Ευθύμης Κάλφας
Στην οριστική ανάκληση της άδειας λειτουργίας της Ανεξάρτητης Οντότητας Διαχείρισης του άρθρου 50 του ν. 4481/2017, με την επωνυμία «ΑΕΠΙ – Ελληνική Εταιρεία προς Προστασίαν της Πνευματικής Ιδιοκτησίας Α.Ε.» προχώρησε το υπουργείο Πολιτισμού. Η απόφαση ελήφθη μετά από σχετική εισήγηση του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας «λόγω παραβίασης των υποχρεώσεών της ΑΕΠΙ για το χρονικό διάστημα της δραστηριοποίησής της πριν και κατά την έναρξη ισχύος του ν. 4481/2017.
Πώς δρούσε όμως η ΑΕΠΙ και πώς τελικά φτάσαμε έως εδώ; Παρακάτω προσπαθήσαμε να τα βάλουμε όλα σε μια χρονική σειρά:
Πώς ξεκίνησαν όλα
Η πνευματική ιδιοκτησία στην Ελλάδα ήρθε με το νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας το 1920. Δέκα χρόνια αργότερα ιδρύθηκε η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΑΕΠΙ) κάτω από διαφορετικό νομικό πλαίσιο. Η τότε σύσταση της εταιρείας με την επωνυμία ΑΕΠΙ δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 20 Ιανουαρίου του 1930 εκτός από ένα δικηγόρο, τα 13 άλλα ιδρυτικά μέλη της ήταν και εκείνοι δημιουργοί ελπίζοντας με τον τρόπο αυτό να προστατεύσουν το έργο τους. Τον πρώτο χρόνο, η εταιρεία διέθετε 150 μέλη και τρεις υπαλλήλους, με τον Μάρκο Βαμβακάρη να εγγράφεται ως μέλος τρία χρόνια αργότερα.
Τα δικαιώματα της ΑΕΠΙ
Η εταιρεία ήδη τη δεκαετία του 1990 είχε ξεκινήσει να εισπράττει μεγάλα ποσά από τους καλλιτέχνες και τους δημιουργούς. Ουσιαστικά το κράτος, μέχρι τότε, είχε προχωρήσει σε μια αψυχολόγητη (;;) κίνηση. Είχε δηλαδή εκχωρήσει σε μια ιδιωτική εταιρεία το δικαίωμα του να εισπράττει χρήματα για λογαριασμό των καλλιτεχνών την ώρα που στην μετοχική της σύνθεση δεν υπήρχαν δημιουργοί. Η ΑΕΠΙ συνέχισε να αποκτά περισσότερα δικαιώματα. Με την ψήφιση του νόμου 2121/1993, όσοι ακούν μουσική στο ραδιόφωνο του σπιτιού τους θα μπορούν να πάνε στο Αυτόφωρο από την ΑΕΠΙ. Επίσης, όσοι αγοράζουν χαρτί Α3 ή Α4, δηλαδή το γνωστό σε όλους χαρτί για τις εκτυπώσεις, πληρώνουν φόρο 4% υπέρ πνευματικών δικαιωμάτων. Αντίστοιχη περίπτωση είναι και το ειδικό τέλος πνευματικών δικαιωμάτων 6% στις συσκευές αναπαραγωγής ήχου που εισάγονται στη χώρα!
Που πήγαιναν τα χρήματα των προστίμων;
Η ΑΕΠΙ αρχίζει να πλουτίζει και τα ταμεία της να συγκεντρώνουν άφθονο χρήμα, το οποίο εισπράττονταν από τη χρήση μουσικών έργων και τραγουδιών. Χαρακτηριστικό είναι το διάστημα 1991-2012, όπου η ΑΕΠΙ εισέπραξε τόκους 9 εκατ. από τη διαχείριση κεφαλαίων των δημιουργών. Όπως αναφέρει το πόρισμα των ελεγκτών, τα χρήματα αυτά δεν αποδόθηκαν ποτέ στους δημιουργούς και μέλη της ενώ, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το πόρισμα, τα χρήματα αυτά θεωρείται ότι καρπώθηκαν από τους ιδιοκτήτες. Μάλιστα η ΑΕΠΙ, για να εισπράξει τα χρήματα αυτά χρησιμοποιούσε την Αστυνομία πηγαίνοντας σε καφετέριες, κομμωτήρια, ακόμα και περίπτερα που είχαν ανοιχτά ραδιόφωνα ή τηλεοράσεις.
Ο έλεγχος των ορκωτών λογιστών
Έπειτα από παρέμβαση της δικαιοσύνης και κάτω από τρομερά εμπόδια της ΑΕΠΙ, η εταιρεία Ernst Young, προέβη σε έλεγχο του διαχειριστικού ελέγχου της ΑΕΠΙ με τα αποτελέσματα να ξεπερνούν την ανθρώπινη φαντασία. Ενώ ο ίδιος ο Πέτρος Ξανθόπουλος έγραφε στην εξάμηνη εφημερίδα που εκδίδεται από την ΑΕΠΙ ότι «η εταιρεία μας κατέφυγε σε σειρά νομικών ενεργειών, όπως 48.369 εισαγγελικές απαγορεύσεις, 1.406 ανακλήσεις αδειών μουσικής, 3.921 εξώδικες διαμαρτυρίες και προειδοποιήσεις, 5.365 μηνύσεις, 15 ασφαλιστικά μέτρα και 939 αγωγές στο διάστημα από το 2010 έως το Σεπτέμβρη του 2015», τα χρήματα αυτά απ’ όλες τις ενέργειες δεν αποδόθηκαν σε κανέναν καλλιτέχνη.
