Τραγούδια που αγαπήσαμε και σιγοτραγουδήσαμε αμέτρητες φορές στη ζωή μας, κρύβουν από πίσω μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία όπως συνέβη και με το τραγούδι «Κεμάλ» που έγραψε τη μουσική στα τέλη της δεκαετίας του ’60 ο Μάνος Χατζιδάκις και τους στίχους ο Νίκος Γκάτσος. Ένα μοναδικό τραγούδι από το άλμπουμ «H Μαρία Φαραντούρη στο Olympia» που κυκλοφόρησε το 1985 και που είχε ερμηνευτεί πρώτη φορά από τον Βασίλη Λέκκα.
Οκτώ χρόνια αργότερα ο Κεμάλ συμπεριλήφθηκε και στο άλμπουμ «Αντικατοπτρισμοί» και ερμηνεύτηκε από την την Αλίκη Καγιαλόγλου.
Στίχοι
Ακούστε την ιστορία του Κεμάλ
ενός νεαρού πρίγκιπα, της Ανατολής
απόγονου του Σεβάχ του θαλασσινού,
που νόμισε ότι μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.
αλλά πικρές οι βουλές του Αλλάχ
και σκοτεινές οι ψυχές των ανθρώπων.
Στης Ανατολής τα μέρη μια φορά και ένα καιρό
ήταν άδειο το κεμέρι, μουχλιασμένο το νερό
στη Μοσσούλη, τη Βασσόρα, στην παλιά τη χουρμαδιά
πικραμένα κλαίνε τώρα της ερήμου τα παιδιά.
Κι ένας νέος από σόι και γενιά βασιλική
αγροικάει το μοιρολόι και τραβάει κατά εκεί.
τον κοιτάν οι Βεδουίνοι με ματιά λυπητερή
κι όρκο στον Αλλάχ τους δίνει, πως θ’ αλλάξουν οι καιροί.
Σαν ακούσαν οι αρχόντοι του παιδιού την αφοβιά
ξεκινάν με λύκου δόντι και με λιονταριού προβιά
απ’ τον Τίγρη στον Ευφράτη, απ’ τη γη στον ουρανό
κυνηγάν τον αποστάτη να τον πιάσουν ζωντανό.
Πέφτουν πάνω του τα στίφη, σαν ακράτητα σκυλιά
και τον πάνε στο χαλίφη να του βάλει την θηλιά
μαύρο μέλι μαύρο γάλα ήπιε εκείνο το πρωί
πριν αφήσει στην κρεμάλα τη στερνή του την πνοή.
Με δύο γέρικες καμήλες μ’ ένα κόκκινο φαρί
στου παράδεισου τις πύλες ο προφήτης καρτερεί.
πάνε τώρα χέρι χέρι κι είναι γύρω συννεφιά
μα της Δαμασκού τ’ αστέρι τους κρατούσε συντροφιά.
Σ’ ένα μήνα σ’ ένα χρόνο βλέπουν μπρος τους τον Αλλάχ
που από τον ψηλό του θρόνο λέει στον άμυαλο Σεβάχ:
«νικημένο μου ξεφτέρι δεν αλλάζουν οι καιροί,
με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί»
Καληνύχτα Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δε θα αλλάξει ποτέ
Καληνύχτα…
Η πρώτη εκτέλεση του «Κεμάλ» ήταν με στίχο αγγλικό και συμπεριλήφθηκε στο δίσκο «Reflections», μέσα από τη συνεργασία του Χατζιδάκι με το συγκρότημα «New York Rock & Roll Ensemble». Σύμφωνα με τον σπουδαίο συνθέτη, το χειμώνα του 1968 συνάντησε ένα νέο παιδί το οποίο ονομαζόταν Κεμάλ. Ένα νέο αγόρι το οποίο είχε φύγει από τον τόπο του με πρόσχημα κάποιες πολιτικές του αντιθέσεις!
Ο Μάνος Χατζιδάκις είχε πει γι’ αυτήν τη συνάντηση:
Του το είπα. Εκείνος χαμογέλασε.
-Δέχεστε να σας ξεναγήσω;
Αρνήθηκε ευγενικά. Προτιμούσε μόνος. Κι έτσι σαν γύρισα στο σπίτι μου τον έκανα τραγούδι, μουσική.
Τους ελληνικούς στίχους του «Κεμάλ» έγραψε ο ποιητής και στιχουργούς Νίκος Γκάτσος και η πρώτη εκτέλεση στα ελληνικά συνέβη στο δίσκο «H Μαρία Φαραντούρη στο Olympia» από τη συναυλία που έδωσε η Μαρία Φαραντούρη στο Olympia στην Γαλλία. Εκεί ο Βασίλης Λέκκας ερμήνευσε για πρώτη φορά στα ελληνικά τον «Κεμάλ» με το τραγούδι να βρίσκεται στη σειρά νούμερο οκτώ του δίσκου.
Στην ελληνική απόδοση, ο Νίκος Γκάτσος έκανε τον Κεμάλ Άραβα πρίγκιπα ο οποίος προστάτευε τους αδυνάτους. Μεταφέρουμε αυτούσια τα λόγια του Χατζιδάκι:
…Κάτι σαν μια ταινία του Έρολ Φλιν του ΄35. Η Πελοπόννησος (καταγωγή του Γκάτσου), από τη φύση της αδυνατεί να κατανοήσει την αμαρτωλή ιδιότητα των μουσουλμάνων Τούρκων, που μοιάζουν σαν ηλεκτρισμένα σύννεφα πάνω απ΄ τον Έβρο, ή σαν χαμένα και περήφανα σκυλιά. Το μόνο που αφήσαμε ανέπαφο στα ελληνικά είναι εκείνο το «Καληνύχτα Κεμάλ». Είτε πρίγκιπας άραψ είτε μωαμεθανός νεαρός της Νέας Υόρκης, του οφείλουμε μια «καληνύχτα» τέλος πάντων, για να μπορέσουμε να κοιμηθούμε ήσυχα τη νύχτα. Χωρίς τύψεις, χωρίς άχρηστους πόθους κι επιθυμίες. Κατά πως πρέπει σ΄ Έλληνες, απέναντι σ΄ ένα νεαρό μωαμεθανό- όπως θα έλεγεν κι ο φίλος μας ο ποιητής ο Καβάφης.
Αργότερα ο Χατζιδάκις θέλησε να κυκλοφορήσει ολόκληρο το δίσκο «Reflections» στα ελληνικά, συνεργάστηκε και πάλι με τον Νίκο Γκάτσο, ο οποίος έγραψε τους στίχους για τα τραγούδια του δίσκου. Εκεί συμπεριλήφθηκε και ο «Κεμάλ» αυτήν τη φορά όμως ερμηνευμένο από την Αλίκη Καγιαλόγλου. Στη συνέχεια το τραγούδι ερμήνευσαν πολλοί άλλοι καλλιτέχνες, όπως η Μαρία Φαραντούρη, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης και η Σαβίνα Γιαννάτου!
