Δεν μπορώ να μη χαμογελάω όταν σκέφτομαι πως η φάση με τον Καλαβρύτων Αμβρόσιο έγινε viral αυτή την φορά, κολλητά με την γιορτή των Τριών Ιεραρχών. Είναι σαν ο Θεός να τρολάρει τα επίγεια…
Γιατί για όποιον ξέρει δύο τρία πράγματα, είναι φανερό πως η συγκεκριμένη χρονική σύμπτωση είναι γεμάτη από τραγική ειρωνεία. Από τη μια η σημερινή ντροπή της Ορθόδοξης ελλαδικής Εκκλησίας-ένας «δεσπότης» σε μια πόλη που επέζησε ολοκαυτώματος, να κηρύττει μίσος κι από την άλλη τρεις άνθρωποι που κάποτε προσπάθησαν ν’ αλλάξουν τον κόσμο και για λίγο όντως τα κατάφεραν.
Τώρα και τότε.
Κάθε πέρσι και καλύτερα δηλαδή, αλλά να μη το πολυψάχνουμε. Έτσι ήταν από την εποχή του βοσκού Ησιόδου, με τα χρυσά του γένη που όσο τσουλούσαν οι χρονιές αυτά σκούριαζαν. Κι έτσι θα πάει, μέχρι «συντελείας των αιώνων».
Γράφει ο Σ.Κ πριν στο «Γιατί αυτοί οι 7 μήνες φυλάκισης έχουν ιστορική αξία για τη μικρή μας χώρα» πως οι παπάδες με τα ριχτά ράσα και τις τσέπες έφτιαχναν την ηθική του κόσμου ελέγχοντας τον, παρέα με τους βασιλιάδες και πως «όποιος έβαλε το μυαλό του να λειτουργήσει, τον έστελναν εξορία κι όποιος δεν έμοιαζε με τους άλλους τον πέταγαν απ’ τον γκρεμό ή τον κλείνανε σε κανα μοναστήρι για να μην φαίνεται πολύ».
Λοιπόν, απλά θα αναφέρω τα εξής σχετικά:
Πρώτον, ο Ιωάννης Χρυσόστομος, ένας από τους τρεις ιεράρχες, εξορίστηκε τρεις φορές επειδή τόλμησε να τα βάλει ξανά και ξανά με την πολιτική κι εκκλησιαστική εξουσία της εποχής του. Μιλαμε για τον 5ο αιώνα μ.Χ., αυτοκράτειρα του Βυζαντίου είναι η σκληρή Ευδοξία. Ο Ιωάννης ως Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως την ελέγχει αυστηρά, αυτήν καθώς και την τάξη των πλουσίων ευγενών γύρω της, που καταδυναστεύουν τον, ως συνήθως, πεινασμένο λαό. Επιτίθεται στους διεφθαρμένους ρασοφόρους που αποκαλεί «βαλαντιοσκόπους», εκείνους δηλαδή που πλούτιζαν από την ιερατική τους ιδιότητα, τους «κόλακες και τα παράσιτα», τους «κοιλιόδουλους», κοκ. Όλους αυτούς τους καθαιρεί με συνοπτικές διαδικασίες. Κατάργησε μάλιστα και πολλούς επισκόπους ως «σιμωνιακούς», επειδή ανήλθαν στον επισκοπικό θρόνο χρηματίζοντας τα κατάλληλα πρόσωπα. Επόμενο ήταν να δημιουργήσει φανατικούς εχθρούς, που αφού επιχείρησαν να τον δολοφονήσουν, πέτυχαν τελικά να τον εξορίσουν.