Οπως προέκυψε από τον έλεγχο των ορκωτών λογιστών, υπάρχουν 42.000.000 ευρώ αδιανέμητα. Συγκεκριμένα την περίοδο 2011-2014 τα μέλη του ΔΣ και συγγενείς τους έλαβαν αμοιβές 7,4 εκ ευρώ, ενώ πληρώθηκαν άλλα 7,2 εκ ευρώ σε συνδεδεμένη εταιρία για τεχνική υποστήριξη. Μάλιστα η συνδεδεμένη εταιρία συμφερόντων των μετόχων έβγαζε κέρδη, όταν η ΑΕΠΙ βούλιαζε στις ζημιές.
Οι αψυχολόγητες κινήσεις της ΑΕΠΙ
Φυσικά και τίποτα από τα παραπάνω δεν ήταν γνωστά στα χιλιάδες μέλη της ΑΕΠΙ τα οποία μάλιστα αντιμετωπιζόταν με τον ίδιο αγενές και προκλητικό τρόπο από τους υπαλλήλους της εταιρείας όταν τους ρωτούσαν σχετικά με το πότε θα γίνουν οι πληρωμές. Αρκετό καιρό πριν από τη διεξαγωγή του ελέγχου, και ενώ όλο και περισσότερα ερωτήματα και καταγγελίες για τις πρακτικές της διοίκησης της ΑΕΠΙ είχαν αρχίσει να κυκλοφορούν, η νομική έδρα της εταιρείας είχε μεταφερθεί στην Κύπρο. Ταυτόχρονα οι εκπρόσωποι της εταιρείας είχαν ανοίξει διάλογο με τις αρμόδιες υπηρεσίες για αλλαγές στο νομοθετικό πλαίσιο που αφορά στα πνευματικά δικαιώματα.
Βλέποντας όμως τις αντιδράσεις των καλλιτεχνών, η οικογένεια Ξανθόπουλου επιχείρησε να ξαναγράψει την ΑΕΠΙ στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο (ΓΕΜΗ) του ΕΒΕΑ. Από την πλευρά του το επιμελητήριο ξεκίνησε την διαδικασία εγγραφής όπως οριζόταν από το νόμο κάτι που δεν άρεσε στην ΑΕΠΙ, απατώντας έτσι με αγωγές και μηνύσεις κατά των στελεχών του ΕΒΕΑ.
Η παρέμβαση του υπουργείου Πολιτισμού
Όλα τα αυτά, έφτασαν (επιτέλους) και στα αυτιά του υπουργείου Πολιτισμού. Η εταιρεία αρνιόταν να προσκομίσει συγκεκριμένα οικονομικά στοιχεία και αντίκρουε κάθε κριτική, χαρακτηρίζοντάς την ως «οργανωμένη επιχείρηση συκοφάντησης». Η «Αυτοδιαχείριση», ένας Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Πνευματικών Δικαιωμάτων με επικεφαλής τον Γιάννη Γλέζο είχε επιχειρήσει να ενημερώσει τους καλλιτέχνες, αλλά και το υπουργείο με ανοιχτές επιστολές για τα τεκταινόμενα στον χώρο των πνευματικών δικαιωμάτων. Ο έλεγχος για πιθανές οικονομικές ατασθαλίες προσπαθεί να αποκρυφθεί από την εταιρεία όμως αυτό γίνεται γνωστό με αποτέλεσμα να τα μέλη της εταιρείας να ξεσηκωθούν. Η ΑΕΠΙ προσπαθούσε να τους καθησυχάσει λέγοντας ότι πρόκειται για έλεγχο των προσωπικών στοιχείων της οικογένειας και πως αυτό δεν αφορά καθόλου την εταιρεία. Η επιβολή του διοικητικού προστίμου 85.000 ευρώ από το υπουργείο Πολιτισμού όμως ανάγκασε την εταιρεία να παράσχει τα απαραίτητα για τον έλεγχο στοιχεία και να γίνει γνωστό το θέμα σ’ όλους.
Τα κακουργήματα
Ο εισαγγελέας πρωτοδικών Γιάννης Παναγόπουλος πριν λίγο καιρό και μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου, προχώρησε στην απαγγελία ποινικών διώξεων για επτά αδικήματα κακουργηματικού χαρακτήρα σχετικά με την υπόθεση της ΑΕΠΙ για την υπεξαίρεση ποσού ύψους 30 εκατομμυρίων ευρώ. Η δίωξη στράφηκε κυρίως σε βάρος μελών της οικογένειας Ξανθόπουλου αλλά και εκπροσώπων στο διοικητικό συμβούλιο που είχαν εκτελεστικά καθήκοντα. Η δίωξη επίσης αφορά την περίοδο 2003 ως το 2017 και στη δικογραφία περιλαμβάνονται, εκτός από τα πορίσματα διαχειριστικών ελέγχων και μηνύσεις δημιουργών. Ειδικότερα, η δίωξη αφορά τα κακουργήματα:
- Συγκρότηση ένταξη σε εγκληματική οργάνωση
- Κακουργηματική υπεξαίρεση από κοινού από εντολοδόχο
- Κακουργηματική απάτη από κοινού κατ’ επάγγελμα
- Κακουργηματική απιστία από κοινού
- Νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα κατ΄επάγγελμα
- ΦΠA Κακουργηματική ανακριβής απόδοση ΦΠΑ
- Κακουργηματική φοροδιαφυγή δια της ανακριβούς απόδοσης φόρου εισοδήματος
