σε ,

Με απλά λόγια: Τι ήθελε να αποδείξει το αντιδεοντολογικό, ψυχολογικό πείραμα του Milgram;

Ένα από τα πιο γνωστά πειράματα της ψυχολογίας

lifo 2

Μετά την αγριότητα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου οι άνθρωποι προσπαθούσαν να εξηγήσουν πώς τόσοι αξιωματικοί των SS βασάνισαν και εξολόθρευσαν  εκατομμύρια ανθρώπους. Η επικρατέστερη εξήγηση γύρω από το Ολοκαύτωμα ήταν η αυταρχική διαπαιδαγώγηση και νοοτροπία των Γερμανών κάτι που έδωσε στον επίκουρο καθηγητή Stanley Milgram (Αμερικανικό πανεπιστήμιο του Yale) τη δυνατότητα να διεξάγει μια σειρά πειραμάτων. Το πείραμα του Milgram τον Ιούλιο του 1961 προσπάθησε να να αποδείξει ότι οποιαδήποτε ιδιαίτερα πιεστική κατάσταση θα μπορούσε να οδηγήσει κάθε λογικό άνθρωπο στην εγκατάλειψη των ηθικών ενδοιασμών διαπράττοντας κατόπιν εντολών κτηνωδίες.

stanley milgram

Το πείραμα

Το πείραμα έγινε γνωστό από το Πανεπιστήμιο Yale, το οποίο καλούσε τους ενδιαφερόμενους να συμμετάσχουν σε μια μελέτη της επίδρασης της τιμωρίας στην ανθρώπινη μάθηση και προσφέροντας 4 δολάρια πληρωμή για μία ώρα. Φτάνοντας οι συμμετέχοντες στο χώρο διεξαγωγής, ενημερωνόταν σε ζευγάρια από τον υπεύθυνο του πειράματος. Σύμφωνα μ’ αυτόν, στόχος του πειράματος ήταν η διερεύνηση των αποτελεσμάτων της τιμωρίας στη διαδικασία της μάθησης ώστε να αναδιαμορφωθούν τα εκπαιδευτικά συστήματα.

Ο ένας συμμετέχοντας θα ήταν ο μαθητευόμενος και θα υποβαλλόταν σε ηλεκτροσόκ κάθε φορά που θα έκανε λάθος στα ζεύγη των λέξεων τα οποία διάβαζε ο άλλος συμμετέχοντας, ο οποίος θα ήταν ο δάσκαλος και ουσιαστικά εκείνος που θα έπρεπε να προκαλούσε τα ηλεκτροσόκ. Οι ρόλοι αποφασίστηκαν με κλήρωση και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες περνούσαν σε ένα δωμάτιο όπου και οι δύο ερχόταν αντιμέτωποι με την ηλεκτρική καρέκλα στην οποίο ο «μαθητής» θα καθόταν. Ο υπεύθυνος του προγράμματος αφού τους εξηγούσε ότι τα ηλεκτροσόκ ναι μεν ήταν επώδυνα αλλά δεν προκαλούν καμία μόνιμη βλάβη, έδενε τον μαθητευόμενο στην καρέκλα και οδηγούσε στη συνέχεια τον δάσκαλο στο διπλανό χώρο, όπου υπήρχε μια γεννήτρια με ενδείξεις από 15V έως 450V. Στο κουμπί των 450V αναγραφόταν και η ένδειξη «Προσοχή Κίνδυνος». Θέλοντας να αντιληφθεί την αίσθηση, ο δάσκαλος δεχόταν ένα ηλεκτροσόκ ένα μικρής εντάσεως.

Το πείραμα ξεκινούσε με το δάσκαλο να διαβάζει στο μικρόφωνο κάποιες αλληλουχίες λέξεων τις οποίες άκουγε ο μαθητευόμενος. Για κάθε λάθος απόδοση της αλληλουχίας του προκαλούσε ένα ηλεκτροσόκ, ξεκινώντας από τη χαμηλότερη τάση και ανεβαίνοντας σε κάθε επόμενο λάθος. Όσο η ένταση αυξανόταν ο μαθητευόμενος δυσανασχετούσε στο μικρόφωνο, φτάνοντας στο σημείο να ουρλιάζει. Ο δάσκαλος ζητούσε να σταματήσει η διαδικασία, αλλά ο πειραματιστής, που βρισκόταν στο ίδιο δωμάτιο φορώντας τη λευκή ποδιά και εκπροσωπώντας το Πανεπιστήμιο, τους προέτρεπε να συνεχίσουν για το καλό της επιστήμης. Όσο μεγάλωνε η ένταση, τα ουρλιαχτά γινόταν πιο έντονα, όπως επίσης και η επιμονή του πειραματιστή να συνεχιστεί η διαδικασία. Από ένα σημείο και μετά ο μαθητευόμενος σταματά να απαντά, αλλά ο πειραματιστής ανέφερε πως η σιωπή θεωρείται λανθασμένη απάντηση, οπότε τα ηλεκτροσόκ πρέπει να συνεχίσουν.