Πρώτος ανάμεσα τους, ο τότε πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόφιλος που ανέλαβε δράση κι έστησε μέχρι και Σύνοδο μαϊμού για να κυρώσει τον διωγμό του Χρυσοστόμου. Ο άγιος όμως είχε την αγάπη του απλού κόσμου που δεν επέτρεψε να τον χάσει. Την τελευταία φορά όμως δεν τα κατάφερε κι ο Χρυσόστομος διατάχθηκε να φύγει πεζός (!) για τα σύνορα με την Αρμενία. Εκεί, στον δρόμο για τον Καύκασο, μετά από μήνες κακουχιών και βασανισμών (οι φρουροί που τον συνόδευαν τον ταλαιπωρούσαν με κάθε μέσο γιατί αν πέθαινε θα πληρώνονταν παραπάνω) άφησε την τελευταία του πνοή το 407 μ.Χ.
Δεύτερον, ο Μέγας Βασίλειος είχε ράσα αλλά ήταν μόνο δύο κι αυτά τριμμένα από τον καιρό, οπότε οι τσέπες τους είχαν αχρηστευτεί. Το τι είπε στον αξιωματικό που έστειλε ο Αυτοκράτορας Ουάλης για να τον αναγκάσει να σταματήσει τη δράση του, μπορεί να φωτίσει πολλούς σημερινούς χριστιανούς και όχι μόνο που τον φαντάζονται ακόμα σαν τροφαντό παππούλη να φοράει κόκκινα.
Ορίστε το σχετικό απόσπασμα μεταφρασμένο:« ― Mε τίποτε άλλο να με φοβερίσεις, γιατί αυτά δεν τα φοβάμαι. Tη δήμευση δεν τη φοβάμαι, γιατί δεν έχω τίποτε άλλο από δυο τριμμένα ράσα και λίγα βιβλία. Την εξορία δεν την φοβάμαι, γιατί όλη τη γη τη θεωρώ πατρίδα μου. Tα βάσανα δεν τα φοβάμαι, γιατί το σώμα μου είναι τόσο αδύνατο, ώστε θα νεκρωθεί, πριν προφτάσεις να το βασανίσεις. Και τέλος, δε φοβάμαι το θάνατο, γιατί αυτός θα με φέρει συντομότερα κοντά στο Θεό. ― Ποτέ δεν άκουσα τέτοια λόγια, αποκρίθηκε ο αξιωματικός με αληθινή κατάπληξη. ― Γιατί και ποτέ δεν απάντησες αληθινόν επίσκοπο. Εμείς είμαστε ήσυχοι και ταπεινοί, όχι μοναχά μπροστά στο βασιλιά, αλλά και στον τελευταίο άνθρωπο.»
Σημειωτέον πως ο αυτοκράτορας ήταν χριστιανός και αυτό που τον ενοχλούσε στον Βασίλειο ήταν που ως επίσκοπος Καισαρείας έκανε τεράστιο φιλανθρωπικό έργο. Χαλούσε την πιάτσα με άλλα λόγια… Πράγματι ο Βασίλειος με αρχή έναν θανατηφόρο λιμό που έπληξε την Καισαρεία και τον Πόντο ίδρυσε παρά πολλά ιδρύματα που ανακούφισισαν τον πληθυσμό, νοσοκομεία, ορφανοτροφεία, πτωχοκομεία, λεπροκομεία. Ένα έργο που στο σύνολό του οι ιστορικοί ονόμασαν «Βασιλειάδα» για την μοναδικότητα του, αφού έσωσε αμέτρητες ταλαιπωρημένες ψυχές. Κι αυτό χωρίς να υπάρχει η παραμικρή διάκριση ανάμεσα σε φυλή η θρησκεία.
Χαρακτηριστικό είναι πως όταν πέθανε ο άγιος στην ηλικία των 47 ετών, στην κηδεία του ήταν παρόντες άνθρωποι από όλα τα δόγματα, από χριστιανούς μέχρι Ιουδαίους. Ο ίδιος μάλιστα είχε βαπτιστεί από επιλογή χριστιανός λίγο πριν γίνει 30 χρονών. Ως γόνος πλούσιας οικογένειας, μορφώθηκε στην Αθήνα κοντά σε «ειδωλολάτρες» δασκάλους, γύρισε όλο τον τότε γνωστό κόσμο και κατόπιν μοίρασε όλη του την περιουσία σε, αυτό που λέμε, αγαθοεργίες. Σε όλη του τη ζωή έτρωγε μόνο χόρτα και λίγο ψωμί.
