Ευθύμης Κάλφας
Τραγούδια που αγαπήσαμε και σιγοτραγουδήσαμε αμέτρητες φορές στη ζωή μας, κρύβουν από πίσω μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία όπως συνέβη και με το τραγούδι «Γράμμα σ’ έναν ποιητή», ένα ποίημα του Νίκου Καββαδία που μελοποίησε το 1986 – 1987 ο Δημήτρης Ζερβουδάκης.
Γράμμα σ’ έναν ποιητή – Δημήτρης Ζερβουδάκης
https://www.getgreekmusic.gr – Μπες και μάθε τα πάντα για την ελληνική μουσική. Facebook: https://www.facebook.com/GetGreekMusic Twitter: https://twitter.com/#!/GetGreekMusic YouTube: http://www.youtube.com/subscription_center?add_user=GetGreekMusic Δημήτρης Ζερβουδάκης – Γράμμα σ’ έναν ποιητή Δίσκος: Φεύγω (EMI Music Greece)
Στίχοι
Ξέρω εγώ κάτι που μπορούσε Καίσαρ να σε σώσει
Κάτι που πάντα βρίσκεται σε αιώνια εναλλαγή
Κάτι που σκίζει τις θολές γραμμές των οριζόντων
Και ταξιδεύει αδιάκοπα την ατελείωτη γη
Κάτι που θα `κανε γοργά να φύγει το κοράκι
Που του γραφείου σου πάντοτε σκεπάζει τα χαρτιά
Να φύγει κράζοντας βραχνά χτυπώντας τα φτερά του
Προς κάποια ακατοίκητη κοιλάδα του νοτιά
Μακριά πολύ μακριά να ταξιδεύουμε
κι ο ήλιος πάντα μόνους να μας βρίσκει
Εσύ τσιγάρο CAMEL να καπνίζεις ναι
κι εγώ σε μια γωνιά να πίνω Whiskey
Οι πολιτείες ξένες να μας δέχονταν
οι πολιτείες οι πιο απομακρυσμένες
Κι εγώ σ’ αυτές απλά να σε εσύσταινα
σαν σε παλιές γλυκές μου αγαπημένες
Κάτι που θα `κανε τα υγρά παράδοξα σου μάτια
Που αβρές μαθητριούλες τ `αγαπούν και σιωπηροί ποιητές
Χαρούμενα και προσδοκία γεμάτα να γελάσουνε
Με κάποιο τρόπο που όπως λεν δε γέλασαν ποτέ
Γνωρίζω κάτι που μπορούσε βέβαια να σε σώσει
Εγώ που δε σε γνώρισα ποτέ για σκέψου εγώ
Ένα καράβι να σε πάρει Καίσαρ να μας πάρει
Ένα καράβι που πολύ μακριά θα τ οδηγώ
Μακριά πολύ μακριά να ταξιδεύουμε
κι ο ήλιος πάντα μόνους να μας βρίσκει
Εσύ τσιγάρο CAMEL να καπνίζεις ναι
κι εγώ σε μια γωνιά να πίνω Whiskey
Και μια βραδιά στην Μπούρμα ή στην Μπατάβια
Στα μάτια μιας Ινδής που θα χορέψει
Γυμνή στα 17 στιλέτα ανάμεσα
θα δείτε την Γκρέτα να επιστρέψει
Πώς φτάσαμε όμως στο ποίημα «Γράμμα σ’ έναν ποιητή»;
Η φήμη που κυκλοφόρησε σχετικά με το συγκεκριμένο ποίημα το οποίο έγραψε ο Νίκος Καββαδίας ήθελε τον μεγάλο ποιητή να γράφει τους συγκεκριμένους στίχους για κάποιο νεαρό ποιητή που λεγόταν Καίσαρας και που μάλιστα αυτοκτόνησε μια ημέρα στο γραφείο του ανάμεσα σε σωρούς από βιβλία και χαρτιά, έχοντας αφήσει ως τελευταίο του σημείωμα τη φράση:
Φαίνεται πια πως τίποτα – τίποτα δεν μας σώζει…
Η αλήθεια όμως είναι κάπως διαφορετική. Ο τίτλος του ποιήματος είναι «Γράμμα στον ποιητή Καίσαρα Εμμανουήλ» και ο Καββαδίας όντως το είχε γράψει το 1932 για το νεαρό, τότε, ποιητή Καίσαρα Εμμανουήλ, ο οποίος, όμως, δεν αυτοκτόνησε ποτέ. Ο Καίσαρας Εμμανουήλ ήταν ένας πολλά υποσχόμενος νεορομαντικός ποιητής ο οποίος κυκλοφόρησε μόνο 4 ποιητικές συλλογές. Ιδιαίτερη συμπάθεια στην ποίηση του, έδειχνε ο Οδυσσέας Ελύτης, ο οποίος στα νεανικά του χρόνια μελετούσε την πρώτη ποιητική συλλογή του Εμμανουήλ με τίτλο «Ο παράφωνος αυλός».