Τι πραγματικά όμως συνέβαινε;

Το πραγματικό πείραμα όμως δεν εξέταζε την επίδραση της τιμωρίας στην ανθρώπινη μάθηση αλλά την υπακοή στην εξουσία. Αυτό που ήθελε να να αποδείξει ο Milgram ήταν ότι οι άνθρωποι κοινωνικοποιούνται με τέτοιο τρόπο ώστε να σέβονται την εξουσία του κράτους. Αν ενταχθούμε σε μια κατάσταση παθητικού υποκειμένου, όσον αφορά τον τρόπο σκέψης μας, μπορούμε να απαλλάξουμε τους εαυτούς μας από κάθε ευθύνη και να ενεργήσουμε όπως μας ζητούν.

Screen Shot 2017 05 13 at 21.48.31

Κατά τη διαδικασία του πειράματος, η κλήρωση ήταν εικονική, το μηχάνημα του ηλεκτροσόκ ψεύτικο, ο μαθητής και ο πειραματιστής ηθοποιοί οι οποίοι είχαν πληρωθεί και δρούσαν κάτω από τις οδηγίες του Milgram αναφορικά με τις αντιδράσεις τους. Ο μόνος άρα πραγματικός συμμετέχοντας ήταν ο δάσκαλος. Το πείραμα εξέταζε αρχικά αν θα δεχτεί να συμμετέχει και στην συνέχεια- αν δεχόταν- μέχρι ποιο σημείο θα συνέχιζε να προκαλεί ηλεκτροσόκ υπακούοντας στις οδηγίες του πειραματιστή λόγω της εξουσίας και του κύρους του.

Τα αποτελέσματα

Πριν από την έναρξη του πειράματος μια ομάδα ειδικών για την ανθρώπινη συμπεριφορά ζητήθηκε από το Milgram να προβλέψει έως ποιο σημείο ένα συνηθισμένο, ψυχολογικά ισορροπημένο ανθρώπινο ον θα συνέχιζε να συμμετέχει σε αυτό το πείραμα. Οι ειδικοί, ανάμεσα τους και ψυχίατροι, υπολόγισαν ότι μόνο περίπου το 10% θα ξεπερνούσε τα 180V, το οποίο μάλιστα θα είχε κάποια σαδιστικά σύνδρομα, και κανείς δεν θα υπάκουε μέχρι το τέλος. Τα αποτελέσματα όμως δε δικαίωσαν τις προβλέψεις αφού μόνο το 5% αρνήθηκε εξ’ αρχής να συμμετέχει, αντιδρώντας μάλιστα υβριστικά. Το υπόλοιπο 95% συνέχισε τουλάχιστον μέχρι τα 150V, ενώ το 65% αυτών υπάκουσε μέχρι το τελικό στάδιο.

essays culture 1

Ένας λόγος που τα άτομα έκαναν ηλεκτροσόκ ήταν ότι το πείραμα ξεκινούσε από ακίνδυνα επίπεδα με αμελητέες τάσεις ρεύματος, δεσμεύοντας έτσι τα άτομα σε μια πορεία δράσης. Τα ποσοστά συμμετοχής έπεσαν κατακόρυφα όταν τα ηλεκτροσόκ ξεκινούν από μεγαλύτερες κλίμακες. Επίσης, ένας σημαντικός παράγοντας στην υπακοή ήταν η εγγύτητα, με την φυσική επαφή να ωθεί τον συμμετέχοντα να δει το θύμα ως ανθρώπινο ον και να μην προχωρήσει, ενώ η απουσία ή η απόσταση του πειραματιστή μείωνε επίσης την επιρροή του.

