Αν δεν έχεις δει άνθρωπο να πεθαίνει μπροστά στα μάτια σου, είσαι μάλλον τυχερός.
Ο θάνατος της μητέρας μου με στοιχειώνει για πολλούς λόγους -πέρα απ’ το ίδιο το συμβάν που από μόνο του ήταν καταστροφικό. Η ασθένεια, τις τελευταίες ημέρες, της είχε αφαιρέσει τη δυνατότητα καθαρής ομιλίας, βρέθηκε σε ντελίριο, ούρλιαζε “Μαμά” επαναλαμβανόμενα και σπαρακτικά. Στο τέλος δεν μπορούσε να αναπνεύσει.
Κι όμως. Δεν θα άλλαζα με τίποτα εκείνες τις τελευταίες ημέρες. Αν είχα την επιλογή να μην τα ζήσω από κοντά, θα την απέρριπτα. Νιώθω ευτυχής που, χωρίς να ξέρω ότι πλησίαζε το τέλος, μετακόμισα για μια εβδομάδα στο πατρικό μας, με τους γονείς μου, για να είμαι κοντά της συνέχεια. Μέσα σε αυτήν την εβδομάδα έζησα και τα ντελίρια, αλλά έζησα και τις στιγμές τεράστιας αγάπης.
Η όψη της ήταν άσχημη -χωρίς μαλλιά, φουσκωμένα μάγουλα, ατροφικό κορμί- και το βλέμμα της συχνά ήταν βλέμμα απόγνωσης και τεράστιας κούρασης. Κι όμως, ποτέ δεν την είχα βιώσει/δει ομορφότερη. Σε μια απ’ τις τελευταίες στιγμές πλήρους συνειδητότητας, όλη η οικογένεια καθόμασταν στο κρεβάτι μαζί της, τρεις μέρες πριν πεθάνει, γελούσαμε κι η ίδια έλαμπε από χαρά, που είχε τους τρεις μας ενωμένους μαζί της.
Κι από τότε, όταν η εικόνα των τελευταίων στιγμών έρχεται να με στοιχειώσει, την αποδέχομαι, αλλά μετά τη μεταμορφώνω σ’ αυτήν τη γελαστή εικόνα, -εικόνα μιας γεμάτης αγάπη ζωής.
====
Φωτογραφίες του Andrew George απ’ τη συλλογή του “Λίγο πριν πεθάνω”
Josefina. “Η ζωή είναι μια αίθουσα αναμονής για τον θάνατο. Το παραβλέπουμε επειδή ήδη γνωρίζουμε ότι εφόσον γεννηθήκαμε, θα πεθάνουμε, ότι έχουμε μια συγκεκριμένη ημερομηνία λήξης και ότι δε γνωρίζουμε ούτε το πότε, ούτε το που, ούτε το πως. Αισθάνομαι ήρεμη, χαλαρή, γιατί γνωρίζω ήδη ότι θα φύγω, οπότε κάθε βράδυ λέω στον Θεό, ‘ Εσύ ξέρεις τι κάνεις.’ Δε φοβάμαι τον θάνατο, έζησα ήδη πολλά ευτυχισμένα χρόνια.”
Η φωτογραφική συλλογή του Andrew George από το Λος Άντζελες με τίτλο Λίγο πριν πεθάνω είναι μια δυναμική προσέγγιση της ζωής και της απώλειας, συνοδευόμενη από συγκινητικά πορτρέτα καθημερινών ανθρώπων, οι οποίοι βιώνουν τις τελευταίες τους στιγμές αντιμετωπίζοντας τον επικείμενο θάνατο. Παρόλο που το τέλος της ζωής είναι μια ιδέα που οι άνθρωποι πασχίζουν να αντιμετωπίσουν εδώ και χιλιάδες χρόνια, τα μοντέλα των φωτογραφιών αυτών, τα οποία αντιμετωπίζουν ασθένειες σε τελικό στάδιο, πλέον δε φοβούνται τον θάνατο. Αντιθέτως, όπως ο George αποκαλύπτει μέσα από τα πορτρέτα του και των, γεμάτων ειλικρίνεια, δηλώσεων των μοντέλων, αυτοί οι ήρωες της διπλανής πόρτας αναμένουν τον θάνατο με συγκλονιστική αποδοχή και αξιοθαύμαστο κουράγιο.
Chuck. “Μια από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής μου; Στην κορυφή της λίστας θα ήταν η στιγμή που παντρεύτηκα τη Sally, η οποία παρέμεινε η σύζυγός μου για 35 χρόνια.”
