Τι ήταν τελικά ο Πύργος του Τatlin στον οποίο βασίστηκε το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο των Ιωαννίνων;

ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΥΘΥΜΗ ΚΑΛΦΑ

Ο Κοσμήτορας της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ξενοφών Μπήτσικας είπε για το πολυσυζητημένο Χριστουγεννιάτικο Δέντρο:

«Προσεγγίσαμε την πρόσκληση με μια καλλιτεχνική πρόταση στην πλατεία των Ιωαννίνων και συγκεκριμένα την καλλιτεχνική ερμηνεία μιας πολύ σημαντικής φόρμας στη Ιστορία της Τέχνης του 20ου αι., όπως είναι πύργος του Τάτλιν.
Η αναφορά σε ένα έργο τέχνης του παρελθόντος και η επανερμηνεία του αποτελεί συνήθη τακτική στην τέχνη. Η μετάπλαση δεν στοχεύει στην αντιγραφή και τη στείρα επανάληψη, αλλά να προσθέσει μια διαφορετική ερμηνεία ή να αντιπαραβάλλει ένα διαφορετικό σύστημα αναπαράστασης, σύμφωνα με το διαφορετικό πλαίσιο στο οποίο παράγεται.
Η αρχική πρόθεση του Tatlin για τη δημιουργία αυτής της φόρμας-σπείρας ήταν το εγκώμιο στο μεγαλείο του ανθρώπινου πνεύματος και στην εξέλιξη/ανέλιξη του ανθρώπου.
Πρόθεση της Σχολής ήταν να επικαιροποιηθεί το εγκώμιο στο ανθρώπινο πνεύμα, παράγοντας αυτή τη φόρμα με υλικά καθημερινά και επαναχρησιμοποιήσιμα, στη λογική των παιχνιδιών meccano, που με λίγους τύπους τεμαχίων μπορεί κανείς να κατασκευάσει διαφορετικές φόρμες.»

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ >>> ΓΚΑΛΟΠ: Είναι το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο των Ιωαννίνων το χειρότερο που έχεις δει στη ζωή σου;

Ψάξαμε, διαβάσαμε και παρακάτω σας παρουσιάζουμε όλα όσα χρειάζεται κανείς να ξέρει για ένα μνημείο της Γ΄ Διεθνούς, το οποίο αν είχε χτιστεί, πιθανόν η νεαρή Ρωσία θα είχε ταξιδέψει στο μέλλον ήδη από τον πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα.

Τι γνωρίζουμε για τον δημιουργό;

Ο Βλαντιμίρ Τάτλιν υπήρξε μία από τις σημαντικότερες μορφές της Ρωσικής Πρωτοπορίας. Ήταν μέλος της ομάδας που επεδίωξε την καλλιτεχνική έκφραση της επανάστασης, αυτής του Κονστρουκτιβισμού, ενώ εκτός από αρχιτέκτονας και γλύπτης, υπήρξε και ζωγράφος. Γεννημένος το 1885 στη Μόσχα με πατέρα μηχανικό σιδηροδρόμων και μητέρα ποιήτρια, ο Τάτλιν σε νεαρή ηλικία εργάστηκε ως ναυτικός ενώ στη συνέχεια άρχισε την καλλιτεχνική του εκπαίδευση ως εικονογράφος, παρακολουθώντας μαθήματα στη Σχολή Ζωγραφικής, Γλυπτικής και Αρχιτεκτονικής της Μόσχας και στη συνέχεια, στη Σχολή Καλών Τεχνών της Πένζας. Επηρεασμός από τις κοινωνικές και πολιτικές ανησυχίες τα έργα του συμβολίζουν την κομουνιστική κοινωνία της νέας εποχής.

Τα χαρακτηριστικά του μνημείου

Αν ο πύργος του Τάτλιν κατασκευαζόταν, θα είχε ύψος σχεδόν 400 μέτρων και θα αποτελούσε τη μεγαλύτερη σε διαστάσεις γλυπτική σύνθεση που σχεδιάστηκε ποτέ από άνθρωπο εκείνη την εποχή. Το μνημείο θα αποτελούνταν από ένα ελικοειδές μεταλλικό πλαίσιο που θα υψωνόταν κατακόρυφα σχηματίζοντας μια μικρή γωνία στο επάνω μέρος και περικλείοντας έναν γυάλινο κύλινδρο, κύβο και κώνο. Στα γυάλινα μέρη θα στεγάζονταν αίθουσες συγκεντρώσεων και συνεδρίων, που θα περιστρέφονταν γύρω από τον άξονα τους με περίοδο ενός έτους, ενός μήνα και μίας ημέρας. Όπως η Γη γύρω από τον Ήλιο.

Πάνω από τον κύβο, κάνοντας μια στροφή το μήνα– όπως η Σελήνη γύρω από τη Γη – θα περιστρεφόταν μια γιγάντια πυραμίδα. Στην πυραμίδα ο Τάτλιν τοποθέτησε τα εκτελεστικά όργανα του Διεθνούς. Και πάνω από την Πυραμίδα, κάνοντας μια στροφή την ημέρα – όπως ακριβώς η Γη γύρω από τον εαυτό της – θα πετούσε ένας γιγάντιος κύλινδρος, όπου ο Τάτλιν έβαλε όλα τα ΜΜΕ. Ο πύργος είχε σχεδιαστεί για να κατασκευαστεί από ατσάλι, γυαλί και σίδερο, θα είχε 400 μέτρα ύψος και ο διπλός έλικάς του ερχόταν σε αποφασιστική ρήξη με την πλήρως καθετοποιημένη αντίληψη που είχε η, ξεπερασμένη για τους Ρώσους επαναστάτες, αρχιτεκτονική της αστικής εποχής.

