Μικροπράγματα
ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΤΣΙΤΙΡΙΔΗ
Αφορμή για αυτό το άρθρο στάθηκε μια επίσκεψη μου στο πάρκο Ciutadella (Σιουταντέλα) της Βαρκελώνης ένα ζεστό ανοιξιάτικο απόγευμα. Εκεί, μπροστά στο πελώριο σιντριβάνι του πάρκου άνθρωποι όλων τον ηλικιών χόρευαν επάνω σε ένα κιόσκι που χρησίμευε και ως εξέδρα μουσικής. Ακριβώς δίπλα σε μια επιγραφή που στήθηκε διάβασα : «στην μνήμη της τρανσέξουαλ Σόνια». Ο νους μου έτρεξε συνειρμικά στην “Σόνια των Εξαρχείων” στην δική μας Σόνια. Τι είναι αυτό που συνδέει αυτές τις δύο γυναίκες; Έχασαν την ζωή τους επειδή κάποιοι δεν μπορούσαν να αποδεχτούν την ταυτότητα τους και έγιναν σύμβολο η καθεμία με το δικό της τρόπο στον αγώνα ενάντια στην τρανσφοβία. Αυτές είναι οι ιστορίες τους.
Το μακρινό 1991 ακόμα και για την σημερινή προοδευτική Ισπανία που αναγνώρισε τον πολιτικό γάμο ατόμων του ιδίου φύλου και την υιοθεσία παιδιών και προστάτεψε τα δικαιώματα των LGBTQI ανθρώπων κυρίως εκπαιδεύοντας τους κατοίκους της πάνω στα ανθρώπινα δικαιώματα, οι τράνς άνθρωποι ζούσαν στο περιθώριο. Σήμερα βλέπει κανείς σε πολυσύχναστα μαγαζιά της Βαρκελώνης και της Μαδρίτης να δουλεύουν τράνς άνθρωποι και να γίνονται αποδεκτοί.
Την δεκαετία του 1990 και στην Ισπανία όπως σε όλες σχεδόν τις χώρες για τις τράνς γυναίκες η πορνεία ήταν μονόδρομος. Η Sonia Rescalvo Zafra έφυγε στα 16 της χρόνια από την οικογένεια της που ζούσε στην επαρχία για να πάει να ζήσει στην Βαρκελώνη, εκεί που πίστευε πως θα έχει καλύτερη ποιότητα ζωής και προοπτικές εξέλιξης. Έγινε γρήγορα γνωστή. Μάλιστα εμφανίστηκε και στο θέατρο σε κάποιο μικρό ρόλο. Σε ηλικία 45 ετών μην έχοντας άλλο τρόπο επιβίωσης κατέφυγε στην πορνεία ζώντας άστεγη στους δρόμους και τις πλατείες της Βαρκελώνης.
Τη νύχτα της 6ης Οκτωβρίου 1991, η Σόνια ξάπλωσε να κοιμηθεί μαζί με μια άστεγη τράνς φίλη της την Ντορίς Ρομέρο στην εξέδρα των μουσικών, στο διάσημο πάρκο Parc de la Ciutadella, τόπο συνάντησης και συνεύρεσης γκέι και τράνς ατόμων. Δυστυχώς γ αυτήν το ίδιο βράδυ μια παρέα 6 έφηβων νεοναζί που έπιναν σε ένα μπάρ αποφάσισαν να σπάσουν πλάκα παίζοντας κλωτσοπατινάδα με τις ενισχυμένες με σίδερο μπότες τους σε όποιο κεφάλι έβρισκαν διαθέσιμο στο πάρκο. Φτάνοντας στο κιόσκι κατάλαβαν πως οι δυο φιγούρες που κοιμούνται είναι δύο τράνς γυναίκες και άρχισαν να τις παρενοχλούν και να τις χτυπάνε.
Ήταν τόσο άσχημος ο ξυλοδαρμός που το πρόσωπο της Σόνιας έγινε στην κυριολεξία μαύρο από τις κλωτσιές. Οι μαρτυρίες και οι καταθέσεις για την υπόθεση είναι ανατριχιαστικές. Η παρέα των 6 τις άφησε μετά τα αλλεπάλληλα χτυπήματα απλά να πεθάνουν. Σαν από θαύμα η Ντόρις κατάφερε να επιβιώσει χάνοντας ένα μάτι αλλά η φίλη της Σόνια δεν τα κατάφερε. Η δολοφονία της Σόνια πήρε τεράστιες διαστάσεις άσχετα αν τα ΜΜΕ της εποχής χρησιμοποιούσαν για κάθε τους ρεπορτάζ έντονο τρανσφοβικό λόγο. Η έρευνα για το φόνο κατέληξε τον Φεβρουάριο του 1992, σε μια συνομιλία που παρακολουθούσε η αστυνομία στην οποία ο ένας από τους δράστες παραδεχόταν πως ήταν ένας από αυτούς που σκότωσαν την τράνς Σόνια.
