σε , ,

Ο Nils Frahm, που παίζει την Τρίτη στην Αθήνα, είναι ένας πιλότος σε ένα μουσικό διαστημόπλοιο

Μια συνέντευξη του Γερμανού πιανίστα, συνθέτη και παραγωγού

Από την κριτικό τέχνης Αναστασία Μητρογώγου (πρώτη δημοσίευση 2018)

Είναι έξι το απόγευμα, σχεδόν νύχτα, στην απέναντι όχθη τα φώτα του πύργου του Άιφελ ξεκίνησαν να λαμπυρίζουν στο συννεφιασμένο ουρανό, ψιχαλίζει, και εμείς περιμένουμε να ανοίξουν οι πόρτες του Yoyo, του κλαμπ δίπλα από το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Palais de Tokyo, στη δυτική πλευρά της Πόλης του Φωτός. Ο χώρος που φιλοξενούσε τη Γαλλική Ταινιοθήκη στα τέλη του ’80, έχει γίνει στέκι της νέας γενιάς και υποδέχεται ηχηρά ονόματα της σύγχρονης ηλεκτρονικής μουσικής σκηνής. Αυτό το χώρο διάλεξε ο Γερμανός πιανίστας, συνθέτης και παραγωγός Nils Frahm μαζί με την ομάδα του στο Παρίσι, ώστε να παρουσιάσει μία από τις 80 περίπου συναυλίες που έχουν προγραμματιστεί μέχρι το τέλος του 2018, στο πλαίσιο παγκόσμιας περιοδείας, με αφορμή την κυκλοφορία του νέου του δίσκου «All Melody».

Nils Frahm performs Says for the BBC Proms 2015

Nils Frahm performs Says for the BBC Proms 2015

[BBC Proms: Η εμφάνισή του το 2015] 

Το τελευταίο ραντεβού του με το γαλλικό κοινό ήταν δύο χρόνια πριν, όταν με αφορμή το project του Γάλλου φωτογράφου JR στο Λούβρο, ο Nils Frahm μαζί με το συνεργάτη του Ólafur Arnalds έδωσαν μια ολονύχτια συναυλία, κάτω από τη γυάλινη πυραμίδα. Ως θεατής αυτής της ξεχωριστής συναυλίας, σκέφτομαι ότι σίγουρα οι χώροι που φιλοξενούν την τέχνη στην όποια μορφή της έχουν κάποια σημασία για τους συντελεστές της. Αν μη τι άλλο, μεταφέρουν μια συγκεκριμένη ενέργεια που επηρεάζει το αισθητικό αποτέλεσμα της καλλιτεχνικής δημιουργίας, όπως και το κοινό που την παρακολουθεί. Από τη μία πλευρά, το να ακούς ηλεκτρονική μουσική μέσα στο Λούβρο είναι απρόσμενο, αν όχι επαναστατικό, ως γεγονός. Από την άλλη, είναι ιστορικά λυτρωτικό όταν ένας πιανίστας «ταξιδεύει» το κοινό του σε ένα σύμπαν γεμάτο όμορφα ηχοχρώματα, στον ίδιο χώρο όπου κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής, οι Ναζί είχαν κλέψει και συγκεντρώσει εκατοντάδες πιάνα Γάλλων Εβραίων, μαζί με άλλα τιμαλφή. Συζητώντας με τον Nils μετά τη συναυλία, μου λέει μεταξύ άλλων, ότι «διατηρεί κριτική στάση απέναντι στην όλη κατάσταση» και ότι «αυτός ο χώρος είναι ένα καλό παράδειγμα για το πώς δεν είμαστε ικανοί, ως κοινωνία, να έχουμε υψηλά στάνταρ – είναι σαν να ζούμε σε μια σκοτεινή εποχή». Αναρωτιέται για ποιο λόγο το κάνουμε αυτό στους εαυτούς μας, ενώ μπορούμε να δημιουργήσουμε κάτι καλύτερο. Πιστεύει ότι «αυτό που κάνουμε έξω έχει ρίζες στο μέσα, σαν να λέμε στους εαυτούς μας ότι δεν αξίζουμε κάτι καλύτερο». Παρόλ’αυτά, είναι πεπεισμένος για το αντίθετο και αυτό προσπαθεί να κάνει στη ζωή και στην τέχνη του. Θέλει να παρουσιάσει κάτι που θυμίζει στον καθένα κάτι ευχάριστο, όσο δύσκολη κι αν είναι η ζωή στις μέρες μας. «Δε χρειάζεται να ζούμε σε ένα δηλητηριασμένο κόσμο και να ακούμε κακή μουσική, όταν μπορούμε να ακούμε καλή μουσική. Αυτό είναι που κάνει τη διαφορά. Απλά χρειάζεται να το οργανώσεις, να το κάνεις και να μην αφεθείς να δηλητηριαστείς».

