Μικροπράγματα
Από τον Ευθύμη Κάλφα
Κάτω από δρακόντεια μέτρα ασφαλείας και με ένα απροσπέλαστο κέντρο Αθήνας πραγματοποιείται αυτό το διήμερο η επίσκεψη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη χώρα μας.
Με αφορμή λοιπόν αυτήν την επίσκεψη ξεχωρίσαμε τους 4 σπουδαιότερους Τούρκος λογοτέχνες των τελευταίων ετών που θα ήταν ωραίο αν διάβαζες όσο ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται στη χώρα μας!
1. Yaşar Kemal
Με ιδιαίτερη, λυρική γραφή, ο Γιασάρ Κεμάλ δημιούργησε ένα δικό του λογοτεχνικό είδος, γνωστό ως «μυθιστορήματα του χωριού». Η οπτική του γωνία ήταν κυρίως από την πλευρά των ανθρώπων της επαρχίας: πολύ συχνά στεκόταν στις καταστροφές που αντιμετώπιζαν, τόσο τις φυσικές καταστροφές, όσο και εκείνες που προκαλούσε η ανθρώπινη δραστηριότητα.
Το μυθιστόρημα, με το οποίο έγινε γνωστός, εκδόθηκε το 1955 με τον τίτλο «Ιντζέ Μεμέτ». Ο κεντρικός ήρωας, μην μπορώντας να δεχτεί την καταπίεση του Αγά, βγαίνει στα βουνά και μπαίνει σε μια συμμορία κλεφτών για να πάρει εκδίκηση. Περιγράφοντας τη ζωή των απλών ανθρώπων στην Ανατολία αλλά και την καταπίεση που υφίσταντο, άσκησε έντονη κριτική στην τότε τουρκική κοινωνία.
Μέσα σε 18 χρόνια, από το 1960 δηλαδή μέχρι το 1978, ο Γιασάρ Κεμάλ εξέδωσε δεκαπέντε μυθιστορήματα μεταξύ των οποίων τα εξής έξι, που έχουν μεταφραστεί και στα ελληνικά:
1. Ιντζέ Μεμέτ
2. Ο θρύλος των χιλίων ταύρων (Binboğalar Efsanesi)(1971)
3. Ο τσακιτζής (Çakırcalı Efe)(1972)
4. Οι αγάδες του Ακτσαάζ (Akçasazın Ağaları/Demirciler Çarşısı Cinayeti) 1974)
5. Φύγανε και τα πουλιά (Kuşlar da Gitti) (1978) και
6. Η θυμωμένη θάλασσα (Deniz Küstü)(1978).
Το μυθιστόρημα του «Teneke» έγινε θεατρική παράσταση στη Σουηδία ενώ το 2007, το ίδιο μυθιστόρημα παρουσιάστηκε σε μορφή όπερας στη Σκάλα του Μιλάνου. Το 1997 εξέδωσε το μυθιστόρημα «Η ιστορία ενός νησιού», το οποίο διαδραματίζεται λίγο μετά το τέλος του Ελληνοτουρκικού πολέμου, το 1922. Κεντρικοί ήρωες του, ένας Τούρκος, που συνεχίζουν να τον καταδιώκουν τα φαντάσματα του πολέμου και των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκειά του, και ένας Έλληνας, που τον πνίγει η αδικία για τον αναγκαστικό ξεριζωμό. Μέσα από την «Ιστορία του νησιού» ο Γιασάρ Κεμάλ μίλησε για όλους όσοι έχουν υποφέρει από τους πολέμους.
Όταν ολοκλήρωσε το τελευταίο του βιβλίο το 2012, είχε δηλώσει: «Όλη μου τη ζωή το μόνο μου όνειρο ήταν να γράψω λίγο περισσότερο, να γράψω λίγο καλύτερα»,
Στον Γιασάλ Κεμάλ έχει απονεμηθεί το Βραβείο Ειρήνης των Γερμανών Βιβλιοπωλών (Peace Prize of the German Book Trade) και το Μεγαλό Βραβείο Πολιτισμού και Τεχνών της Προεδρίας της Δημοκρατίας της Τουρκίας (Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük ödülü).
