Γράφει ο Θύμιος Τζάλλας*
1. Γιατί το Brexit δεν θα γίνει στις 29 Μαρτίου;
Γιατί το Ηνωμένο Βασίλειο δεν προλαβαίνει να φύγει από την ΕΕ στις 29 Μαρτίου, την ημέρα που είχε οριστεί ως η επίσημη ημερομηνία του Brexit. Τον Δεκέμβριο του 2018 η πρωθυπουργός της Βρετανίας Τερέζα Μέι συμφώνησε με την Ευρωπαϊκή Ένωση τους όρους εξόδου. Η συμφωνία του Δεκεμβρίου θα πρέπει να επικυρωθεί από το βρετανικό κοινοβούλιο, ώστε το Ηνωμένο Βασίλειο να μπορέσει στη συνέχεια να φύγει. Όμως, η βρετανική Βουλή έχει αρνηθεί δύο φορές να εγκρίνει τους όρους εξόδου, και μάλιστα με πολύ μεγάλη διαφορά ψήφων. Η πρωθυπουργός ζήτησε λοιπόν από τις Βρυξέλλες παράταση μέχρι τις 30 Ιουνίου, μήπως και καταφέρει και πείσει τους βουλευτές.
2. Ποια είναι η παράταση που πήρε η Βρετανία;
Η ΕΕ έδωσε στην Τερέζα Μέι μικρότερη παράταση και υπό προϋποθέσεις. Εφόσον η Βουλή εγκρίνει τη συμφωνία μέχρι τις 12 Απριλίου η Βρετανία μπορεί να μείνει στην ΕΕ μέχρι τις 22 Μαίου. Και οι δύο ημερομηνίες σχετίζονται με τις ευρωεκλογές στις οποίες είναι παράλογο να συμμετάσχει μία χώρα που θέλει να φύγει. Η 12η Απριλίου είναι η τελική ημερομηνία στην οποία το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να «δηλώσει συμμετοχή» στις ευρωεκλογές της 23ης Μαίου. Είναι μία μεγάλη ήττα για τη Βρετανία το ότι η ΕΕ καθορίζει πια την ημερομηνία εξόδου, αλλά και προσωπικά για τη Μέι που είχε υποσχεθεί 108 φορές στους Βρετανούς ότι το Brexit θα συμβεί στις 29 Μαρτίου (ναι, κάποιος τις μετρούσε και τις μάζεψε σε βίντεο):
Leave.EU on Twitter
WATCH | Theresa May told the British people no less than 108 times that we’d be leaving the European Union on March 29. If you told the same lie to your employer 108 times and it turned out to be bollocks you’d get the sack. Apparently Theresa can remain running the country…
3. Θα περάσει ή όχι η συμφωνία;
Πάρα πολύ δύσκολα. Ίσως τελικά η Μέι να μην την φέρει καν στη Βουλή. Η αίσθηση για την πρωθυπουργό είναι ότι διανύει τις τελευταίες μέρες ή εβδομάδες της θητείας της.
Για τη συμφωνία, δεν της βγαίνουν οι αριθμοί. Η αντιπολίτευση, με εξαίρεση 3-4 βουλευτές, καταψηφίζει σταθερά, και μαζί της και περίπου 75 από τους 314 βουλευτές της κυβέρνησης. Η Μέι μπορεί να πείσει μερικούς από τους δικούς της, αλλά θα χρειαστεί και τις ψήφους 30-40 Εργατικών βουλευτών που εκλέγονται σε περιφέρειες που ψήφισαν Leave. Μόνο που οι Εργατικοί Leavers δεν επείγονται ιδιαίτερα. Γιατί να ψηφίσουν τη συμφωνία κόντρα στην κομματική γραμμή, όταν βλέπουν ότι η πρωθυπουργός είναι σε τόσο δύσκολη θέση, και με ανοιχτό το σενάριο ακόμη μεγαλύτερης παράτασης;
4. Τι θα γίνει αν δεν περάσει η συμφωνία;
Αν δεν περάσει η συμφωνία, η κυβέρνηση θα έχει τρεις επιλογές μέχρι τις 12 Απριλίου:
1. Να φύγει χωρίς συμφωνία, 2. Να ακυρώσει το Brexit και 3. Να ζητήσει μεγαλύτερη παράταση μέχρι να ξεκαθαρίσει τι θέλει να γίνει. Η κυβέρνηση θα κάνει το νούμερο 3, δηλαδή θα ζητήσει από την ΕΕ μεγαλύτερη παράταση την οποία πιθανότατα θα πάρει.
