Δημήτρης Καβατζικλής
Τι αισθάνθηκες την πρώτη φορά που είδες την Γκουέρνικα (ή Γκερνίκα όπως προφέρεται στα ισπανικά) του Πικάσο; Ίσως περιέργεια ή γοητεία, ίσως και η έκπληξη, δεδομένου του πόσο ξεχωρίζει από όλα τα άλλα έργα τέχνης, λέει το openculture. «Τι είναι όμως αυτό που κάνει τον πίνακα να ξεχωρίζει;» αναρωτιέται η Iseult Gillespie στο βίντεο TED-Ed «Πώς μπορούμε να την κατανοήσουμε εις βάθος και τι ακριβώς είναι αυτό που την κάνει αριστούργημα της αντιπολεμικής τέχνης;»
Για να βρούμε την απάντηση πρέπει να πάμε πίσω στις 26 Απριλίου 1937, όταν οι φασιστικές δυνάμεις βομβάρδιζαν το βασκικό χωριό της Γκουέρνικα στη Βόρεια Ισπανία. Ήταν ένα από τα χειρότερα εγκλήματα του ισπανικού εμφυλίου πολέμου, που διεξήχθη μεταξύ των δημοκρατικών δυνάμεων και του φασιστικού στρατού του στρατηγού Φράνκο. Για τον Πικάσο, το γεγονός πυροδότησε την «φρενήρη περίοδο εργασίας» του κατά την οποία δημιούργησε αυτή τη νεωτεριστική τοιχογραφία ύψους 3,54 μέτρων που πήρε την ονομασία της από το κατεστραμμένο χωριό και χαρακτηρίζεται από το αφηρημένο κυβιστικό στυλ του.
Why is this painting so shocking? – Iseult Gillespie
Discover the history and symbolism of Pablo Picasso’s powerful anti-war mural, “Guernica,” rendered in his signature Cubist style. — In 1937, in one of the worst civilian casualties of the Spanish Civil War, Fascist forces bombed the village of Guernica in Northern Spain.
Όλα τα σπουδαία έργα τέχνης συνδυάζουν το ύφος με την ουσία και εδώ ο Πικάσο χρησιμοποίησε μια συγκλονιστική τεχνική για να αποδώσει αυτό τον συνδυασμό: Το ύφος του δίνει μια οπτική της βίας, της καταστροφής και των θυμάτων βυθισμένη σε ένα μάταιο κυνήγι για την ειρήνη. Αλλά το μάτι βλέπει μόνο ένα άλογο που τρέχει, μια γυναίκα που κρατά το νεκρό παιδί της, έναν χωρικό που παλεύει με τις φλόγες και το σπασμένο άγαλμα ενός στρατιώτη. Κάθε μία από αυτές τις φιγούρες δίνει στο έργο μια έντονη αίσθηση κλειστοφοβίας. Και εκεί που θα περιμέναμε το μέγεθος του καμβά να εξουδετερώσει αυτό το συναίσθημα, αντιθέτως το υπογραμμίζει.
Θα μπορούσε να είχε γίνει μια πιο ρεαλιστική απεικόνιση της σκηνής, αλλά η αισθητική του Πικάσο, που στη ματιά του σύγχρονου θεατή μπορεί να φαίνεται καρτουνίστικη και ίσως και χιουμοριστική, καθιστά το έργο πολύ πιο συγκλονιστικό. Όπως και ο βομβαρδισμός της ίδιας της Γκερνίκα, η ζωγραφική του Πικάσο είναι γεμάτη καταστροφή, αλλά κρυμμένες κάτω από το υποτιθέμενο χάος είναι προσεκτικά επεξεργασμένες σκηνές και σύμβολα, που επιτίθενται στον φασισμό. Είναι τόσο φανερές μάλιστα που έκαναν ένα αξιωματικό της Γκεστάπο, που εισέβαλε στο διαμέρισμα του Πικάσο στο κατεχόμενο Παρίσι, να ρωτήσει: «Εσύ το έκανες αυτό;» για να πάρει την απάντηση του καλλιτέχνη: «όχι, εσείς το κάνατε».
