Ευθύμης Κάλφας
Ακουμπισμένο στο βορειότερο άκρο της Δωδεκανήσου, 8 ναυτικά μίλια μακριά από τις ακτές της Μικρασίας, με κάτασπρα σπιτάκια χτισμένα με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, ανοιχτόκαρδους και φιλόξενους κατοίκους, ξηρό κλίμα και πετρώδες έδαφος.
Το Αγαθονήσι είναι πολλά περισσότερα από μια μικρή πύλη προσφύγων προς την Ελλάδα αλλά για αρχή ας συμφωνήσουμε όλοι ότι η θέση του το προσδίδει έναν πλούσιο θαλάσσιο διαμελισμό με απάνεμους όρμους και πολλές μικρές βραχονησίδες.
Παρακάτω προσπαθήσαμε να καταγράψουμε ολόκληρη την πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία του νησιού. Ας τα δούμε από την αρχή:
Κατά την αρχαιότητα
Το Αγαθονήσι σύμφωνα με τους αρχαίους ιστορικούς, συγγραφείς και γεωγράφους ονομαζόταν ΥΕΤΟΥΣΣΑ. Ο Θουκυδίδης το ονομάζει Τραγαία, ο Στράβων Τραγαίαι νήσοι, ο Πλούταρχος το αναφέρει ως Τραγιά και ο Στέφανος Βυζαντινός Τραγαιαί. Το όνομά του, κατά την πιθανότερη εκδοχή, σημαίνει νησί με αγκάθια (Αγκαθονήσι) και ως Agatonissi το αναφέρουν και οι περιηγητές. Το σχήμα του μοιάζει με γάιδαρο γι’ αυτό και κάποιες από τις παλαιότερες ονομασίες του ήταν και Γάϊδαρος ή Γαϊδουρονήσι. Η σημερινή ονομασία του, που χρησιμοποιείται τα τελευταία πενήντα περίπου χρόνια και το κείμενο της μετονομασίας του νησιού το υπόγραψαν όλοι οι κάτοικοι. Πρώτοι κάτοικοι της Τραγαίας (Αγαθονήσι) ήταν οι Κάρες ενώ κατά τους ιστορικούς χρόνους κατοικείται από Δωριείς οι οποίοι εκδιώχθηκαν με τη σειρά τους από τους Ίωνες της Μιλήτου. Η Τραγαία ήταν πατρίδα του περιπατητή φιλοσόφου Θεογίτου του Τραγαιώτη, που υπήρξε μαθητής του Αριστοτέλη και δίδαξε στην περιπατητική φιλοσοφική σχολή της Αθήνας. Λόγω της γεωγραφικής θέσης του νησιού οι κάτοικοί του έγιναν μάρτυρες πολλών ναυμαχιών όπως για παράδειγμα το 494 π.Χ. με τη ναυμαχία της Λάδης μεταξύ του περσικού στόλου του Δαρείου και των επαναστατών Ιώνων.
Το 1912, το Αγαθονήσι, ακολουθώντας τη μοίρα των Δωδεκανήσων, περιήλθε στην ιταλική κατοχή αλλά εκεί πραγματοποιήθηκε η πρώτη πράξη της Εθνικής αντίστασης στης Ελλάδας κατά τον πόλεμο του 1940-1941. Τη νύχτα της 17ης προς 18ης Νοεμβρίου 1940 ο Δωδεκανήσιος γιατρός Βάσσος Βέργης μαζί με οχτώ φίλους του και τρεις ναύτες ξεκίνησαν από τη Σάμο με ένα καΐκι και αποβιβάστηκαν στο Αγαθονήσι. Σκοπός τους ήταν να πιάσουν Ιταλούς αιχμαλώτους για να συγκεντρώσουν πληροφορίες για τις Ιταλικές δυνάμεις στα Δωδεκάνησα. Στο νησί υπήρχε φυλάκιο χωροφυλακής με εφτά ή οχτώ καραμπινιέρους και στρατιωτικό φυλάκιο με δεκαπέντε περίπου Ιταλούς καταδρομείς. Οι Έλληνες επιτέθηκαν στο φυλάκιο της χωροφυλακής, σκότωσαν έναν ή δύο καραμπινιέρους και αιχμαλώτισαν τέσσερις ή πέντε. Αμέσως μετά επέστρεψαν στη Σάμο μέσω των Τουρκικών υδάτων σηκώνοντας Τουρκική σημαία στο καΐκι για να μην εντοπιστούν από τα Ιταλικά αεροπλάνα. Οι Ιταλοί για αντίποινα βομβάρδισαν το Βαθύ και το Τηγάνι (σημερινό Πυθαγόρειο) της Σάμου. Οι εφημερίδες της εποχής αφιέρωσαν στήλες στο επεισόδιο του Αγαθονησίου. Ο ίδιος ο Ιωάννης Μεταξάς κάλεσε το Βάσσο Βέργη και τα παλικάρια του στην Αθήνα και τους παρασημοφόρησε σε τελετή που πραγματοποιήθηκε στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία. Το 1943 το Αγαθονήσι το κατέλαβαν οι Γερμανοί και ενσωματώθηκε οριστικά στην Ελλάδα στις 7 Μαρτίου 1948.