Λέει ο φωτογράφος: “Πιστεύω ότι χρειάζεται πραγματική γενναιότητα να αποδεχτείς ότι όλα όσα θεωρούμε τόσο ζωτικά και κρίσιμα για τις ζωές μας θα χαθούν. Κάποιοι από μας έχουν το ψυχικό σθένος να ξεπεράσουν τον φόβο της ιδέας του ότι είμαστε θνητοί και να αντιμετωπίσουν αυτό το άγνωστο ταξίδι θαρραλέα.”
Ediccia. “Λατρεύω να ανοίγω τα μάτια μου το πρωί και να ακούω τα πουλιά έξω από το παράθυρό μου, είναι τόσα πολλά και κελαηδούν τόσο όμορφα. Αυτό είναι το νόημα της ζωής για μένα. Και η αίσθηση του ήλιου στο δέρμα μου.John. “Όταν σκέφτομαι τον θάνατο είναι σαν το ξεκίνημα ενός καινούριου, ανώδυνου τρόπου ζωής.Kim. “Δε φοβάμαι τον θάνατο. Φοβάμαι για το τι πρέπει να κάνω για να φτάσω ως εκεί.”Αbel. “Αισθάνομαι σαν να ανοίγει μια πόρτα. Πηγαίνουμε πίσω όταν τελειώσουμε τη δουλειά για την οποία μας έβαλαν εδώ. Είναι τόσο απλό, γιατί θα ήταν τόσο αστείο αν κάτι τέτοιο δεν ίσχυε.”Wanda. “Ποτέ δε γνώριζα πως θα ήταν η ζωή μου λεπτό προς λεπτό, αλλά αυτό δε με φοβίζει. Είμαι γαλήνια γιατί έκανα όλα όσα ήθελα να κάνω και προσπάθησα να είμαι το καλύτερο άτομο που μπορούσα να γίνω.”Odis. “Η στιγμή που κλείνεις το καπάκι ενός φέρετρου είναι το πιο σπαρακτικό πράγμα που μπορείς να κάνεις. Διαλύεσαι, απλά διαλύεσαι. Έχω τρία παιδιά θαμμένα στο Φίνιξ και τέσσερις άντρες που είναι νεκροί.”Donald. “Σπουδαία η αγάπη, δεν έχει σταματημό. Έτσι πρέπει να αγαπάμε. Η αγάπη είναι είναι άνω των πάντων, γι’ αυτό ακόμα και αν η πρώην γυναίκα μου ερωτεύτηκε και ξαναπαντρεύτηκε έναν άλλον άντρα, εγώ δεν έχω σταματήσει να την αγαπώ. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δε γίνεται να κρατάμε για πάντα τους ανθρώπους, κάποια στιγμή πρέπει να τους αφήσουμε να ξεγλιστρήσουν.”Nelly. “Δεν ξέρω πόσος καιρός μου απομένει να ζήσω, ίσως μέχρι σήμερα; Ίσως αύριο να είναι η τελευταία μου μέρα; Δεν μπορώ να είμαι σίγουρη. Στην πραγματικότητα, είμαι πολύ χαρούμενη και δε μετανιώνω κάτι ακόμα κι αν στη ζωή μου πέρασα από την ίδια την κόλαση. Απ’ όσο ξέρω, πέτυχα όσα έπρεπε να πετύχω στη ζωή μου.”Sarah. “Ο χρόνος είναι τόσο πολύτιμος. Θεέ μου, είναι πολύτιμος…”René. “Δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο στη ζωή από την ευτυχία. Αυτό που αποκαλούμε ευτυχία είναι το να δίνεις και να παίρνεις. Το μόνο που έχουμε είναι το τι είμαστε και το τι δίνουμε αυτή τη στιγμή.”Sara. “Πιστεύω ότι όταν οι άνθρωποι μεγαλώνουν με αγάπη, στη συνέχεια θα ανταποδώσουν και οι ίδιοι την αγάπη. Και πρέπει να δώσεις αγάπη για να τη λάβεις πίσω, πρέπει να είσαι καλός χωρίς να περιμένεις τίποτα για αντάλλαγμα. Το κάνεις μόνο γιατί βγαίνει από μέσα σου να το κάνεις.”
Ralph. “Ήταν μια εκπληκτική, εκπληκτική διαδρομή.”
Άρης Δημοκίδης