Πέθανε στις 28 Φεβρουαρίου 2015 σε νοσοκομείο της Κωνσταντινούπολης. Η αιτία του θανάτου του ήταν η πολυοργανική ανεπάρκεια λόγω επιπλοκών.
2. Duygu Asena
Όταν η Κυβέρνηση της χώρας στην οποία έχεις γεννηθεί, απαγορεύει την έκδοση του πρώτου σου βιβλίου και μάλιστα 11 χρόνια μετά την πρώτη του κυκλοφορία τότε μάλλον κάτι πολύ καλά έχεις κάνει. Η Ντουϊγκού Ασένα απέκτησε την πρώτη της στήλη στα 26 της, στην εφημερίδα “Hürriyet”.
Τη δεκαετία του 1980 έχασε τη δουλειά της γιατί ερωτεύτηκε έναν συνάδελφο της από μια αντίπαλη εφημερίδα. Ήταν τότε που συνειδητοποίησε ότι ένας Τούρκος άνδρας δε θα έχανε ποτέ την εργασία του για τους ίδιους λόγους. Αμέσως ηγήθηκε ενός κινήματος για τα δικαιώματα και τη θέση της γυναίκας στην Τουρκία. Μέσω των εκδόσεών της στα μέσα, έγραψε για τον γάμο, την ανισότητα και τη βία εναντίον των γυναικών στην Τουρκία.
Το πρώτο της βιβλίο (που αμέσως έγινε best seller) εκδόθηκε το 1987, με ονομασία «Kadının Adı Yok» (“Η Γυναίκα δεν έχει Όνομα”). Μέσω αυτού ασκούσε έντονη κριτική στην καταπίεση των γυναικών αλλά και στους γάμους που πραγματοποιήθηκαν χωρίς να υπάρχει αγάπη ανάμεσα στα ζευγάρια, ωστόσο, το βιβλίο απαγορεύτηκε κατά την 40η έκδοση του από την Κυβέρνηση, καθώς κρίθηκε ανήθικο και επικίνδυνο για τα παιδιά επειδή υπονόμευε τον γάμο.
Χρειάστηκε να περάσουν δυο χρόνια αγωγών, τόσο της ίδιας όσο και των αναγνωστών της για να γίνει άρση της απαγόρευσης. Το βιβλίο της «Η Γυναίκα δεν έχει Όνομα». έχει σπάσει ρεκόρ πωλήσεων στην Τουρκία, με σαράντα πέντε εκδόσεις μέχρι σήμερα. Το ίδιο έγινε σενάριο για κινηματογραφική ταινία από τον σκηνοθέτη Ατίφ Γιλμάζ με πρωταγωνίστρια την Χάλε Σόιγκαζι ενώ μεταφράσεις του, δημοσιεύτηκαν σε πολλές χώρες του εξωτερικού, όπως η Γερμανία, η Ολλανδία και η Ελλάδα. Το δεύτερο βιβλίο της, με τίτλο «Aslında Aşk da Yok», μεταφράστηκε επίσης σε άλλες γλώσσες και εκδόθηκε στο εξωτερικό. Ήταν αναμενόμενο ότι κι’ αυτό θα γίνει best seller.
Η Ντουϊγκού Ασένα πέθανε το 2006 από καρκίνο στον εγκέφαλο, με τον οποίο πάλευε για δύο χρόνια στο Αμερικανικό Νοσοκομείο της Κωνσταντινούπολης. Ήταν 60 ετών.
