Η λίστα του Ουμπέρτο Έκο με τα 14 κοινά χαρακτηριστικά του φασισμού

Πλέον πολλοί αποκαλούν «φασίστα» κάποιον με τον οποίο απλώς διαφωνούν. Ο όρος έχει χρησιμοποιηθεί τόσο πολύ (και τόσο λάθος) που μοιάζει να έχει χάσει πια το νόημά του.

Ο Έκο μεγάλωσε κάτω από το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι. Η Ιταλία ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα στην οποία ανέλαβε μια ακροδεξιά δικτατορία και μάλιστα ήταν η χώρα που βάφτισε κιόλας το πολιτικό αυτό σύστημα. Ο Έκο όμως αναρωτιέται: “Ποιος είναι ο λόγος που η λέξη φασισμός έγινε συνέκδοχο, δηλαδή μια λέξη που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για διαφορετικά ολοκληρωτικά καθεστώτα;”. “Καταρχάς”, γράφει στο δοκίμιο του 1995 ‘Ur-Fascism’ (που ξαναδιαβάζουμε χάρη στο Open Culture) ,”ο φασισμός ήταν ένας ασαφής ολοκληρωτισμός, ένα κολάζ διαφορετικών φιλοσοφικών και πολιτικών ιδεών, μια κυψέλη αντιθέσεων”.

Ενώ ο Έκο τονίζει ότι υπήρξε μόνο ένας ναζισμός, λέει: “Το φασιστικό παιχνίδι μπορεί να παίξει σε πολλές μορφές και το όνομα του παιχνιδιού δεν αλλάζει. Τα 14 χαρακτηριστικά δεν μπορούν να οργανωθούν σε ένα σύστημα. Πολλά από αυτά είναι αντιφατικά μεταξύ τους και ταιριάζουν επίσης σε άλλα είδη δεσποτισμού ή φανατισμού, αλλά ένα από αυτά αρκεί για να επιτρέψει στον φασισμό να εξαπλωθεί γύρω του”.

Και είναι τα εξής:

1. Η λατρεία της παράδοσης.

“Αρκεί κάποιος να εξετάσει το πρόγραμμα κάθε φασιστικού κινήματος για να βρει τους κυριότερους στοχαστές της παράδοσης. Η ναζιστική γνώση τροφοδοτούσε παραδοσιακά, συγκριτικά και απόκρυφα στοιχεία”.

2. Η απόρριψη του μοντερνισμού.

“Ο Διαφωτισμός, η εποχή της λογικής, θεωρείται η αρχή της σύγχρονης διαφθοράς. Με αυτή την έννοια ο «Ur-φασισμός»  (πρωτογενής φασισμός) μπορεί να οριστεί και ως ανορθολογισμός”.

3. Η λατρεία της δράσης για χάρη της δράσης.

“Η δράση είναι όμορφη από μόνη της, πρέπει να ληφθεί πριν ή χωρίς προηγούμενο προβληματισμό. Η σκέψη είναι μια μορφή εξαναγκασμού”.

4. Η διαφωνία είναι προδοσία.

“Το κρίσιμο πνεύμα κάνει διακρίσεις και η διάκριση είναι ένα σημάδι του μοντερνισμού. Στον σύγχρονο πολιτισμό η επιστημονική κοινότητα επαινεί τη διαφωνία ως έναν τρόπο βελτίωσης της γνώσης”.

5. Ο φόβος του διαφορετικού.

“Η πρώτη έκκληση ενός φασιστικού ή προ- φασιστικού κινήματος είναι μια έκκληση εναντίον των εισβολέων. Έτσι ο «Ur-φασισμός» είναι εξ ορισμού ρατσιστικός”.

6. Προσφυγή στην κοινωνική απογοήτευση.

“Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του ιστορικού φασισμού ήταν η έκκληση σε μια απογοητευμένη μεσαία τάξη, μια τάξη που πάσχει από οικονομική κρίση ή αισθήματα πολιτικής ταπείνωσης και είναι φοβισμένη από την πίεση των χαμηλότερων κοινωνικών ομάδων”.

7. Η εμμονή σε ένα σενάριο.

“Οι οπαδοί πρέπει να αισθάνονται πολιορκημένοι. Ο ευκολότερος τρόπος για την επίλυση του προβλήματος είναι η έκκληση για ξενοφοβία. ”

8. Ο εχθρός είναι τόσο ισχυρός όσο και αδύναμος.

“Με μια συνεχή μετατόπιση της ρητορικής, οι εχθροί είναι ταυτόχρονα πολύ ισχυροί και πολύ αδύναμοι”.

9. Ο πασιφισμός είναι εμπόριο με τον εχθρό.

“Για τον «Ur-φασισμό» δεν υπάρχει αγώνας για τη ζωή, αλλά μάλλον ζούμε για να αγωνιζόμαστε”.

10. Απέχθεια για τους αδύναμους.

“Ο ελιτισμός είναι τυπική έκφραση κάθε αντιδραστικής ιδεολογίας.”

11. Όλοι εκπαιδεύονται για να γίνουν ήρωες.

“Στην ιδεολογία των Ur-φασιστών, ο ηρωισμός είναι ο κανόνας. Αυτή η λατρεία του ηρωισμού συνδέεται στενά με τη λατρεία του θανάτου”.

12. Σωβινισμός και όπλα.

“Ο σωβινισμός συνεπάγεται τόσο περιφρόνηση για τις γυναίκες όσο και μισαλλοδοξία και καταδίκη των μη συνηθισμένων σεξουαλικών συνηθειών, από την αγνότητα έως την ομοφυλοφιλία”.

13. Εκλεκτικός λαϊκισμός.

“Υπάρχει στο μέλλον μας ένας τηλεοπτικός ή διαδικτυακός λαϊκισμός, στον οποίο η συναισθηματική ανταπόκριση μιας επιλεγμένης ομάδας πολιτών μπορεί να παρουσιαστεί και να γίνει αποδεκτή ως η ‘φωνή του λαού'”.

14. O «Ur-φασισμός»  (πρωτογενής φασισμός) χρησιμοποιεί νεολογισμούς.

“Όλα τα ναζιστικά και φασιστικά σχολικά βιβλία χρησιμοποίησαν ένα φτωχό λεξιλόγιο και μια στοιχειώδη σύνταξη για να περιορίσουν τα μέσα για σύνθετο και κριτικό συλλογισμό”…

*ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

ΚΟΥΙΖ: Ουμπέρτο Έκο ή Άλμπερ Καμύ; Μπορείς να ξεχωρίσεις ποιου είναι τα παρακάτω αποφθέγματα;