Μικροπράγματα
Από τον Sam Albatros
Από τις 30 Μαρτίου έως τις 15 Απριλίου 2018 στεγάζεται στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης (ΚΣΤΘ) η εικαστική εγκατάσταση «To Whom It May Concern». Πρόκειται για ένα συλλογικό έργο που δημιουργήθηκε ως επί το πλείστον από Θεσσαλονικείς, σε μια προσπάθεια να καταγραφεί και να μετουσιωθεί η εμπειρία του σύγχρονου οροθετικού ανθρώπου σε εικόνες, λέξεις και ήχο. Το εγχείρημα ακολουθεί τη γραμμή πρότζεκτ στα οποία μη-καλλιτέχνες επιλέγονται με βάση κάποιο κριτήριο (πχ. ιατρική διάγνωση, κοινωνική ή τοπογραφική θέση κτλ.) και καλούνται να παράξουν έργα στο πλαίσιο συγκεκριμένων εργαστηρίων.
Το μινιμαλιστικό στήσιμο της έκθεσης με τα διαχωριστικά και τους άσπρους τοίχους θυμίζει αμυδρά περιβάλλον νοσοκομείου όπου περιθάλπονταν οροθετικοί άνθρωποι παλαιότερα: εικόνες που έχουν σημαδέψει το συλλογικό μας ασυνείδητο. Έτσι, θα μπορούσε να δει κανείς κάθε έργο σχεδόν ως ένα ανθρώπινο σώμα, μια εικόνα που έτσι κ αλλιώς κυριαρχεί στα εκθέματα. Ωστόσο γίνεται ξεκάθαρο ότι πρόκειται για ένα σώμα που δεν θυμίζει σε τίποτα εικόνες από το παρελθόν: τόσο το ιστορικό παρελθόν του HIV, όσο και το προσωπικό παρελθόν των δημιουργών των έργων.
Η θεματολογία του κάθε εκθέματος είναι αυστηρά το εδώ και τώρα: ένα σώμα που είναι (και θα παραμείνει) παρόν.
Μια ιδέα που έρχεται σε αντίθεση με παλαιότερα έργα γύρω από τον HIV όπου το οροθετικό σώμα λείπει: όπως το “Untitled” (1991) του Felix Gonzalez-Torres: πρόκειται για μια φωτογραφία ενός άδειου κρεβατιού που τράβηξε ο ίδιος μετά τον θάνατο του συντρόφου του από AIDS και εξέθεσε ως διαφημιστικές πινακίδες σε διάφορα σημεία της Νέας Υόρκης. Το «To Whom It May Concern», έχοντας επιλέξει να μη συζητήσει το παρελθόν, δίνει ξεκάθαρη έμφαση στο πόσο η εμπειρία των οροθετικών ανθρώπων σήμερα διαφέρει δραστικά από παλαιότερα, όταν δεν υπήρχαν θεραπείες αιχμής.
Πρόκειται για ένα εγχείρημα με ξεκάθαρη πολιτική θέση, που προσπαθεί να φέρει ξανά στην επιφάνεια ένα ζήτημα το οποίο δεν έχει συζητηθεί ουσιαστικά στην Ελλάδα και που μαζί με άλλα (σεξουαλικότητας, φύλου κτλ.) ανήκει σε ένα πλέγμα «κοινωνικής αποσιώπησης». Μια έκθεση τόσο επίκαιρη λοιπόν, με πλαίσιο μια Ελλάδα που δεν έχει αφομοιώσει πληροφορίες για την μετάδοση και τις επιπτώσεις του HIV, με αποκορύφωμα το 2012 οροθετικοί άνθρωποι να διαπομπεύονται δημόσια από κρατικούς φορείς για πολιτικές σκοπιμότητες.
Το συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο φανερώνεται μέσα από τα έργα της έκθεσης.
Για παράδειγμα σε κάποιο από τα εκθέματα, ένα κινητό που χτυπάει ως υπενθύμιση για τη λήψη της αντιρετροϊκής θεραπείας γίνεται αφορμή κάποιος να θυμηθεί ότι δεν μπορεί να αναφέρει στο κοινωνικό του περιβάλλον τον πραγματικό λόγο που χτυπάει το κινητό του. Κάτι τέτοιο θα ήταν λιγότερο πιθανό να συμβεί σε κοινωνίες που έχουν συζητήσει ανοιχτά τον HIV.
Ένα εγχείρημα με τέτοιο πολιτικό χαρακτήρα όπως το «To Whom It May Concern» θα ήταν καλό να μην περιοριστεί στους χώρους ενός μουσείου σύγχρονης τέχνης, ώστε να μην καταλήξει οι αποδέκτες του μηνύματός του να είναι αυτοί οι οποίοι έτσι κι αλλιώς συμφωνούν. Ενδεχομένως να ήταν καλή ιδέα σε μετέπειτα στάδιο, τα έργα να εκτεθούν σε διάφορους δημόσιους χώρους της Θεσσαλονίκης, ανοίγοντας διάλογο με την πόλη για τον HIV. Γίνεται κατανοητό ότι έτσι ίσως να υπάρξουν αθέμιτες αντιδράσεις, όμως με αυτόν τον τρόπο θα ξεκινούσε μια συζήτηση που θα ανάγκαζε την πόλη να πάρει θέση για ζητήματα που έχει αποσιωπήσει.