NF 1Ο Nils Frahm γεννήθηκε το 1982 και μεγάλωσε στο Αμβούργο. Ο πατέρας του, Klaus Frahm –φωτογράφος και συνεργάτης της δισκογραφικής εταιρείας ECM– για την οποία φιλοτέχνησε αρκετά εξώφυλλα δίσκων, παρότρυνε το γιο του σε νεαρή ηλικία να ασχοληθεί με το πιάνο. Στην εφηβεία του βέβαια, ο Nils ήθελε να το παρατήσει και να γίνει πιλότος, όμως ο πατέρας του δε συμφωνούσε· αισθανόταν ότι έπρεπε να συνεχίσει τη μουσική. Τού υποσχέθηκε λοιπόν να τού αγοράσει ένα πολύ καλό keyboard για να παίζει σε μπάντα με τους φίλους του. Έτσι, συνέχισε το πιάνο με δάσκαλο τον Nahum Brodski – μαθητή του τελευταίου προστατευόμενου του Τσαϊκόφσκι. «Με αυτόν τον τρόπο μάθαινες ευκολότερα πιάνο. Οι συνθέτες προηγούμενων εποχών δεν έγραφαν μόνο μεγάλες, δύσκολες συμφωνίες, αλλά και μικρές études για τις επόμενες γενιές, γεγονός που καθιστούσε το όργανο πιο προσβάσιμο». Βέβαια, τη δεκαετία του ’90, πριν το ίντερνετ, όποιος ήθελε να ακούσει καινούργια μουσική, θα έπρεπε να βγει έξω. Το Αμβούργο της εφηβείας του Nils ήταν γεμάτο κλαμπ που οργάνωναν πάρτι σε ρυθμούς χιπ χοπ, πανκ, τρανς και τζαζ. Αυτοί οι ήχοι επηρέασαν αρκετά τα ακούσματα και το παίξιμό του, ενώ αποτέλεσαν τη βάση για να δημιουργήσει τον προσωπικό του ήχο, συνδυάζοντας το κλασικό πιάνο με την ηλεκτρονική μουσική. Ήταν εύκολο για εκείνον; «Όχι, κανείς δε θα σε συμβούλευε να ασχοληθείς με αυτό. Όλοι θα σού έλεγαν ότι ‘‘αυτό δε λειτουργεί, είναι για λίγους ή είναι κυνικό’’. Πολλοί άνθρωποι προσβάλλονται γιατί θεωρούν ότι το σοβαρό μπλέκεται με το μη σοβαρό και αυτό δεν πρέπει να συμβαίνει, ή επίσης ότι η μαζική κουλτούρα δεν πρέπει να ανταγωνίζεται την υψηλή τέχνη, προσπαθώντας να πάρει τη θέση της».

Όταν το 2006 μετακόμισε στο Βερολίνο, έφτιαξε στο σαλόνι του σπιτιού του ένα στούντιο ηχογράφησης. Αυτήν την περίοδο γνώρισε τον Peter Broderick, ο οποίος έκανε την παραγωγή στο πρώτο του αυτοσχεδιαστικό άλμπουμ για σόλο πιάνο (The Bells) και τον σύστησε στην ανεξάρτητη δισκογραφική εταιρεία Erased Tapes Records. Πόσο σημαντικό ήταν να δουλεύει σπίτι του; «Με βοήθησε πολύ γιατί η καθημερινότητά μου ήταν όλο μουσική. Η σύνθεση είναι κομμάτι της εξάσκησής μου. Κάνοντας τη μουσική επάγγελμα, περνάω όλες μου τις μέρες να τη σκέφτομαι και να τη βιώνω. Μου είναι αδύνατον να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς αυτήν, είναι σαν να φαντάζεσαι ότι δεν υπάρχει πάτωμα ή ότι μπορούμε να περπατάμε ανάποδα. Ακόμη και οι κωφοί, πιστεύω ότι σίγουρα ακούν μουσική μέσα τους, απλά με διαφορετικό τρόπο».

RA Sessions: Nils Frahm – All Melody / #2 | Resident Advisor

Visit the RA feature page: http://www.residentadvisor.net/feature.aspx?2273 Nils Frahm’s music has its own distinctive place somewhere between electronic music and classical. A gifted pianist on the one hand-he was tutored by Nahum Brodski, whose own teacher was a protégé of Tchaikovsky-he’s also captivated by electronics, developing a mastery of synths and drum machines.