Το 1933 ο Νίκος Καββαδίας κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική συλλογή «Μαραμπού», με πρόλογο του Εμμανουήλ. Η συλλογή περιείχε μεταξύ άλλων και αφιερώσεις σε άλλους ποιητές: όπως στο Ράντο, στο Μελαχρινό, στον Ουράνη αλλά και στον Εμμανουήλ με το συγκεκριμένο ποίημα. Το «Γράμμα σ’ έναν ποιητή» θεωρείται ότι είναι όντως απάντηση στη φράση του Εμμανουήλ «Φαίνεται πια πως τίποτα – τίποτα δεν μας σώζει…», η οποία όμως δε συναντάται σε κανένα ποίημα από τις 4 ποιητικές του συλλογές. Εικάζεται ότι μπορεί να έχει κυκλοφορήσει σε κάποιο λογοτεχνικό περιοδικό της εποχής.
Το ποίημα θα ξαναζωντανέψει το 1989 μέσα από την μελοποίηση του Δημήτρη Ζερβουδάκη στο δίσκο του «Ακροβάτης». Βέβαια πολλοί ήταν εκείνοι που κατηγόρησαν τον Ζερβουδάκη τόσο για την αφαίρεση αρκετών στροφών του ποιήματος όσο και για την αλλαγή μιας-δυο λέξεων, αλλά, κυρίως, για τη μετατροπή σε ενικό του πληθυντικού ευγενείας που ο Καββαδίας είχε επιλέξει.
Το πρωτότυπο ποιήμα
Ξέρω εγώ κάτι που μπορούσε, Καίσαρ, να σας σώσει.
Κάτι που πάντα βρίσκεται σ’ αιώνια εναλλαγή,
κάτι που σχίζει τις θολές γραμμές των οριζόντων,
και ταξιδεύει αδιάκοπα την ατέλειωτη γη.
Κάτι που θα ‘κανε γοργά να φύγει το κοράκι,
που του γραφείου σας πάντοτε σκεπάζει τα χαρτιά.
να φύγει κρώζοντας βραχνά, χτυπώντας τα φτερά του,
προς κάποιαν ακατοίκητη κοιλάδα του Νοτιά.
Κάτι που θα’ κανε τα υγρά, παράδοξά σας μάτια,
που αβρές μαθήτριες τ’ αγαπούν και σιωπηροί ποιηταί,
χαρούμενα και προσδοκία γεμάτα να γελάσουν
με κάποιο τρόπο που, ως λεν, δε γέλασαν ποτέ.
Γνωρίζω κάτι, που μπορούσε, βέβαια, να σας σώσει.
Εγώ που δε σας γνώρισα ποτέ… Σκεφτήτε… Εγώ.
Ένα καράβι… Να σας πάρει, Καίσαρ… Να μας πάρει…
Ένα καράβι, που πολύ μακριά θα τ’ οδηγώ.
Μιά μέρα χειμωνιάτικη θα φεύγαμε.
– Τα ρυμουλκά περνώντας θα σφυρίζαν,
τα βρωμερά νερά η βροχή θα ράντιζε,
κι’ οι γερανοί στους ντόκους θα γυρίζαν.
Οι πολιτείες ξένες θα μας δέχονταν,
οι πολιτείες οι πιό απομακρυσμένες
κι’ εγώ σ’ αυτές αβρά θα σας εσύσταινα
σαν σε παλιές, θερμές μου αγαπημένες.
