Ευθύμης Κάλφας
Θεότητες καλόγνωμες, καλοπροαίρετες κι ευεργετικές οι οποίες χάριζαν στους ανθρώπους χαρές κι ήταν φύλακες των έργων τους. Ήταν υπεύθυνες των καιρών και να κάνουν το χρόνο να κυλά, γι’ αυτό και φρόντιζαν να εισπράττουν οι άνθρωποι, τη στιγμή που έπρεπε, τους καρπούς των μόχθων τους.
Αυτές είναι οι Ώρες της αρχαίας Ελλάδας.
1. Οι διαφορετικές ονομασίες
Οι Ώρες ήταν κόρες του Δία και της Θέμιδος, αδελφές των τριών Μοιρών αλλά και των Νυμφών. Τόπος κατοικίας τους φέρεται η κοιλάδα του Ηριδανού ποταμού, στο σύνολο αριθμούσαν τρεις και ήταν υπεύθυνες για τη φύλαξη των πυλών του Ουρανού στον Όλυμπο. Στην Αθήνα πίστευαν πως αυτές ονομάζονται Θαλλώ [άνοιξη], Αυξώ [καλοκαίρι] και Καρπώ [φθινόπωρο], ονόματα τα οποία δείχνουν ευφορία, καρποφορία και ευτυχία, ανάλογη του φυτικού βασιλείου. Στον Ησίοδο πάντως αναφέρονται με τα ονόματα: Ευνομία, Δίκη και Ειρήνη, που ήταν θεότητες του νόμου και της τάξης, οι οποίες διατηρούσαν τη σταθερότητα της κοινωνίας. Μ’ αυτή τη μορφή λατρεύονταν κυρίως στην Αθήνα, το Άργος και την Ολυμπία. Στη «Θεογονία», αλλά και στο «Έργα και Ημέραι», έργα και τα δύο του Ησιόδου, οι Ώρες είναι ξανθές και εμφανίζονται στεφανώνουν το στέμμα της Πανδώρας με γιρλάντες από λουλούδια.
2. Η ιδιαίτερη σχέση τους με την Ήρα και την Αφροδίτη
Βασικό καθήκον τους, εκτός από τη φύλαξη των πυλών του Ουρανού στον Όλυμπο, ήταν να υπηρετούν τη θεά Ήρα. Οι Ώρες έπρεπε να λύνουν τ’ άλογα από το αμάξι της, να τα δένουν στο παχνί τους και να φροντίζουν το άρμα της. Κάθονταν συνήθως κοντά στον Δία, μαζί με τους άλλους θεούς και τραγουδούσαν, παίζοντας φόρμιγγα ενώ είχαν στενότατες σχέσεις με τη θεά της ομορφιάς και του Έρωτα, την Αφροδίτη καθώς την υποδέχτηκαν στην Κύπρο τη στιγμή της γέννησής της και την έντυσαν με αθάνατα φορέματα. Οι Ώρες, λέει ο μύθος, ότι Της έβαλαν στέμμα χρυσό στο κεφάλι και πέρασαν στα τρυπημένα αυτιά της λουλούδια από ορείχαλκο και χρυσό. Της φόρεσαν στο λαιμό περιδέραια κι έτσι ολόλαμπρη την παρουσίασαν στους αθάνατους θεούς. Τέλος, οι Ώρες βρίσκονταν στην ακολουθία της Περσεφόνης, κάθε φορά που εκείνη ανέβαινε στον Επάνω Κόσμο.
3. Τι άλλες αρμοδιότητες είχαν;
Οι Ώρες ήταν πάντα πρόθυμες κι εκτελούσαν πιστά τις διαταγές των θεών. Ήταν εκείνες που, μαζί με την Αθηνά, τις Χάριτες και την Πειθώ, στόλισαν την Πανδώρα, το δώρο του Δία προς τους ανθρώπους, που τόσες συμφορές θα τους γέμιζε, ως θεία τιμωρία. Εκείνες επίσης ανέλαβαν ν’ αναθρέψουν τον Αρισταίο, το γιο του Απόλλωνα και της Νύμφης Κυλλήνης, με διαταγή των θεών. Οι Ώρες παρουσιάζονται να έχουν δυο διαφορετικές πλευρές: από τη μια κατάγονται από τις θεότητες της βλάστησης, που ήταν σχετικές με τον ετήσιο κύκλο της φύσης. Κάνουν το χρόνο να κυλά και προκαλούν τη γέννηση, το θάνατο και την αναγέννηση, σε μιαν ατέλειωτη αλληλοδιαδοχή, δηλαδή τον ίδιο τον κύκλο της ζωής. Η άλλη τους πλευρά είχε πάρει διάσταση κοινωνική· φρουρούν τα έργα των θνητών και τους χαρίζουν τα αγαθά που τους αξίζουν. Οι Ώρες αναλαμβάνουν να είναι φρουροί των έργων των ανθρώπων μόνον όταν και οι ίδιοι οι άνθρωποι τις σέβονται. Όταν φροντίζουν να τηρούν τους νόμους και να βγάζουν δίκαιες αποφάσεις.
Από κάποια στιγμή και μετά ο ρόλος των Ωρών παραλλάχθηκε. Αυτό πρέπει να συνέβη σε μεταγενέστερη εποχή, πιθανότατα στα ελληνιστικά χρόνια, με αρκετά αργό ρυθμό. Οι Ώρες έφτασαν να εκπροσωπούν μόνον τις εποχές του έτους, με συγκεκριμένες δικαιοδοσίες για καθεμιά. Από τρεις που ήταν, έγιναν τέσσερις και τελικά δώδεκα, ώστε ν’ αντιστοιχούν στις υποδιαιρέσεις που έχει μια μέρα. Έγιναν έτσι οι Ώρες με την έννοια που σήμερα δίνουμε στον όρο. Πατέρας τους ήταν τώρα ο Χρόνος και τα ονόματά τους χαρακτηριστικά της αρμοδιότητάς τους, π.χ. Αυγή, Ανατολή, Μεσημβρία, Δύση κτλ.
