Ευθύμης Κάλφας
Είναι γνωστό (;;;) ότι η αλιεία θαλάσσιων ασπόνδυλων που βρίσκονται υπό εξαφάνιση καθώς και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν για να τα αλιεύσουν προξενεί μεγάλη καταστροφή του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Μια έρευνα όμως του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος για την παράνομη και καταστροφική αλιεία στην Ελλάδα κατέληξε σε απογοητευτικά αποτελέσματα. Ας τα δούμε όμως όλα από την αρχή.
Είδη υπό εξαφάνιση
Ποια είναι εκείνα τα είδη που ενώ απαγορεύεται να καταναλώνουμε, από την Ευρωπαϊκή αλλά και την Ελληνική νομοθεσία, αυτά διατίθενται ευρέως στα ελληνικά εστιατόρια;
Πετροσωλήνας
Η αλιεία τους απαγορεύεται από το 1992 σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και τις υπόλοιπες μεσογειακές χώρες. Όπως γράφει το, archipelago.gr, η αλιεία του Πετροσωλήνα είναι ιδιαίτερα καταστροφική, δεδομένου ότι το όστρακο αυτό ζει μέσα στους βράχους
εξ’ ου και η επιστημονική του ονομασία «Lithophaga lithophaga». Ψαρεύεται από δύτες που χρησιμοποιούν σφυριά ή ακόμα και κομπρεσέρ με τα οποία σπάνε τους βράχους μέσα στους οποίους ζουν οι πετροσωλήνες, προκαλώντας με τον τρόπο αυτό εκτεταμένη καταστροφή στα οικοσυστήματα της παράκτιας ζώνης και τρώγονται αχνιστοί ή σαγανάκι. Κάτι που αξίζει να αναφερθεί είναι ότι καθώς το όστρακο χρειάζεται τουλάχιστον 50 χρόνια για να αναπτυχθεί (αναπτύσσεται κατά 20 χιλιοστά το έτος) αυτό καθιστά σχεδόν αδύνατη την αποκατάσταση του πληθυσμού έπειτα από την εντατική αλίευση που υφίσταται,
Πίννα
Πρόκειται για το μεγαλύτερο δίθυρο μαλάκιο, θυμίζει μεγάλο μύδι και φτάνει σε μήκος τα 70-90 εκατοστά. Όταν κανείς πιάσει και ανοίξει μια πίννα, θα βρει μέσα τουλάχιστον ένα μικρό καβούρι καθώς όταν υπάρξει κίνδυνος το τελευταίο ειδοποιεί την πίννα κι’ αυτή με τη σειρά της το εγκλωβίζει μέσα της. Το τελευταίο διάστημα τείνει να εξαφανιστεί λόγω της υπεραλίευσης, αλλά και ενός παράσιτου. Ένας ακόμη λόγος της μείωσης του πληθυσμού τους είναι η καταστροφή των λιβαδιών Ποσειδωνίας μια καταστροφή που αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην παράνομη αλιεία με μηχανότρατες. Συνήθως τις ψήνουν μέσα στο κέλυφος με λάδι και λεμόνι ενώ για πολλούς θεωρείται εκλεκτός μεζές, τηγανίζοντας την ψίχα της με αβγά σε ομελέτα.
Μπουρού
Η μπουρού ή Τρίτωνας είναι ένα μεγάλο όστρακο που το χρησιμοποιούσαν παλιά οι ναυτικοί για να στέλνουν ηχητικά σήματα. Απειλείται από την παράνομη αλίευση παρότι είναι ένα είδος υπό εξαφάνιση. Κρύβει μέσα του ένα αρκετά μεγάλο σκουλήκι που συναντάται σε πολλούς μεζέδες.
Τη λίστα συμπληρώνουν τα θαλάσσια ασπόνδυλα Κοχύλα και γόνος (δηλαδή τα υπομεγέθη ψάρια ή γαρίδες διαφόρων ειδών).