Το Αγαθονήσι σήμερα
Στο Αγαθονήσι υπάρχουν τρεις οικισμοί: το Μεγάλο Χωριό, το Μικρό Χωριό και ο Άγιος Γεώργιος. To Μεγάλο Χωριό είναι ο μεγαλύτερος και αρχαιότερος οικισμός του νησιού, αθέατος από τη θάλασσα (όπως κτίσθηκε από παλιά για να προστατεύει τους κατοίκους από τις πειρατικές επιδρομές). Αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητά του είναι ο πέτρινος τοίχος γύρω από τα σπίτια με μεγάλες πόρτες – εισόδους στον οικισμό. To Μεγάλο Χωριό αριθμεί σήμερα περί τους 120 κατοίκους, ενώ οι άλλοι δύο οικισμοί, το Μικρό Χωριό και ο Άγιος Γεώργιος που αποτελεί και το κύριο λιμάνι του νησιού, αριθμούν μόλις 15 κατοίκους ο καθένας. Συγκοινωνιακά το νησί εξυπηρετείται τέσσερις φορές την εβδομάδα με πλοίο και συνδέεται με τα νησιά Κάλυμνο, Λέρο, Λειψούς, Πάτμο, Αρκιούς και Σάμο(Πυθαγόρειο), δύο φορές με ταχύπλοο από Κάλυμνο μέχρι Αγαθονήσι και μια φορά την εβδομάδα με τη Ρόδο.
Το Αγαθονήσι με drone
Αγαθονησι το καλοκαίρι με drone – Greece agathonisi the island of Serenity
Ένα όμορφο νησί για ήσυχες απόδρασης https://en.m.wikipedia.org/wiki/Agathonisi -~-~~-~~~-~~-~- Please watch: “Drone vs bird -drone battlefront!” https://www.youtube.com/watch?v=3lDW38O8NNk -~-~~-~~~-~~-~-
Όσον αφορά την εξυπηρέτηση και την βελτίωση της ζωής των κατοίκων του Αγαθονησίου, τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκαν και λειτουργούν στο νησί: Γυμνάσιο με Λυκειακές Τάξεις, Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών, Ταχυδρομείο, Λιμενικό Φυλάκιο, Αίθουσα Πολιτιστικών Εκδηλώσεων, Δημοτικό Κτίριο Επιβατών Λιμένα, Δημοτικό Οδοντιατρείο, Δημοτικό Αρτοποιείο, Δημοτικό Πρατήριο Καυσίμων, Γήπεδο Ποδοσφαίρου και Γήπεδο 5×5.
Από το 2010, όπως αναφέρει ο Δήμος:
Έχει στη θέση Καστράκι έναν εκτεταμένο αρχαιολογικό χώρο. Ένα αρχαίο λιμάνι με τις οχυρώσεις του, τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις του για τον ελλιμενισμό πολεμικών πλοίων, ένα ιερό, μια τεράστια μελισσοκομική μονάδα και ένα εργαστήριο πορφύρας. Και επειδή το ανασκαφικό υλικό είναι πλούσιο -πολλά κινητά ευρήματα έρχονται συνεχώς στο φως-,προγραμματίζεται να κτιστεί εκεί κι ένα μικρό μουσείο (300 τ.μ.)