3. Ferit Orhan Pamuk
«Μια μέρα διάβασα ένα βιβλίο κι από τότε άλλαξε ολότελα η ζωή μου». Έτσι ακριβώς αρχίζει το λυρικό μυθιστόρημα «Η καινούργια ζωή» του Ορχάν Παμούκ, στο οποίο θα μπορούσε κανείς να πει ότι περιγράφει τον εαυτό του. Ο Παμούκ γεννήθηκε το 1952 στο μεγαλοαστικό Νισάντασι, εκεί δηλαδή που εκτυλίσσεται το πρώτο του βιβλίο, το οποίο έγραψε στα 22 του με τίτλο, «Ο Τζεβντέτ Μπέη και οι γιοι του», με πολλά στοιχεία αυτοβιογραφίας που καταγράφει έναν ολόκληρο αιώνα τουρκικής ιστορίας. Έχει πουλήσει εκατομμύρια βιβλία, έχει κερδίσει το Βραβείο Νομπέλ ενώ έχει βρεθεί και στο επίκεντρο μιας διεθνούς πολιτικής διαμάχης που λίγο έλειψε να καταδικαστεί.
Το μυθιστόρημα με το οποίο αναγνωρίστηκε ως συγγραφέας γράφτηκε το 1990. Με τίτλο «Kara Kitap» (Το Μαύρο Βιβλίο) έγινε ένα από τα πλέον δημοφιλή και συζητημένα αναγνώσματα στην Τουρκική λογοτεχνία. Το 1995, το μυθιστόρημά του «Yeni Hayat» (Νέα Ζωή), έγινε μπεστ-σέλερ στην Τουρκία προκαλώντας μεγάλη εντύπωση στη χώρα του, αφού έγινε το βιβλίο με τις γρηγορότερες πωλήσεις στην τουρκική ιστορία! Μέχρι το 2003 είχε κερδίσει το πιο προσοδοφόρο βραβείο της διεθνούς λογοτεχνίας, το Διεθνές Λογοτεχνικό Βραβείο IMPAC Dublin , για το μυθιστόρημά του Benim Adım Kırmızı (Με λένε Κόκκινο) και το οποίο μεταφράστηκε σε 24 γλώσσες. Οι Νιού Γιόρκ Τάιμς κατέταξαν το μυθιστόρημα του «Χιόνι» στη λίστα με τα «10 καλύτερα βιβλία του 2004» ως ένα από τα έξι μυθοπλαστικά βιβλία που δεν γράφτηκαν στην αγγλική γλώσσα.
Tο 2005, ο Ορχάν Παμούκ θεωρείται ήδη ο διασημότερος Τούρκος συγγραφέας. Όμως μια συνέντευξη στο ελβετικό έντυπο «Das Magazine» άλλαξε τη ζωή του με απρόβλεπτο τρόπο. Στη συγκεκριμένη συνέντευξη λέει: «Τριάντα χιλιάδες Κούρδοι και ένα εκατομμύριο Αρμένιοι έχουν σκοτωθεί. Και κανείς δεν τολμάει να το αναφέρει, οπότε θα το κάνω εγώ».
Αν και ο ίδιος είχε μιλήσει ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 υπέρ της ελευθερίας του λόγου και είχε θίξει το θέμα των πολιτικών δικαιωμάτων των Κούρδων, όπως αποδείχθηκε εκείνη η δήλωση προκάλεσε πολιτικές αντιδράσεις. Οι εξτρεμιστές απειλούσαν πως θα κάψουν τα βιβλία του ενώ μαθεύτηκε ότι υπήρχε και σχέδιο δολοφονίας του. Εξαιτίας της συγκεκριμένης δήλωσής, άλλαξε ολόκληρη η τουρκική νομοθεσία κάνοντας νόμο του κράτους ότι «είναι παράνομο να προσβάλλει κανείς την Τουρκική Δημοκρατία».