Βέβαια, στη μουσική του, τα όρια μεταξύ σύνθεσης και αυτοσχεδιασμού είναι μπλεγμένα μεταξύ τους, σε σημείο που δεν μπορεί ούτε ο ίδιος να πει πού σταματάει το ένα και πού ξεκινάει το άλλο. «Η σύνθεση έρχεται από τον αυτοσχεδιασμό και ο αυτοσχεδιασμός είναι μέρος της σύνθεσης με έναν τρόπο. Όταν επιτρέψεις στον εαυτό σου να αυτοσχεδιάσει, τότε μπορείς να σε ονομάσεις συνθέτη». Στην απορία μου αν θα δίδασκε μουσική, μου δηλώνει ειλικρινά ότι δεν ξέρει τι να διδάξει. Υποστηρίζει ότι ο δρόμος που ακολουθεί στη μουσική είναι μια πολύ προσωπική υπόθεση που δύσκολα θα συνέστηνε σε κάποιον άλλο. «Είναι σημαντικότερο οι άνθρωποι να ανακαλύψουν από μόνοι τους τον τρόπο που κάνω μουσική. Το μόνο που θα μπορούσα να συμβουλεύσω κάποιον είναι να εξασκείται, να είναι ταπεινός, να έχει κριτική άποψη, να προσπαθεί να είναι πρωτότυπος, όσο γίνεται, και μετά να ξεφύγει από όλο αυτό».

NF 16NF 12

Ο Nils θεωρεί τον εαυτό του ηχητικό καλλιτέχνη και την «ηχητική ενίσχυση της μουσικής στο στούντιο μια δημιουργική πηγή», ένα ακόμη όργανο στην μουσική του παλέτα. Κάθε καινούργιος δίσκος του είναι μία πρό(σ)κληση εξερεύνησης των ορίων του ήχου. Όταν το 2011 δημιουργούσε το Felt, για να μην ενοχλήσει τους γείτονές του παίζοντας πιάνο ως αργά, μείωσε τον ήχο τοποθετώντας τσόχα μπροστά από τις χορδές και βύθισε τα μικρόφωνα ηχογράφησης μέσα στο όργανο. Αυτή η διαδικασία προσέθεσε εξωτερικούς ήχους στην ηχογράφηση, που οι περισσότεροι παραγωγοί πασχίζουν να κρύψουν. Ο ακροατής όμως αισθάνεται μεγάλη οικειότητα· είναι σα να κάθεται δίπλα του όσο εκείνος παίζει. Επίσης, το Spaces (2013) περιέχει υλικό από 30 ζωντανές συναυλίες, τις οποίες ηχογράφησε, επέλεξε και διαμόρφωσε ανάλογα. Ο ίδιος λέει ότι «δεν πρόκειται για έναν live δίσκο, όσο για ένα πρότζεκτ επιτόπιας ηχογράφησης, με το κοινό να παίζει καθοριστικό ρόλο». Με ποια πρόθεση όμως; «Όλα γίνονται για την ιδέα. Όταν κάνω κάτι, θα το κάνω επί της ουσίας, με έναν γιαπωνέζικο τρόπο, σαν τελειομανής. Όχι γιατί ξέρω τους λόγους που θέλω να το κάνω, αλλά γιατί μπορώ. Άπαξ και συνειδητοποιήσω ότι μπορώ να το κάνω καλύτερα, σηκώνομαι και το αλλάζω. Όταν έχω καλεσμένους στο σπίτι μου, θα έχω πάντα περισσότερο κρασί από όσο ενδεχομένως πρόκειται να πιουν. Έχω αυτή την άποψη όχι μόνο για τη μουσική, ζω με αυτόν τον τρόπο. Απλά στη μουσική έχει μεγαλύτερη ισχύ γιατί εμπλέκονται περισσότεροι άνθρωποι».

