Μικροπράγματα
Γράφει ο Δημήτρης Μακρίδης
Ποια είναι η λειτουργία ενός λαϊκού καφενείου στο άχρωμο και αποστειρωμένο 2021 όταν τα πάντα μοιάζουν απελπιστικά ίδια; Τι ορίζουμε ως αυθεντικά λαϊκό όταν έχει επινοηθεί μία πανάκριβη, δήθεν εναλλακτική κουλτούρα που έχει απλωθεί παντού;
Νομίζω πως πρέπει να ξαναθυμηθούμε κάποιες σταθερές πριν εξαφανιστεί για πάντα αυτό που θεωρούμε λαϊκός πολιτισμός. Ένα λαϊκό καφενείο τοποθετείται πέρα από το ευγενές κέντρο που ικανοποιεί άλλες λειτουργίες, σεβαστές και αυτές. Είναι χώρος όπου όχι μόνο μπορούν να μπουν οι πάντες αλλά και να αισθανθούν άνετα.
Χώρος δηλαδή χωρίς πόζα και στήσιμο. Εκεί που μπορείς να πας με αθλητική ή φόρμα εργασίας και να μουτζώσεις αντί να χαιρετήσεις. Και μέρος που να είναι λαϊκό στην πράξη όχι στα συνθήματα. Δηλαδή να έχει φθηνές τιμές. Ας πούμε καφές με ένα ευρώ που θα εναλλάσσεται όσο περνάει η ώρα με καλό κρασί και χειροποίητο τσίπουρο. Και μεζέδες. Μεζέδες μεγάλους και τίμιους. Μεζέδες που θα παραγγείλεις για εσένα αλλά και θα κεραστείς. Θα κεραστείς από το δίπλα τραπέζι χωρίς απαραίτητα να είσαι γιος δικαστικού ή από αντιδήμαρχος και πάνω. Θα κεραστείς και με διπλή χαρά θα ανταποδώσεις. Με αυτή την συμβολική ανταλλαγή κατακτιέται η συλλογικότητα μεταξύ των θαμώνων. Ενοποιείται ο χώρος όπως συμβαίνει και στο καφενείο του Ζωγραφίδη.
«Καφενείο των αδελφών Ζωγραφίδη» για τους πολύ παλαιότερους που το θυμούνται από πάντα. «Οι Μουριές» όπως μας ενημερώνει η επιγραφή στην είσοδο του καταστήματος. «Του Ζωγραφίδη» όπως το ξέρουν εν συντομία οι πάντες. Αυτό γράφει άλλωστε η σκουριασμένη ταμπέλα πίσω από τον πάγκο. Εκεί τώρα ο κυρ- Αντώνης, ο σημερινός ιδιοκτήτης ετοιμάζει παραγγελίες και κάνει λογαριασμούς. Περιμένει τους μεζέδες που φτιάχνονται από την κυρία Μαρία, την γυναίκα του στο διπλανό μικρό θαυματουργό κουζινάκι. Παράλληλα, λοξοκοιτάει έξω από τις μεγάλες τζαμαρίες, σε ετοιμότητα μήπως κάποιος του ζητήσει κάτι.
Οι θαμώνες σήμερα είναι απλωμένοι στον εξωτερικό χώρο του μαγαζιού και απολαμβάνουν την λιακάδα. Παλαιότερα τα τραπέζια απλώνονταν στις Μουριές του απέναντι οικοπέδου. Φανταστείτε Σμυρνιούς και Αϊβαλιώτες να πίνουν το ούζο πριν την μανέστρα και μέσα στην τότε ησυχία, το βλέμμα να ταξιδεύει από το άλλοτε τέρμα της Ιωνίας στα μέρη της Ιωνίας.
Και η παρέα με την οποία καθίσαμε αναπολεί και αυτή τα δικά της. Μέτοικοι, που ο δρόμος τούς έβγαλε Παρασκευή μεσημέρι Ιωνίας και Νικαίας. Ανοίγουν ένας ένας τα χαρτιά τους όπως οι χαρτοπαίκτες στον πίνακα του Σεζάν που έχουν ως φόντο. Ο Μάνος ελέγχει αν το κρασί είναι το ίδιο με την παλιά ταβέρνα του Οδυσσέα στα Σεπόλια. Ο Γιάννης ο Αρκάς βλέπει την κίνηση και είναι έτοιμος να βοηθήσει σαν γκαρσόνι όπως στα μικράτα του στο θρυλικό «Μαίναλο» στην Ομόνοια. Ο Θωμάς μας ταξιδεύει με την αφήγησή του στο μαγικό σύμπαν των πανηγυριών της Αιτωλοακαρνανίας. Δίπλα του, ο άλλος Γιάννης αναζητά μάταια τους ξεχασμένους κώδικες όπως τους θυμάται από τα παλιά Γιάννενα που πλέον υπάρχουν μόνο στις πρώτες ταινίες του Αγγελόπουλου.
Και γύρω ακούγονται δυνατά προβλέψεις για τους αγώνες του Σαββατοκύριακου που συνήθως πέφτουν έξω, χαμηλόφωνα Αλβανικά και μία αίσθηση ραθυμίας για το Σαββατοκύριακο που θα έρθει. Οι παλιοί κάτοικοι φορτωμένοι με τσάντες της σημερινής λαϊκής ολοκληρώνουν εδώ το πέρασμα από την παλιά τους γειτονιά. Περνώντας από τα «Άλογα», «τα Πλατάνια», το «Βυζάντιο» και εδώ επιστρέφουν κάνοντας το δικό τους προσκύνημα. Προσκύνημα που γίνεται σχεδόν υποχρεωτικό την Μ. Παρασκευή το μεσημέρι, όταν όλα τα παραπάνω μαγαζιά ξεχειλίζουν από κόσμο που ανταμώνει μετά από καιρό. Με την ευχή «και του χρόνου σωστοί στο μέτρημα» να κυριαρχεί.
Τώρα σηκώνουν τα ποτήρια τους με την ευχή να ολοκληρωθεί το γήπεδο των Προσφυγικών και να επιστρέφουν για έναν ακόμη λόγο στην περιοχή. Οι εργάτες που σχόλασαν καταφθάνουν κουρασμένοι και πεινασμένοι και ο χώρος γεμίζει. Ένας χώρος που δεν έχει χαρακτήρα και χωράει όλους τους χαρακτήρες όπως πρέπει να είναι κάθε λαϊκό καφενείο.
Μα θα μου πείτε και αλλού υπάρχουν χώροι με παρέες, κεράσματα και γέλια. Δεν θα διαφωνήσω, αλλά εμείς είμαστε εδώ. Τι και αν δεν είναι το σκηνικό σαν την λαϊκή της Παρασκευής στον πίνακα του Τέτση (παρακάτω), εμείς έτσι το φανταζόμαστε.
Τι και αν δεν ξεχειλίζει παράδοση όπως το καφενείο του Αντώνη Ζωγραφίδη στον Όλυμπο της Καρπάθου – και εμείς έχουμε κυρ Αντώνη, είμαστε στου Ζωγραφίδη και νιώθουμε σαν να είμαστε στον Όλυμπο. Μεσημέρι Παρασκευής Ιωνίας και Νικαίας. Θα μας δείτε στον υπαίθριο βίο μας…