Ο Παμούκ πλέον δεν μπορεί να κυκλοφορήσει πουθενά χωρίς σωματοφύλακα ενώ η υπόθεση του προκάλεσε και τη διεθνή κατακραυγή. Μερικοί από τους διασημότερους συγγραφείς του κόσμου έσπευσαν στο πλευρό του – από τον Τζον Απνταϊκ ως τον Γκύντερ Γκρας και από τον Ουμπέρτο Εκο ως τον Κάρλος Φουέντες. Το συγκεκριμένο ζήτημα μάλιστα επηρέασε έντονα και τις διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Τον Οκτώβριο του 2012 τιμήθηκε από την Υπουργό Πολιτισμού της Γαλλίας Ολφί Φιλιπετί με το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής.
4. Αhmet Altan
«Είμαι σαν το μπουκάλι του κέτσαπ: όταν το κουνάς, δε βγαίνει τίποτα… Και ξαφνικά, ξεχειλίζει σαν να εκρήγνυται». Κάπως έτσι περιγράφει τον εαυτό του ο Αχμέτ Αλτάν, που θεωρείται από τους πιο σημαντικούς Τούρκους συγγραφείς του σήμερα.
Γεννημένος το 1950, ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία από νεαρή ηλικία, στην αρχή ως ρεπόρτερ και αργότερα διετέλεσε διευθυντής εφημερίδας. Μέσα από τα μυθιστορήματα του διηγείται ιστορίες ανθρώπων και γι’ αυτό θεωρεί τον εαυτό συγγραφέα και όχι ιστορικό όπως πολλοί τον χαρακτηρίζουν. Παράλληλα αποτυπώνει τα συναισθήματα των ηρώων του καθώς και τις αντιδράσεις αυτών σε καίρια ζητήματα. Δεν είναι λίγες οι φορές, μάλιστα, που συναρπάζεται από τον έρωτα ανάμεσα σε άτομα από διαφορετικούς πολιτισμούς γράφοντας γι’ αυτό ενώ συνήθως προσεγγίζει την επίσημη ιστορία από μια διαφορετική οπτική γωνία,
Το πρώτο του μυθιστόρημα «Τέσσερις Εποχές Φθινόπωρο» εκδόθηκε το 1982, ενώ το 1995 καταδικάστηκε για το συγγραφικό του έργο σε ποινή φυλάκισης δεκαοκτώ μηνών.
Με το επόμενο βιβλίο του, «Ίχνη στο Νερό», που κυκλοφόρησε το 1985, ο Αλτάν κατηγορήθηκε ότι προσέβαλε τη δημόσια αιδώ και με δικαστική απόφαση αποσύρθηκε από την κυκλοφορία. Το 1991 εκδόθηκε το τρίτο του μυθιστόρημα με τίτλο «Ιστορία της Μοναξιάς» ενώ στη συνέχεια ακολούθησαν τα «Επικίνδυνα Παραμύθια» (1996), που έκαναν ρεκόρ πωλήσεων, και «Του Έρωτα και της Αμαρτίας» (1998), που κατέγραψε 33 εκδόσεις τον πρώτο χρόνο.
Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε το βιβλίο «Το τελευταίο παιχνίδι» όπου ο αφηγητής είναι συγγραφέας, αλλά βλέπει τον Θεό ως συγγραφέα της ιστορίας του. Η καλύτερη στιγμή του συγκεκριμένου μυθιστορήματος είναι η πολύ παραστατική περιγραφή, την οποία ο συγγραφέας παντρεύει με τη φιλοσοφία, ενός φόνου: Καθώς η σφαίρα διασχίζει τον άνθρωπο που πεθαίνει, αυτός χάνει μία-μία τις εικόνες που έχει καταγράψει ο εγκέφαλός του.
Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία και κατά την εκκαθάριση των μέσων ενημέρωσης από την κυβέρνηση, ο Αλτάν συνελήφθη καθώς θεωρήθηκε ότι έστελνε υποσυνείδητα μηνύματα από τα μέσα στα οποία εργάζεται ώστε να ενθαρρύνει το στρατιωτικό πραξικόπημα…