NF 13

Όποιος παρατηρήσει προσεκτικά το μουσικό «πιλοτήριο» του Nils επί σκηνής, καταλαβαίνει αμέσως αυτήν την εμμονή του με την τελειότητα. Το δύο τόνων μουσικό φορτίο, με δύο «θαλάμους ελέγχου», περιλαμβάνει περίπου μία ντουζίνα πιάνα -κλασικά και συνθεσάιζερ-, ενισχυτές, μίκτες, κονσόλες, μικρόφωνα και αναρίθμητα καλώδια προσεκτικά τακτοποιημένα. Το «πιλοτήριο» συμπληρώνεται από ένα φορητό εκκλησιαστικό όργανο, ελεγχόμενο από ένα midi συνθεσάιζερ, το οποίο κατασκευάστηκε ειδικά για τις ανάγκες του. Δεν είναι το μόνο. Το 2014 ζήτησε από τον κατασκευαστή πιάνων David Klavins να δημιουργήσει ένα πιάνο που να παραπέμπει ηχητικά σε κιθάρα ή άρπα, το Una Corda. Είναι πιο μικρό, πιο ελαφρύ, με μόνο 64 πλήκτρα και μία χορδή ανά νότα. Για τον Nils, κάθε πιάνο έχει ψυχή και λέει μία διαφορετική ιστορία. Για να τιμήσει αυτό το όργανο και να ενισχύσει τον Klavins ώστε να χτίσει το μεγαλύτερο πιάνο στον κόσμο (με χορδές μήκους 4,5 μέτρων), δημιούργησε το 2015 την Ημέρα Πιάνου που γιορτάζεται την 88η μέρα του χρόνου, λόγω του αριθμού πλήκτρων του οργάνου. Στόχος αυτής της ημέρας είναι να δημιουργηθεί μία πλατφόρμα για πρότζεκτ που έχουν σχέση με το πιάνο, τα οποία μπορεί να προτείνει και να συμμετέχει ο οποιοσδήποτε – επαγγελματίας ή ερασιτέχνης, ανεξαρτήτως κατεύθυνσης.

Τα τελευταία δύο χρόνια, ο Nils Frahm αποσύρθηκε από το προσκήνιο. «Ήταν σημαντικό να κάνω ένα διάλειμμα. Όταν παίζεις σε τόσα πολλά σόου, δείχνεις μόνο τις καλύτερες πλευρές σου». Αυτή του η επιλογή προήλθε από μια βαθιά εσωτερική ανάγκη με στόχο να βρει νέους τρόπους έκφρασης, να ρισκάρει και να επανεφεύρει τον εαυτό του. «Ήταν σαν να πήγα στη σχολή αεροπορίας, άλλαξα το πιλοτήριο μου, έμαθα καινούργια κόλπα και γύρισα να σάς τα δείξω», λέει με ενθουσιασμό. Μέσα σε αυτό το διάστημα, έχτισε και διαμόρφωσε κατάλληλα ένα καινούργιο στούντιο, τη Saal 3, στο Funkhaus του Βερολίνου, την πρώην έδρα του ραδιοφωνικού στούντιο της Ανατολικής Γερμανίας. Έχοντας δημιουργήσει ένα περιβάλλον ελευθερίας, ξεκίνησε να ηχογραφεί το «All Melody», που κυκλοφόρησε στις 26 Ιανουαρίου. Από ένα υλικό 250 περίπου ωρών, τα δώδεκα κομμάτια, διάρκειας 74 λεπτών, αποτελούν σίγουρα την πραγμάτωση ενός ονείρου. «Ο δίσκος περιλαμβάνει όσα πιστεύω ότι ξεχωρίζουν και περιγράφει τις πρόσφατες μουσικές μου ανακαλύψεις με τον καλύτερο δυνατό τρόπο που φανταζόμουν».

NF 3Ακούγοντας το «All Melody», έχεις την αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε ένα διαφορετικό σύμπαν από αυτό που σε είχε συνηθίσει ο δημιουργός του. Η πρόθεσή του να δώσει μια ηχητική εντύπωση Blade Runner επιτυγχάνεται, καθώς ο ακροατής είναι σαν να ταξιδεύει στο διάστημα, όπου δεν μπορεί να διαχωρίσει τους φυσικούς από τους τεχνητούς ήχους – τις ανθρώπινες φωνές από ένα συνθεσάϊζερ ή ένα τύμπανο. Για πρώτη φορά, ο Nils έσπασε τον άρρητο κανόνα του να μην περιλαμβάνει άλλους καλλιτέχνες στους ατομικούς του δίσκους. Τι τού άλλαξε γνώμη; «Δεν είμαι ποτέ μόνος επί της ουσίας. Περιτριγυρίζομαι από πνεύματα και όργανα που είναι σαν άνθρωποι. Προσφέρουν κάτι μοναδικό και δεν μπορείς να φανταστείς τη ζωή χωρίς αυτό». Μου εξηγεί πως το πιάνο είναι περιορισμένο σαν όργανο και δεν μπορεί να αποδώσει όλες τις αυξομειώσεις του ήχου όπως ένα φλάουτο ή ένα έγχορδο. «Ήθελα επίσης να χρησιμοποιήσω καθέναν από τους 12 τραγουδιστές σαν ένα πολύπλευρο όργανο ώστε να πάρω κάθε χρώμα, κάθε υφή, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο όργανο. Οι ανθρώπινες φωνές βγάζουν πολλά συναισθήματα». Άραγε στο μέλλον θα κάνει συναυλίες και με άλλους; «Σίγουρα, όπως με τους  Nonkeen που παίζουμε από παιδιά μαζί. Αυτό είναι πάντα ευχάριστο, αλλά ο λόγος που είμαι μόνος τώρα είναι πολύ σημαντικός: μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί να δημιουργηθεί αμεσότητα. Είναι διαφορετικό να παρακολουθείς ανθρώπους επί σκηνής να συγκεντρώνονται ο ένας στον άλλον, και άλλο να συγκεντρώνομαι εγώ σε εσένα και εσύ σε εμένα. Είναι θέμα γεωμετρίας»!

