Ευθύμης Κάλφας
Είναι γνωστό ότι οι Αρχαίοι Έλληνες προσπαθώντας να εξηγήσουν διάφορα φυσικά (και όχι μόνο) φαινόμενα, έφτιαχναν διάφορους μύθους, ιστορίες δηλαδή βασισμένες στην παράδοση και το θρύλο, οι οποίες σώζονται μέχρι και σήμερα. Όπως ο μύθος της Αλκυόνης που για χάρη της ο Δίας άλλαξε τα καιρικά φαινόμενα του χειμώνα ή ο μύθος των Ωρών, οι οποίες ήταν υπεύθυνες των καιρών και στο να κάνουν το χρόνο να κυλά. Ένας ακόμα τέτοιος μύθος είναι και ο μύθος της Περσεφόνης.
Η μύθος της Περσεφόνης και συγκεκριμένα η αρπαγή της από τον Πλούτωνα που έκανε την θεά Δήμητρα να θρηνεί, εξηγεί ουσιαστικά τον υπέροχο κύκλο της φύσης. Αλλά ας τα δούμε όλα με τη σειρά.
Η Περσεφόνη ήταν κόρη της θεάς Δήμητρας, θεάς της καρποφορίας και της γονιμότητας, υπεύθυνη για την καλή σοδειά και του Δία. Μία μέρα, η Περσεφόνη παρέα με τη θεά Αθηνά, την Άρτεμη και τις Ωκεανίδες νύμφες, μάζευαν λουλούδια στο Νύσιον πεδίον. Ανέμελη η Περσεφόνη, απομακρύνθηκε από τη συντροφιά της, αναζητώντας το πιο όμορφο λουλούδι. Τη στιγμή που έσκυψε να πιάσει έναν νάρκισσο, η γη χωρίστηκε στη μέση και από τα έγκατα εμφανίσθηκε ένα άρμα με τον Πλούτωνα αρπάζοντας την Περσεφόνη. Δυστυχώς κανείς δεν πρόλαβε να τη σώσει αφού τις κραυγές της δεν τις άκουσε κανείς, παρά μόνο η Εκάτη και ο Ήλιος.
Ο θρήνος της θέας Δήμητρας
Θλιμμένη η θεά Δήμητρα, έψαχνε μάταια την κόρη της, μέρα και νύχτα. Από τη λύπη της, μάρανε την πλάση, οι σοδειές δεν καρποφορούσαν πια και τα λουλούδια δεν άνθιζαν. Μετά από καιρό, ο Ήλιος που έβλεπε τα πάντα απ’ τον ουρανό, λυπήθηκε τη θεά και της είπε που βρισκόταν η κόρη της. Η θέα Δήμητρα απαίτησε από τον Πλούτωνα να επιστραφεί η Περσεφόνη, αλλιώς δεν θα άφηνε τη γη να ξανανθίσει. Ο Δίας, παρακινημένος απ’ τις ικεσίες των ανθρώπων που πεινούσαν, διέταξε τον Πλούτωνα να ελευθερώσει την Περσεφόνη. Όμως ούτε και ο Πλούτωνας ήθελε να χάσει την αγαπημένη του, κι έτσι κατέληξαν σε έναν διακανονισμό, η Περσεφόνη να είναι στη Γη 8 μήνες με την μητέρα της και 4 στον Κάτω Κόσμο μαζί του και μάλιστα για να το εξασφαλίσει αυτό, της έδωσε να φάει καρπό ροδιού για να ξαναγυρίσει.
Η απόφαση της Θεάς Δήμητρας
Η Δήμητρα αποδέχτηκε την απόφαση, αλλά δεν ξεπέρασε ποτέ το χαμό της κόρη της. Έκτοτε τους έξι μήνες που η Περσεφόνη βρισκόταν στον Άδη, η Δήμητρα πενθούσε και μαζί της πενθούσε και η φύση. Τα δέντρα έχαναν το φύλλωμά τους, οι καλλιέργειες ασθενούσαν και βαρύς χειμώνας έπεφτε στη γη. Όμως όταν η Περσεφόνη επέστρεφε στη μητέρα της, η χαρά της Δήμητρας πρασίνιζε τη γη και άνθιζε τα φυτά. Τη φυσική θεωρία της βλάστησης και του αγροτικού κύκλου του μύθου, διατύπωσαν πρώτοι οι Στωϊκοί φιλόσοφοι, υποστηρίζοντας ότι η Περσεφόνη ταυτίζεται με τα δημητριακά και η απουσία της με τη φύλαξή τους στο υπέδαφος, ενώ η απαγωγή της είναι η αλληγορία του κύκλου της ευφορίας της φύσης: η κάθοδος της Κόρης στον Κάτω κόσμο κάθε φθινόπωρο ταυτίζεται με την απουσία των καρπών, οι οποίοι αναφύονται την άνοιξη με την άνοδό της.
Ο μύθος έχει επίσης αποκτήσει και ανθρωποκεντρικό συμβολισμό που σχετίζεται με τον γάμο και το θάνατο αλλά και με τον τραυματικό χωρισμό της μητέρας από την κόρη και την επανασύνδεσή τους.
Στην Β.Ευρώπη οι αντίστοιχοι μύθοι ειναι για το χειμώνα. Στην Ελλάδα η γη νεκρώνει το καλοκαίρι. Τότε που δεν υπήρχε ευκολία ποτίσματος η γη δεν έδινε πρακτικά τίποτα. Η Περσεφονη έφευγε το καλοκαίρι λοιπόν, και επέστρεφε με τα πρωτοβρόχια