Χωρίς Θεό, όλα επιτρέπονται;

Γράφει η Μαρία Σκαμπαρδώνη

«Χωρίς Θεό, όλα επιτρέπονται». Η περίφημη αυτή φράση του Ντοστογιέφσκι, αποτυπώνει και την πίστη του, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι πρέπει να πιστεύουμε σε κάτι ανώτερο προκειμένου να αποφεύγουμε τις κακές πράξεις ή να ζούμε ενάρετα.

Θεωρώ τον Ντοστογιέφσκι έναν τιτάνα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ένα πρότυπο για κάθε συγγραφέα και έναν αξεπέραστο ψυχολόγο ο οποίος κατάφερε να διεισδύσει μοναδικά στα άδυτα της ανθρώπινης ψυχής και να την ερμηνεύσει.

Όμως, διαφωνώ κάθετα με την άποψή του αυτή.

Προσωπικά, θεωρώ πως θα ήταν προσβλητικό για την ανθρώπινη υπόστασή μας να θεωρούμε πως μόνο ένας θεός χρειάζεται για να αποφεύγουμε τις κακές πράξεις. Με προσβάλλει ως άνθρωπο  να θεωρώ πως πρέπει να υπάρχει ένας θεός για να δείξω καλοσύνη σε έναν άνθρωπο.

Το να λες πως ‘’υπάρχει ένας θεός άρα για αυτό δεν κλέβω, δε σκοτώνω και δε βιάζω’’, είναι σα να δηλώνεις απροκάλυπτα πως θα τα έπραττες αν για εσένα δεν υπήρχε.

Στην πραγματικότητα, ο αλτρουισμός και η αλληλοπροσφορά είναι εγγενή ανθρώπινα στοιχεία τα οποία βοήθησαν τον άνθρωπο να δημιουργήσει πολιτισμό σε ομαδική συνεργασία με άλλους στα πρώτα χρόνια της εξέλιξής του. Ο άνθρωπος δεν έχει ανάγκη την προσφυγή σε μία θρησκεία για να είναι ευσπλαχνικός; μπορεί να είναι και καθαρά μέσω της λογικής του. Υπάρχουν εκατομμύρια θρησκείας και συναντάμε σε όλες ανθρώπους τόσο καλούς όσο κακούς –άρα η ηθική δεν είναι κτήμα μίας θρησκείας.

Όσο περίεργο και αν διαβαστεί, δεν είμαστε το μόνο είδος το οποίο έχει ενσωματωμένα μέσα του στοιχεία αλτρουισμού και προσφοράς. Πολλά είδη του ζωικού βασιλείου( χιμπατζήδες, πίθηκοι) ακόμα και έντομα –μυρμήγκια- αν και δεν έχουν αναπτύξει κάποιου είδους θρησκευτική ιδεολογία έχουν αισθήματα προσφοράς το ένα προς το άλλο, ακόμα και αδικίας όταν κάποιο  μέλος τους βιώσει πόνο ή υποφέρει. Η αξία της προσφοράς και η αγάπη του ενός προς τον άλλο δεν είναι λοιπόν κτήμα κάποιας θρησκείας.

Ας αναλογιστεί όμως κάποιος: τι είναι, άραγε, σημαντικότερο; Να αγαπάς τους συνανθρώπους σου, να θέλεις να προσφέρεις, να αισθάνεσαι θλίψη στη δυστυχία τους επειδή πραγματικά το αισθάνεσαι ή επειδή πιστεύεις πως υπάρχει μία κάμερα και σε παρακολουθεί από τον ουρανό; Αδυνατώ, πραγματικά, να καταλάβω πως κάποιος θεωρεί τον εαυτό του ευσπλαχνικό επειδή θεωρεί πως πρέπει να είναι καλός ώστε  να λάβει ανταμοιβή για τις καλές πράξεις του ή να αποφύγει την κόλαση.

Εντέλει, δε θεωρώ πως μία θρησκεία που καλλιεργεί το μίσος,  την έλλειψη ανοχής σε ανθρώπους, την ομοφοβία και το αίσθημα του φόβου μπορεί να με κάνει ηθικό άτομο.

Κάθε μέρα που ξυπνάω, κοιτάζω τον ήλιο και παρατηρώ τις μορφές των ανθρώπων, ανακαλύπτω χιλιάδες λόγους για τους οποίους αξίζει να είμαι καλός άνθρωπος. Και αυτούς θεωρώ πολύ σημαντικότερους από το οποιοδήποτε γραπτό.