Κατά τη διάρκεια της συναυλίας, μέσα στο πιλοτήριο – «ιερό χώρο» που έχει δημιουργήσει, ο Nils Frahm κινείται ασταμάτητα για δύο περίπου ώρες, ανοιγοκλείνοντας κουμπάκια, ρυθμίζοντας μικρόφωνα και ηλεκτρονικές απολήξεις, ενώ παίζει συνδυαστικά μια πιανόλα, ένα Fender Rhodes και ένα πιάνο με ουρά. Το απραγματοποίητο όνειρο ενός επίδοξου πιλότου μετατράπηκε –εντέλει– σε «διαστημόπλοιο με πολύ ωραία ενέργεια». «Είμαι πιλότος στο δικό μου διαστημόπλοιο», μου δηλώνει με υπερηφάνεια, όπου η μουσική έχει σαφώς την πρώτη θέση. Μοιράζομαι μαζί του τη φράση του Hossca Harrison, σύγχρονου φιλόσοφου και δασκάλου, ότι «η μουσική είναι κίνηση της συνείδησης». Για τον Nils, «η μουσική κινεί την πίεση στον αέρα και είναι πολύ δύσκολο να πεις για ποιο λόγο κάνει αυτό που κάνει. Με απασχολεί πολύ αυτό. Νομίζω ότι η μουσική μας βοηθάει να χτίσουμε ευρηματικές συνδέσεις με την συναισθηματική μας μνήμη· μας οδηγεί σε χώρους που ξέρουμε, αλλά επίσης δημιουργεί νέους χώρους μέσα μας. Η μουσική έχει μια εσωτερική οντότητα που δε συγκρίνεται με τίποτε άλλο, είναι απλά ένα μεγάλο μυστήριο».

NF 15

Θα έρθει στην Ελλάδα; «Φυσικά! Χρειάζεται απλά να βρεθεί ένας καλός οργανωτής που θα δείξει εμπιστοσύνη. Εφόσον δεν έχουμε χτίσει μια επαγγελματική σχέση με κάποιον εκεί, θα ήταν σίγουρα ένα ρίσκο, ενώ για φέτος στόχος μας είναι οι αγορές όπου έχουμε καλές σχέσεις όλα αυτά τα χρόνια. Του χρόνου θα κάνουμε πιο περιπετειώδη ανοίγματα». Όσο μιλάει, σκέφτομαι πως χώροι όπως το Μέγαρο Μουσικής, η Στέγη ή το ΚΠΙΣΝ θα ήταν πλέον κατάλληλοι. «Πρέπει να υπάρχουν υπέροχοι ανοιχτοί χώροι επίσης, και ανάλογες αφορμές φυσικά. Εύχομαι να λειτουργήσει. Είμαι σίγουρος πως αν είναι να συμβεί, θα συμβεί!»

Φεύγοντας από το Yoyo και κοιτώντας τον πύργο του Άιφελ μέσα στη νυχτερινή ησυχία της πόλης, αναλογίζομαι πως καλλιτέχνες σαν τον Nils Frahm προκαλούν τα όρια του εαυτού και της τέχνης τους ασταμάτητα, δημιουργώντας μία τέχνη-εμπειρία σε ένα μέσο που ποτέ δεν παλιώνει. Σίγουρα, σε κάποιους ανθρώπους θα αρέσει, σε άλλους δε θα αρέσει, και μερικοί θα είναι απλά ουδέτεροι. Το τι συμβαίνει τελικά δεν έχει τόση σημασία, όσο το ότι «είναι ωραίο να βλέπεις ανθρώπους χαρούμενους. Αυτό με κάνει πολύ χαρούμενο».

Content Warning

No Description

0 Comments
Ενσωματωμένα σχόλια
Δείτε όλα τα σχόλια

Τα Μικροπράγματα στο inbox σου!