Τα βράδια, βάρδια κάνοντας, θα λέγαμε
παράξενες στη γέφυρα ιστορίες,
γιά τους αστερισμούς ή γιά τα κύματα
γιά τους καιρούς, τις άπνοιες, τις πορείες.
Όταν πυκνή ομίχλη θα μας σκέπαζε,
τους φάρους θε ν’ ακούγαμε να κλαίνε
και τα καράβια αθέατα θα τ’ ακούγαμε,
περνώντας να σφυρίζουν και να πλένε.
Μακριά, πολύ μακριά να ταξιδεύουμε,
κι’ ο ήλιος πάντα μόνους να μας βρίσκει.
εσείς τσιγάρα «Κάμελ» να καπνίζετε,
κι εγώ σε μια γωνιά να πίνω ουϊσκυ.
Και μιά γριά στο Αννάμ, κεντήστρα στίγματος,
– μιά γριά σ’ ένα πολύβουο καφενείο –
μιά αιμάσσουσα καρδιά θα μου στιγμάτιζε,
κι’ ένα γυμνό, στο στήθος σας, κρανίο.
Και μιά βραδιά στη Μπούρμα, ή στη Μπατάβια
στα μάτια μιάς Ινδής που θα χορέψει
γυμνή στα δεκαεφτά στιλέτα ανάμεσα,
θα δήτε – ίσως – τη Γκρέτα να επιστρέψει.
Καίσαρ, από ένα θάνατο σε κάμαρα,
κι’ από ένα χωμάτινο πεζό μνήμα,
δε θα ‘ναι ποιητικώτερο και πι’ όμορφο,
ο διάφεγγος βυθός και τ’ άγριο κύμα;
Λόγια μεγάλα, ποιητικά, ανεκτέλεστα,
λόγια κοινά, κενά, «καπνός κι αθάλη»,
που ίσως διαβάζοντας τα να με οικτείρετε,
γελώντας και κουνώντας το κεφάλι.
Η μόνη μου παράκληση όμως θα ‘τανε,
τους στίχους μου να μην ειρωνευθήτε.
Κι’ όπως εγώ για έν’ αδερφό εδεήθηκα,
για έναν τρελόν εσείς προσευχηθήτε.
Ξέρω κάτι που μπορούσε Καίσαρ να σε σώσει
Για τις συνθήκες της μελοποίησης του «Γράμμα σ’ έναν ποιητή» αφηγήθηκε ο ίδιος ο Δημήτρης Ζερβουδάκης στο tvxs και την Κρυσταλία Πατούλη.
Το ’86-’87, ήρθε το «Γράμμα σ’ έναν ποιητή» σε ποίηση του Νίκου Καββαδία. Μια ιστορία οξύμωρη κατά μία έννοια, γιατί το σκάρωσα πάνω στη φάση που περνάγαμε κρίση με [το συγκρότημά μας] τους «Νέους επιβάτες». Διαλυόταν το συγκρότημα και εμένα μου κόστιζε πάρα πολύ συναισθηματικά και ψυχολογικά και σε κάποια φάση ήμουν στο σπίτι, χαζολογούσα και ξαφνικά πέφτει ένα βιβλίο με ποιήματα του Καββαδία και έτσι όπως έπεσε, έσπασε στα δύο το βιβλίο, ανοίγοντας ακριβώς πάνω σε αυτό το ποίημα. «Ξέρω κάτι που μπορούσε Καίσαρ να σε σώσει», ήταν αυτή η ελπίδα που με κινητοποίησε και ξαφνικά λες και υπήρχε η μουσική μέσα στις λέξεις του.
Έτσι λειτουργώ πάντα, δηλαδή, αν δεν υπάρχει κάτι να με κινητοποιήσει δεν το προσεγγίζω. Γι’ αυτό και όλα αυτά τα χρόνια δεν έχω κάνει κάποιο άλλο τραγούδι σε ποίηση είτε του Καββαδία είτε άλλου ποιητή. Το συγκεκριμένο ήταν ένα εντελώς τυχαίο περιστατικό πραγματικά, το οποίο όμως αποδείχθηκε ότι έχει δύναμη μέσα στα χρόνια…
* Διαβάστε Επίσης