Το πρώτο σενάριο είναι Mad Max. Είναι δηλαδή τόσο πιθανό, όσο να αντικαταστήσει την Τερέζα Μέι η Τίνα Τάρνερ. Η Βουλή έχει ήδη καταψηφίσει το ενδεχόμενο μη συμφωνίας, και δεν θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να προχωρήσει σε άτακτη έξοδο μονομερώς. Επιπλέον, το άτακτο Brexit δεν συμφέρει ούτε την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το δεύτερο σενάριο, να ακυρωθεί το Brexit πριν τις 12 Απριλίου, είναι εξίσου απίθανο, αν και τα τελευταία 24ώρα άρχισε να συζητιέται. Ο Ντόναλντ Τουσκ δεν το απέκλεισε, ενώ από το βράδυ της Πέμπτης μία αναφορά πολιτών με τη μορφή αιτήματος ανάκλησης του Brexit κάνει θραύση (την έχουν υπογράψει πάνω από 5 εκατομμύρια, ενώ οι υπογραφές αυξάνονται κατά εκατοντάδες χιλιάδες καθημερινά). H αναστολή δεν χρειάζεται καν την έγκριση της ΕΕ, και επομένως μπορεί να γίνει μονομερώς από τη Βρετανία.
Για να ανασταλεί όμως το Brexit θα πρέπει να μεσολαβήσει εκλογική διαδικασία που να ακυρώνει την ετυμηγορία του δημοψηφίσματος. Δηλαδή είτε εκλογές, είτε δεύτερο δημοψήφισμα. Και τα δύο χρειάζονται χρόνο, αλλά δεν είναι αυτός ο λόγος που θα δοθεί μεγαλύτερη παράταση στους Βρετανούς.
5. Ποιο είναι το πιθανότερο σενάριο;
Η Βουλή χρειάζεται χρόνο για να καταλήξει σε ένα ρεαλιστικό σχέδιο εξόδου το οποίο πιθανώς, αλλά όχι απαραίτητα, να τεθεί εκ νέου σε δημοψήφισμα. Οι περισσότεροι βουλευτές είναι είτε remainers, είτε μετριοπαθείς leavers. Επομένως, ο μοναδικός τρόπος να περάσει η συμφωνία είναι να προβλέπει ήπιο Brexit.
Τι σημαίνει ήπιο Brexit; Το μοντέλο της σχέσης Νορβηγίας-ΕΕ, προσαρμοσμένο όμως στα βρετανικά δεδομένα. Η Νορβηγία είναι στην ενιαία αγορά, δέχεται την ελεύθερη μετακίνηση, συνεισφέρει στον προϋπολογισμό της ΕΕ, αλλά δεν συμμετέχει στην τελωνειακή ένωση και τα ευρωπαϊκά όργανα (δεν εκλέγει ευρωβουλευτές, δεν είναι στην Κομισιόν κλπ).
Η υπερκομματική συναίνεση για το ήπιο Brexit (το λένε επίσης «Νορβηγία Plus» ή «Ενιαία Αγορά 2.0») θα αναζητηθεί από τη Βουλή μέσα από διερευνητικές ψηφοφορίες διαφορετικών εκδοχών του Brexit. Έχει κατατεθεί σχετική τροπολογία που προβλέπει τη διαδικασία, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης δήλωσε θετικός, ενώ η Μέι έγραψε χθες το βράδυ γράμμα στους βουλευτές στο οποίο επίσης το προβλέπει ως λύση.
Όποια εκδοχή του Brexit υπερψηφιστεί, ίσως να τεθεί ξανά σε δημοψήφισμα με το δίλημμα: «θέλετε αυτό το Brexit που μπορεί όντως να γίνει ή να το ακυρώσουμε». Πάντως, Brexit με χρυσά κουτάλια, κλειστά σύνορα και δικαιώματα στους Βρετανούς της Ισπανίας, αλλά όχι στους Ισπανούς της Βρετανίας δεν γίνεται.
Όλα αυτά φυσικά χρειάζονται χρόνο, δεν μπορούν δηλαδή να ολοκληρωθούν μέχρι τις 12 Απριλίου. Η ΕΕ θα τον δώσει. Ο διαπραγματευτής της ΕΕ Μισέλ Μπαρνιέ πριν μερικές εβδομάδες πρότεινε τη μετατροπή της 18μηνης περιόδου προσαρμογής η οποία θα ξεκινούσε στις 29 Μαρτίου σε περίοδο διαπραγματεύσεων στην οποία η Βρετανία θα παρέμενε πλήρες μέλος. Οποιαδήποτε εξέλιξη αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο το Brexit να ματαιωθεί ή να μαλακώσει κι άλλο, είναι θετική για τις Βρυξέλλες.
Υπάρχει βέβαια και το κακό, λιγότερο πιθανό σενάριο: παρατεταμένη κυβερνητική αστάθεια στη Βρετανία, μικρές παρατάσεις, και αβεβαιότητα που θα στοιχίζει διαρκώς και όλο και περισσότερο, κυρίως στους Βρετανούς. Μία συνέχεια δηλαδή όσων συνέβησαν μέχρι τώρα. Δύσκολα πάντως η επόμενη περίοδος θα περιλαμβάνει την Τερέζα Μέι.
*Ο Θύμιος Τζάλλας είναι πολιτικός αναλυτής. Αρθρογραφεί σε ελληνικά και διεθνή μέσα και εργάζεται σε think tank στο Λονδίνο, με αντικείμενο την ενίσχυση της σχέσης της βρετανικής Βουλής με τους πολίτες. Το 2019 από τις εκδόσεις Επίκεντρο θα κυκλοφορήσει το βιβλίο του με τίτλο: Brexit, Ελλάδα και Ευρώπη.