Γιατί δεν ολοκληρώθηκε ποτέ;

Ο πύργος του Τάτλιν ο οποίος θα εδραζόταν στις δυο όχθες του Νέβα στο Λένινγκραντ έμεινε στο στάδιο της μακέτας, μιας και ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθεί με τα τότε μέσα της εποχής. Ακόμα και αν όμως η γιγαντιαία αυτή ποσότητα απαιτούμενου χάλυβα ήταν διαθέσιμη σε μια μετα-επαναστατική Ρωσία υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες για τη δομική πρακτική της λόγω και των πολιτικών αναταραχών που επικρατούσαν εκείνη τη στιγμή.

Γιατί προκάλεσε τόσες συζητήσεις;

Αξίζει να αναφερθεί ότι ακόμα και από το στάδιο της μακέτας, το εγχείρημα αγκαλιάστηκε από τους δημιουργούς της νέας κοινωνίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση του 1923 κατά την οποία οι εργάτες της Μόσχας διαδηλώνουν κρατώντας στα χέρια τους τη μακέτα του Πύργου, αλλά και το 1926 στην πορεία της Πρωτομαγιάς στο Λένινγκραντ ο πύργος του Τάτλιν πρωταγωνιστούσε κι’ εκεί.

Γιατί όμως συνέβαιναν όλα αυτά; Το μνημείο όταν θα ολοκληρωνόταν θα έδινε την εντύπωση όχι ακριβώς ενός πύργου της Βαβέλ, αλλά μάλλον ενός φουτουριστικού πύργου ελέγχου, ενός επαναστατικού επιτελείου που θα πραγμάτωνε και από αρχιτεκτονική άποψη το «πρώτο άλμα και έφοδο στον ουρανό». Αυτό που προκάλεσε τον θαυμασμό παράλληλα ήταν οι προοπτικές και η δυναμική που ήδη παρουσίαζε η νεαρή επανάσταση, η οποία σε πείσμα των δύσκολων οικονομικά καιρών και εν μέσω εμφυλίου πολέμου, δεν έπαυε ποτέ να οραματίζεται μια κουλτούρα πανανθρώπινης προοπτικής και εμβέλειας, την οποία ήθελε να καταστήσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα εφαρμόσιμη και εμπράγματη.

Τι συμβολίζει;

Συμβολικά, ο πύργος λέγεται ότι αντιπροσωπεύει τις προσδοκίες της χώρας του καλλιτέχνη αλλά και μια «απάντηση» στον Πύργο του Άιφελ που θεωρούνταν το κύριο σύμβολο της νεωτερικότητας. Ο σοβιετικός κριτικός Βίκτορ Σκλόφσκι λέγεται ότι το έχει ονομάσει μνημείο «από χάλυβα, γυαλί και επανάσταση». Ο Βλαντίμιρ Βλαντίμιροβιτς Μαγιακόφσκι (Ρώσος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, ένας από τους κατεξοχήν εκπροσώπους του Ρωσικού Φουτουρισμού ) το χαιρέτισε ως το «πρώτο Οκτωβριανό αντικείμενο», ενώ ο Ιλιά Έρενμπουργκ (Σοβιετικός δημοσιογράφος, συγγραφέας και ποιητής) δήλωσε, «Είχα την εντύπωση πως έριξα μια ματιά από μια χαραμάδα και είδα τον 21ο  αιώνα». Το έργο ουσιαστικά αναπαριστά τη σπειροειδή εξέλιξη της ιστορίας, την ασταμάτητη πορεία προς τα μπρος παρά τα προσωρινά πισωγυρίσματα. Θεωρείται ένα σπάνιο και μεγαλοφυές δείγμα καλλιτεχνικής δημιουργίας και ενσάρκωσης σύνθετων εννοιών της διαλεκτικής. Ο πύργος του Τάτλιν θα πραγμάτωνε και από αρχιτεκτονική άποψη «την έφοδο στον ουρανό» αφού πρόκειται να επισκίαζε τον Πύργο του Άιφελ στο Παρίσι.

Πού μπορεί να βρει κανείς αντίγραφα;

Υπάρχουν μοντέλα του Πύργου Τάτλιν στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Στοκχόλμη της Σουηδίας, στην Πινακοθήκη Τρετιακόφ στη Μόσχα και στο Musée National d’Art Moderne στο Παρίσι. Ένα μοντέλο 1:42 κατασκευάστηκε στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών του Λονδίνου το Νοέμβριο του 2011. Το Σεπτέμβριο του 2017, το ίδιο μοντέλο 1:42 ανεγέρθηκε ως μέρος της «Ρωσικής Εποχής» στο Κέντρο Πλαστικών Τεχνών Sainsbury στο Νόργουιτς. Αναμένεται να γίνει μόνιμο έκθεμα του «πάρκου γλυπτικής» του πανεπιστημίου της Ανατολικής Αγγλίας μόλις κλείσει η έκθεση τον Φεβρουάριο του 2018. Αξίζει να αναφερθεί πως το 1989 η εταιρεία Edra παρήγαγε έναν καναπέ που ονομάζεται “Tatlin”, εμπνευσμένος από τον πύργο, σχεδιασμένος από τον Mario Cananzi e Roberto Semprini.