Κυρώσεις
Οι ρητές αναφορές στην απαγόρευση της αλιείας των παραπάνω συναντώνται τόσο στην Οδηγία για τους Οικοτόπους, όσο και τη Συνθήκη της Βαρκελώνης και τη Συνθήκη της Βέρνης. Περιλαμβάνεται δε στο Προεδρικό Διάταγμα 67/1981, στον Κανονισμό Μεσογείου, στο παράρτημα IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, στο παράρτημα ΙΙ του Πρωτοκόλλου για τις Ειδικές Προστατευόμενες Περιοχές και τη Βιολογική Ποικιλότητα στη Μεσόγειο. Οι κυρώσεις προβλέπουν χρηματικά πρόστιμα, προσωρινή αφαίρεση αδειών αλιείας, ατομικής και σκάφους, καθώς και κατάσχεση του αλιεύματος και των αλιευτικών εργαλείων και συσκευών που χρησιμοποιήθηκαν.
Τι έδειξε η έρευνα;
Στο πλαίσιο έρευνας του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος έγινε μία εκτίμηση της έκτασης του προβλήματος της εμπορίας των παραπάνω προστατευόμενων θαλάσσιων ασπόνδυλων ειδών, ως εκλεκτά εδέσματα, σε μεγάλα εστιατόρια της Αθήνας και του Πειραιά, αλλά και στην Ελλάδα γενικότερα. Σε ένα σύνολο 70 εστιατορίων (τα οποία εν αγνοία τους συμμετείχαν στην έρευνα αυτή) το 80% είτε είχαν τα παραπάνω προστατευόμενα είδη στο μενού τους, ή δήλωσαν στους ερευνητές που τους προσέγγισαν ως πελάτες, ότι για σκοπούς μεγάλης παραγγελίας θα μπορούσαν να προμηθευτούν με διάφορα προστατευόμενα είδη, εάν έχουν περιθώριο λίγων ημερών.
Σύμφωνα με την έρευνα αυτή, περισσότερες από 100 ιστοσελίδες από διάφορες περιοχές της Ελλάδας προβάλουν στο διαδίκτυο το μενού τους που περιέχει κάποια από αυτά τα προστατευόμενα είδη. Συχνότερα αναφέρεται ο «Πετροσωλήνας» που άλλοτε διατίθεται με delivery και άλλοτε ως ακριβό πιάτο σε gourmet εστιατόρια (π.χ. διαφημίζεται gourmet πιάτο «Πετροσωλήνες αχνιστοί με λάδι τρούφας»). Παράλληλα πολυάριθμες είναι και οι ιστοσελίδες και τα γνωστά περιοδικά που παρουσιάζουν συνταγές και προβάλουν αυτά τα προστατευόμενα είδη ως εκλεκτά εδέσματα.
Όπως θα δηλώσει η διευθύντρια Έρευνας στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» Αναστασία Μήλιου
Είμαστε η μοναδική χώρα της Ε.Ε. και μία από τις ελάχιστες στον κόσμο όπου η διαχείριση της αλιείας είναι τόσο ανεπαρκής, ενώ οι κρατικές αρχές επιμένουν να εθελοτυφλούν, αντί να αντιμετωπίζουν σταδιακά τα προβλήματα της καταστροφικής και παράνομης αλιείας τα οποία είναι γνωστά εδώ και δεκαετίες, τόσο σε μεγάλο μέρος των πολιτών όσο και στην πολιτεία.
Αξίζει να θυμηθούμε πάντως και μια αντίστοιχη έρευνα, η οποία είχε δημοσιευθεί το 2011 στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό «Mediterranean Marine Science» από τον αναπληρωτή καθηγητή του τμήματος Επιστημών της Θάλασσας του Πανεπιστημίου Αιγαίου Στέλιου Κατσανεβάκη και η οποία είχε αναδείξει από τότε την έκταση του προβλήματος της ευρείας παράνομης εμπορίας προστατευόμενων οστρακοειδών στην Ελλάδα. Δυστυχώς όμως κανένα μέτρο δεν λήφθηκε έκτοτε για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος.