Τρίτο και τελευταίο αυτό που με συγκλόνισε στις θεολογικές σπουδές μου: Ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, τόλμησε σε εκείνα τα χρόνια, τα όντως πολύ σκοταδιστικά, να μιλήσει υπέρ των γυναικών! Ναι, υπήρξε ιεράρχης που το έκανε αυτό, δημόσια παρακαλώ, μπροστά στους «άρχοντες του κόσμου τούτου», τον αυτοκράτορα και την αυλή του, σε μια συνεδρίαση για τη θέσπιση νόμων.
Υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των γυναικών πριν 1600 χρόνια περίπου λέγοντας τα εξής: «Για ποιο λόγο δηλαδή τιμωρούν τη γυναίκα, ενώ συγχωρούν τον άντρα; Ενώ όταν η γυναίκα προσβάλλει το κρεβάτι του άντρα της διαπράττει μοιχεία και από το νόμο τιμωρείται γι’ αυτό βαριά, γιατί δεν τιμωρείται και ο άντρας όταν πηγαίνει με άλλες γυναίκες; Αυτήν την νομοθεσία δεν την αποδέχομαι και καταδικάζω αυτή την κατάσταση. Άντρες ήσαν οι νομοθετούντες και κατά των γυναικών η νομοθεσία, επειδή και τα παιδιά τα έβαλαν κάτω από την εξουσία του πατέρα και δεν μερίμνησαν καθόλου για το ασθενέστερο φύλο. Ένας είναι ο Δημιουργός του άντρα και της γυναίκας και από μια σάρκα είναι και οι δύο. Προέρχονται από μία εικόνα και υπάρχει γι’ αυτούς ένας νόμος, ένας θάνατος και μία Ανάσταση. Επίσης έχουμε γίνει από άνδρα και από γυναίκα. Πως λοιπόν απαιτείς μεν να είναι σώφρων η γυνή, εσύ δε δεν ανταποδίδεις εκείνο το οποίο ζητάς; Πως ζητάς εκείνο το οποίον δεν προσφέρεις; Πως βγάζεις διαφορετικούς νόμους για σώμα όμοιο και ισάξιο;(Λόγος ΛΖ, αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, ΕΠΕ 5, σελ. 437- 439)”
Πρωτοποριακός για την εποχή του; Αν μη τι άλλο. Ακόμη, ήταν και ποιητής, (σπάνιο φαινόμενο για ιερωμένο), το αυτοβιογραφικό ποίημα «De Vita Sua» κατέχει ιδιαίτερη θέση στην εργογραφία του, όπως και το τεράστιας σπουδαιότητας «Τα πάθη του Χριστού», το μοναδικό θεατρικό έργο της υστερορωμαϊκής και ολόκληρης της βυζαντινής περιόδου. Με τον Μέγα Βασίλειο ήταν αδελφικοί φίλοι από τα χρόνια των σπουδών τους στην Αθήνα (ο Χρυσόστομος παριστάνεται συμβατικά δίπλα τους στην εικονογραφία γιατί δεν ήταν σύγχρονος τους).
Αυτά τα ολίγα. Άλλο Αμβρόσιος κι άλλη, αλλού η αμβροσία. Αν έστω και για λίγο είδαμε αυτούς τους τρεις ανθρώπους όχι σαν τα γεροντάκια που στην γιορτή τους χάναμε μάθημα στο σχολείο, αλλά σαν άντρες με ανάστημα, που ο καθένας τους όπως θα έλεγε κι ο Ελύτης «πήρε πάνω του την ανημποριά όλου του κόσμου» ε, τότε θα είμαι χαρούμενος.
*Ο Οδυσσέας Σταυράκης είναι περήφανος μπαμπάς του γάτου Πάντα και απόφοιτος Θεολογίας.