Τραγούδια που αγαπήσαμε και σιγοτραγουδήσαμε αμέτρητες φορές στη ζωή μας, κρύβουν από πίσω μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία όπως συνέβη και με το τραγούδι «Ντιρλαντά», ένα παραδοσιακό τραγούδι που έγινε περισσότερο γνωστό από τον Διονύση Σαββόπουλο.
Στίχοι
Βρέ ντιρλαντά, ντιρλανταντά, βρε ντιρλαντά και τέζα όλοι
και πώς θα πάρουμε την Πόλη, ω ντιρλαντά, ντιρλανταντά
Από την πόλη την καλή ήρθε μια σκούνα με πανί.
Ω ντιρλαντά, ντιρλανταντά, ω ντιρλαντά και δεν τελειώνει
βρε ντιρλαντά με ζαχαρώνει,
Ω ντιρλαντά, ντιρλανταντά, να το χαρώ που με κοιτά
Ω ντιρλαντά βρε λεβεντόνια, βρε και της Μπαρμπαριάς γλαρόνια.
Ω ντιρλαντά, ντιρλανταντά, ω ντιρλαντά βρε και βραδιάζει
βρε κι η κουβέρτα αναστενάζει
Βρε και ο μάγερας φωνάζει, ω ντιρλαντά, ντιρλανταντά
Βρε ντιρλαντά και τέζα όλοι και πώς θα πάρουμε την Πόλη.
Από την πόλη την καλή, ήρθε μια σκούνα με πανί
Ω ντιρλαντά, ντιρλανταντά, αχ η Μαρία του Μηνά
Επάνω στ’ άσπρο της ποδάρι θα πάω να δέσω παλαμάρι.
Ω ντιρλαντά, ντιρλανταντά, ω ντιρλαντά θα δέσω κόμπο
βρε στον λαιμό τους των αρχόντων
Να πέφτει ο κόμπος στο κοπάλι, στην Κατερίνα του τσαγκάρη
Βρε θα τη βάλω μες στην πλώρη και θα της κάμω γιο και κόρη.
Ω ντιρλαντά, ντιρλανταντά, ω ντιρλαντά και σεις λεβέντες
βρε θα σας δώσω εγώ βιολέτες
Θα δώσω σ’ όλους από δύο βρε και του Γιώργη δε του δίνω
Ω ντιρλαντά, ντιρλανταντά, ω ντα ντα ντα, ντιρλανταντά
Ω ντιρλαντά, ντιρλανταντά.
Ο Διονύσης Σαββόπουλος το 1969 θα κυκλοφορήσει «Το Περιβόλι του Τρελλού» βάζοντας στα τραγούδια του άλμπουμ παραδοσιακά όργανα και πλησιάζοντας στις φολκ-ροκ μουσικές φόρμες δίνοντας φρέσκο και πολύ προχωρημένο για την εποχή, ήχο. Στο νούμερο τρία του δεύτερου δίσκου υπάρχει το «Ντιρλαντά», ένα παραδοσιακό τραγούδι το οποίο όμως πρωταγωνίστησε σε μια μεγάλη δικαστική διαμάχη. Άλλα ας τα δούμε όλα με τη σειρά.
Το παραδοσιακό αυτό άσμα το τραγουδούσαν στα σφουγγαράδικα και ιδιαίτερα στους δύτες, όταν ανέβαιναν από τις καταδύσεις, για να τους κρατήσουν ξύπνιους, και να σιγουρευτούν ότι δεν τους χτύπησε η νόσος των δυτών. Ο Σαββόπουλος το άκουσε για πρώτη φορά πολλά χρόνια πριν βγει, από τους ψαράδες στη Θάσο, και εν συνεχεία το άκουσε ηχογραφημένο στις συλλογές από 45άρια που έκανε η Δόμνα Σαμίου. Τότε ήταν που αποφάσισε να το διασκευάσει. Το τραγούδι με το ξεσηκωτικό ρυθμό που δεν διαθέτει μουσικό τέλος, έγινε γρήγορα γνωστό και αγαπήθηκε αμέσως από το κοινό. Κυκλοφόρησε και μεμονομένα σε δισκάκι μικρό ενώ είχε πουλήσει πάρα πολύ και είχε ταξιδέψει και στο εξωτερικό. Εκτός από τα γιαπωνέζικα, το τραγούδι κυκλοφόρησε το 1970 στα Ιταλικά και στα Γαλλικά από τη διάσημη Νταλιντά η οποία έκανε τον τραγούδι που συμπεριέλαβε ο Σαββόπουλος στο δίσκο του διεθνή επιτυχία. Ένας καπετάνιος όμως από την Κάλυμνο, ο Παντελής Γκίνης, γνωστός στο νησί ως Ντιρλαντάς είχε άλλη άποψη.
Έτσι έφτασε στις δικαστικές αίθουσες.
