Ευθύμης Κάλφας
Ανεβαίνοντας πάνω από την Πλατεία Σιντριβανίου, στην Άνω Πόλη, θα συναντήσεις ένα καταπράσινο πάρκο μέσα σε μια περιφραγμένη έκταση. Έξω από τα ανατολικά τείχη της πόλης, ακριβώς πίσω από το νοσοκομείο Άγιος Δημήτριος, υπάρχουν οι Κήποι του Πασά, ένα πανέμορφο και άγνωστο μέρος ακόμα και για τους ίδιους τους Θεσσαλονικείς.
Εκ πρώτης όψεως, οι κατασκευές των Κήπων θυμίζουν πολύ αυτές του διάσημου Πάρκου Γκουέλ στη Βαρκελώνη της Ισπανίας. Ένα πάρκο που δημιούργησε ο Antonio Gaudí. Αν και χρονολογικά οι κατασκευές ταιριάζουν, αφού ο Gaudí δημιούργησε το πάρκο μεταξύ 1900-1914 και οι Κήποι χτίστηκαν το 1904, παρ’ όλα αυτά δεν υπάρχει καμία ιστορική αναφορά που να τα συνδέει. Οι «κήποι του Πασά» έχουν έκταση 1.000 τ.μ. και σήμερα σώζονται μόνο ένα σιντριβάνι και γύρω απ’ αυτό μια σήραγγα, μια στέρνα για τη συγκέντρωση του νερού, μια χαμηλή πύλη που οδηγεί σε ένα υπόγειο χώρο και ένα υπερυψωμένο καθιστικό.
Το σχήμα, αν το δει κάποιος από ψηλά, θυμίζει δράκο αλλά κάποιοι λένε ότι θυμίζει και γεννητικά όργανα γυναίκας. Αυτό δεν είναι περίεργο αφού στο σημείο υπήρχε παλιά ιερό της θεάς Αφροδίτης. Πάντως κανένα ιστορικό στοιχείο δεν υπάρχει που να συνδέει αυτούς τους κήπους με κάποιο πασά. Η ονομασία μάλλον αποτελεί επινόηση των κατοίκων που ίσως να προέκυψε από τις ιστορίες που λένε ότι το μέρος αυτό ήταν ησυχαστήριο του Σεϊφουλάχ Πασά.
Κήποι του Πασά της Θεσσαλονίκης
Uploaded by LIFE – EVENTS on 2017-05-12.
Ο Σεϊφουλάχ Πασά έμεινε σε ένα χώρο στο δημοτικό νοσοκομείο. Όπως λένε οι ντόπιοι, υπήρχε μια υπόγεια σήραγγα η οποία ένωνε το νοσοκομείο με τους κήπους του πάσα. Οι περιγραφές μιλούσαν για λουλούδια και κήπους όπου εκεί εκτός των άλλων γινόταν και κάποιες μυστηριακές τελετές. Ο Τούρκος αρχιτέκτονας που το έχτισε είναι άγνωστος ενώ φαίνεται να είναι ένα μοναδικό κτίσμα.
Τα κτίσματα που βρίσκονται στους κήπους αποτελούν δείγμα της λεγόμενης φανταστικής αρχιτεκτονικής. Ο όρος χρησιμοποιείται για τα κτίσματα με πλήρη ελευθερία στη σύνθεση και το συνδυασμό των υλικών και η κατασκευή τους αποδίδεται σε ανώνυμους τεχνίτες που χαρακτηρίζονται από μια ποιητική διάθεση με παντελή έλλειψη πρακτικότητας στις κατασκευές του. Ο όρος δεν είναι πάντα αποδεκτός από την ιστορία της αρχιτεκτονικής και δεν έχει σαφή όρια και συνήθως την τεχνική αυτήν την κατατάσσουν στη λαϊκή αρχιτεκτονική.
Όλα τα κτίσματα είναι μικρού μεγέθους με δρομάκι και σκάλες σε διαφορετικά επίπεδα. Σημαντική θέση στη σύνθεση φαίνεται πώς είχε το νερό. Υποθέτουμε από τις εγκαταστάσεις ότι το νερό ελεγχόταν, έπεφτε με ορμή, σχημάτιζε ρυάκια ή λίμναζε σε στέρνα. Η κατασκευή θυμίζει απομίμηση απολιθωμένου δάσους.
Περίεργα σύμβολα στους τοίχους, απομιμήσεις μορφών και μια στοά που δεν οδηγεί πουθενά, οδήγησαν στη δημιουργία του αστικού μύθου που λέει πως οι Κήποι λειτούργησαν ως τόπος συνάντησης των οθωμανών τεκτόνων της Θεσσαλονίκης.
Θεσσαλονικη , κηποι του Πασα.
Θεσσαλονικη , κηποι του Πασα.
Φήμες επίσης λένε πως οι Κήποι του Πασά παλιότερα αποτελούσαν το τέλος των κατακομβών της Θεσσαλονίκης. Μία ακόμη ανεπιβεβαίωτη φήμη είναι ότι οι πέτρες με τις οποίες κατασκευάστηκαν ήταν όλες χτυπημένες από κεραυνό και ότι κατά τη διάρκεια των αποκρυφιστικών τελετών γινόντουσαν ανθρωποθυσίες. Ένας μύθος ακόμα μιλά για την οδό της Μαύρης πέτρας που οδηγεί σε αδιέξοδο στο ύψος των Κήπων και κάθε τρεις μέρες, στις 12 το βράδυ εμφανίζεται εκεί ένας χαμένος δρόμος που κάνείς δεν ξέρει που οδηγεί.
Ελπίζω οι κήποι, σήμερα, να είναι σε καλή κατάσταση, γιατί, πριν μερικά χρόνια, πήγα με τα παιδιά μου πολύ μικρά και ήταν σκουπιδότοπος με χρησιμοποιημένες σύριγγες παντού!
Λυπάμαι που το λέω αλλά ούτε πανέμορφοι είναι οι κήποι ούτε πράσινοι,ούτε συναρπαστικοι. Τα συγκεκριμένα πέτρινα κτίσματα μέσα είναι γεμάτα σκουπιδαριό και δεν μπορείς καν να πλησιάσεις γιατί μυρίζουν ούρα. Προσπαθούμε πολύ σκληρά να βρούμε κάτι άξιο αναφοράς σε αυτή την πόλη αλλά δυστυχώς η πραγματικότητα μες διαψεύδει ..