Επόμενα πειράματα

Το πείραμα έχει επαναληφθεί πολλές φορές και από διάφορους μελετητές. Αξίζει να αναφερθεί ότι μόνο ο Milgram το έχει επαναλάβει 18 φορές, διαφοροποιώντας ορισμένα στοιχεία με στόχο να εξετάσει επιμέρους παράγοντες που επηρεάζουν την υπακοή, και τροποποιώντας τα δείγματα των συμμετεχόντων. Στην αρχική σειρά πειραμάτων του Milgram οι συμμετέχοντες ήταν 40 άντρες 20 έως 50 ετών από διάφορα επαγγέλματα και κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Σε μελέτες όμως όπου οι συμμετέχοντες ήταν γυναίκες, προέκυψε το ίδιο επίπεδο υπακοής με τους άνδρες. Σε επαναλήψεις του πειράματος σε διαφορετικές χώρες, τα επίπεδα ηλεκτροσόκ μέχρι τελικού σταδίου κυμάνθηκαν πάνω από 90% στην Ισπανία και την Ολλανδία, πάνω από 80% στην Ιταλία, Γερμανία και Αυστρία, ενώ χαμηλότερα επίπεδα είχε η Αυστραλία, με κάτω από 40% στους άνδρες και 16% στις γυναίκες.

Milgram

Τo πείραμα έχει δεχτεί πολύ σκληρές κριτικές όσον αφορά τη δεοντολογία, καθώς οι συμμετέχοντες δε γνώριζαν σε τι πείραμα έχουν λάβει μέρος, ενώ βίωναν έντονο άγχος κατά την πραγματοποίησή του. Η εξαπάτηση αυτή σε συνδυασμό με τα σοκαριστικά του αποτελέσματα συγκαταλέγει το πείραμα του Milgram στα πλέον αμφιλεγόμενα.

Το ντοκιμαντέρ Obedience του 1965 σχετικά με το πείραμα 

Stanley Milgram: Obedience (1965)

Stanley Milgram Obedience to Authority – experiments, study 1974

Stanley Milgram, a psychologist at Yale University, conducted a study focusing on the conflict between obedience to authority and personal conscience. The results of the study were made known in Milgram’s Obedience to Authority: An Experimental View (1974).

Ακολουθήστε τα Μικροπράγματα στο Google News, για άρθρα και κουίζ που θα σας φτιάχνουν τη μερα.
2 Comments
παλαιότερα
νεότερα δημοφιλέστερα
Ενσωματωμένα σχόλια
Δείτε όλα τα σχόλια
konstantinos konstant.
konstantinos konstant.
2 χρόνια πριν

Τολμηρό ναι, αντιδεοντολογικο δεν το βρίσκω (φυσικά σήμερα κανείς δεν θα διανοουνταν να κάνει ανάλογο πείραμα).. Τα υποκειμνα του πειράματος ΔΕΝ ξεγελάστηκαν όσον αφορά τις συνέπειες των πράξεών τους, ξεγελάστηκαν μόνο ως προς τι μελετούσαν όσοι εκτελούσαν το πείραμα. Τα υποκείμενα “γνώριζαν” τι προκαλούσαν, δεν γνώριζα.ν μόνο γιατί το προκαλούσαν (αν το γνώριζαν δεν θα το προκαλούσαν επειδή θα το γνώριζαν). Κανένας δεν υπέφερε πραγματικά, ενώ το “άγχος” που προκλήθηκε στα υποκείμενα θα προκαλούνταν ούτως ή άλλως ακόμα και αν το πείραμα αφορούσε πραγματικά στην διαδικασία εκμάθησης (όπως τους είχαν πει). Επομένως η παραπληροφόρηση των υποκειμένων ως προς τον σκοπό… Διαβάστε περισσότερα »

konstantinos konstant.
konstantinos konstant.
2 χρόνια πριν
Απάντηση σε  konstantinos konstant.

Ίσως να φαίνεται λίγο παρανοϊκό να απαντάω στον εαυτό μου (dahh !), αλλά πρέπει να το κάνω προκειμένου να διορθώσω κάτι εντελώς λάθος που είπα : Ανέφερα στο παραπάνω post μου ότι “(φυσικά σήμερα κανείς δεν θα διανοουνταν να κάνει ανάλογο πείραμα)”….. Οοοοοοκ…. Άκυρο. Εντελώς τυχαία παρακολούθησα το “Push” στο Netflix… Για όποιον δεν ξέρει τι είναι, είναι ένα κοινωνικό πείραμα του Βρεττανού mentalist Derren Brown, που προσομοιάζει με το πείραμα κοινωνικής συμμόρφωσης του Milgram αλλά είναι …λίιιιιιιιιιιγο πιο τραβηγμένο. Σκοπός του πειράματος; Να αποδείξει ότι ένας, κατά τα άλλα φυσιολογικός, άνθρωπος, θα μπορούσε να πεισθεί να δολοφονήσει έναν αθώο… Διαβάστε περισσότερα »

Τα Μικροπράγματα στο inbox σου!