Σύμφωνα με τον καπετάνιο, το τραγούδι «Ντιρλαντά», το έγραψε ο ίδιος το 1960 ενώ κρατούσε τη λαγουδιέρα (το τιμόνι) και οδηγούσε το καΐκι του (που το ονόμαζε «Ντιρλαντά») με το ένα χέρι και με το άλλο έγραφε τους στίχους, που ήταν πειραχτικοί, για το πλήρωμά και τους δύτες. Μάλιστα τα ονόματα που ανέφερε «βρε και του Γιώργη δεν του δίνω…» ήταν υπαρκτά πρόσωπα, όπως και η «Μαρία του Μηνά» και η «Κατερίνα του τσαγκάρη». Όπως υποστηρίζει η πλευρά του Γκίνη, αυτός είχε ανέβει στην Αθήνα για να κάνει το πρώτο του 45άρι, με τη Δόμνα Σαμίου. Ο Σαββόπουλος το άκουσε και το συμπεριέλαβε στο δίσκο του «Το περιβόλι», λέγοντας ότι πρόκειται για παραδοσιακό τραγούδι! Παρά τις αντίθετες μαρτυρίες, ότι το τραγούδι ήταν πολύ παλαιότερο από τον Παντελή Γκίνη, εκείνος δικαιώθηκε ως δημιουργός του ενώ μεταξύ των μαρτύρων που βεβαίωσαν ότι γνώριζαν το τραγούδι από παλιά ήταν ο μουσικοσυνθέτης Γιάννης Παπαϊωάννου.
Το 2009 ο Σαββόπουλος έλεγε στο lifo.gr ότι η Δόμνα Σαμίου απέκλειε την εκδοχή του Γκίνη και υποστήριζε ότι το τραγούδι είναι παραδοσιακό. Ο Σαββόπουλος είχε πάει μέχρι το λαογραφικό αρχείο της Ακαδημίας Αθηνών και εκεί του παρουσίασαν το τραγούδι ως καταχωρημένο στα παραδοσιακά νησιώτικα τραγούδια. Μάλιστα σε κείνη την πρώτη φάση είχε κερδίσει τη δίκη.
Δεν είπα ποτέ ότι είναι δικό μου το τραγούδι. Στο εξώφυλλο γράφει ότι είναι μια διασκευή δημοτικού τραγουδιού. Παραδοσιακό το ανακήρυξε και το δικαστήριο και έκτοτε δεν έδωσα σημασία.
Όμως ο Καπετάν Γκίνης, που ισχυριζόταν ότι είναι ο συνθέτης του τραγουδιού, έφερε ως μάρτυρες σε νέο δικαστήριο σχεδόν όλο το νησί το οποίο υποστήριζε ότι ήταν παρόντες όταν ο Γκίνης έγραφε το «Ντιρλαντά». Το επιχείρημά όσων υποστήριζαν τον Σαββόπουλο ήταν ότι δεν γίνεται ένας άνθρωπος να γράψει μόνο ένα τραγούδι και μάλιστα ένα τέτοιο τραγούδι, χωρίς να έχει γράψει άλλα. Το δικαστήριο όμως δε δέχτηκε αυτήν την εκδοχή.
Όπως ο ίδιος ο Σαββόπουλος μετέφερε, υπάρχει ένα διασκεδαστικό περιστατικό στη δίκη από τον μουσικοσυνθέτη Γιάννη Παπαϊωάννου.
Είχε πει ο Παπαϊωάννου «Εγώ το θυμάμαι από έφηβος που το τραγουδούσαμε».
«Πού το τραγουδούσατε;» ρωτάει το δικαστήριο.
«Στον Πειραιά, στην ξυλομηχανή».
«Ποια ξυλομηχανή;»
Ήθελε να πει ότι δεν είχανε μηχανή, μόνο κουπιά. Ονόμαζε όμως ξυλομηχανή το ψάρεμα με βάρκα.
Τότε του είπε ο δικηγόρος του Σαββόπουλου: «Έχετε άδεια αλιείας;». Τότε ήταν που βάλανε όλοι τα γέλια στην αίθουσα. Ο κυρ Γιάννης όμως ως λαϊκός άνθρωπος είχε όλα τα έγγραφα της ζωής του μαζί, τα κουβαλούσε επάνω του. Ανέσυρε από την τσέπη το στεφανοχάρτι, το συμβόλαιο αγοράς του σπιτιού, το απολυτήριο του στρατού, το πιστοποιητικό γεννήσεως και μια άδεια αλιείας του 1930!
Ο Σαββόπουλος παραδέχτηκε ότι:
Τον τάπωσε τον δικηγόρο. Όμως, τη δίκη τη χάσαμε.
Στα ελληνικά το τραγούδι έχουν ηχογραφήσει εκτός από τον Διονύση Σαββόπουλο, ο Παντελής Γκίνης, ο Νίκος Ξυλούρης, η Μαρινέλλα, η Δόμνα Σαμίου αλλά και άλλοι. Επίσης το τραγούδι έχει τραγουδηθεί και στα εβραϊκά από τη Ντάνα Ιντερνάσιοναλ, στα σερβικά από τον Τζόρτζε Μαριάνοβιτς και το συγκρότημα Delča i Sklekovi, στα φινλανδικά από τα συγκροτήματα Jean S, καθώς και σε άλλες γλώσσες.