Οι δράστες όλοι τους από 16 με 17 ετών είχαν στο σπίτι τους νεοναζιστικά σύμβολα, σβάστικες, μαχαίρια σιδηρογοθιές. Κατά την διάρκεια της δίκης δεν έδειξαν να συνειδητοποιούν τι έκαναν, ούτε έδειξαν ιδιαίτερα μετανιωμένοι για την πράξη τους. Το 2011 οι 4 από τους 6 μετά από μείωση της ποινής τους αφέθηκαν ελεύθεροι.
Η υπόθεση της Σόνια στάθηκε η αφορμή για την αναγνώριση των εγκλημάτων μίσους στην Βαρκελώνη η οποία κατέληξε στην ύπαρξη της θέσης ειδικής εισαγγελίας εγκλημάτων μίσους και ήταν η αρχή του αγώνα για περισσότερη ορατότητα και ίσα δικαιώματα ο οποίος κορυφώθηκε την επόμενη χρονιά το 1992 με αφορμή τις διώξεις των τράνς και ομοφυλοφίλων από πάρκα και σημεία συνάντησης τους ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων.
Το 1993 τοποθετήθηκε αυτή η πλακέτα δίπλα στο περίπτερο μουσικής του πάρκου Ciutadella, οποίο μετονομάστηκε σε “Glorieta de la Transsexual Sònia” για να τονίζει πως η πόλη της Βαρκελώνης όπως γράφει «καταδικάζει τέτοιες συμπεριφορές που παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα». Αξίζουν συγχαρητήρια σε όλους αυτούς που πάλεψαν για να μην χαθεί η μνήμη της Σόνιας και στις τοπικές αρχές που στήριξαν με την σειρά τους την προσπάθεια. Είναι εντυπωσιακό πως πλήθος κόσμου μικροί μεγάλοι, οικογένειες στέκονται μπροστά στην επιγραφή την διαβάζουν, συζητούν και προβληματίζονται. Είναι εκεί όλα αυτά τα χρόνια χωρίς να έχει αφαιρεθεί η βανδαλιστεί. Η αλήθεια είναι πως ο σεβασμός στον δημόσιο χώρο που κάνει λειτουργική και όμορφη την καθημερινότητα και πολλές φορές διδακτική είναι ο βασικότερος κανόνας της πόλης.
10 χρόνια νωρίτερα το 1980 μια άλλη Σόνια η δικιά μας, γνωστή ως «Σόνια των Εξαρχείων» θα βρεθεί πεθαμένη στα βράχια της Βουλιαγμένης. Η Σόνια ήταν για όσους την θυμούνται μια φιγούρα που όλοι συμπαθούσαν στην γειτονία των Εξαρχείων. Ο θάνατος της που αρχικά ερμηνεύτηκε ως δολοφονία αργότερα ως ατύχημα έγινε αφορμή να ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση κυρίως στον καλλιτεχνικό χώρο γύρω από τα δικαιώματα των τράνς. Η εκδότρια και ακτιβίστρια Πάολα Ρεβενιώτη ετοίμασε ένα αφιέρωμα για την Σόνια στο «Κράξιμο» το οποίο εξέδιδε εκείνη την περίοδο, η Κατερίνα Γώγου της αφιέρωσε ένα ποίημα και ο Νικόλας Άσιμος το τραγούδι «Τραβεστί». Πρόσφατα την ιστορία της έφερε ξανά στο προσκήνιο ο σκηνοθέτης και δημοσιογράφος Αντώνης Μποσκοίτης που με αφορμή την ταινία ντοκιμαντέρ για την Κατερίνα Γώγου με τίτλο «Για την αποκατάσταση του μαύρου» ζήτησε από την Εύα Κουμαριανού να απαγγείλει το εν λόγο ποίημα της Γώγου για την Σόνια.
Η Σόνια των Εξαρχείων μου ήρθε αυθόρμητα στο μυαλό όταν είδα την επιγραφή και έμαθα για την ιστορία της άλλης Σόνιας αυτής στην Βαρκελώνη. Το κοινός τους; Για κάποιους έγιναν σύμβολα ενός αγώνα και αφετηρία δράσης για έναν καλύτερο κόσμο που παλεύει για το αυτονόητο : Το να έχουν όλοι οι άνθρωποι ΔΙΜΑΙΩΜΑΤΑ και κυρίως το δικαίωμα στην ζωή.
