Μικροπράγματα
Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Την πρώτη απόπειρα του Μάνου Χατζιδάκι να μελοποιήσει ποιητικό κείμενο, την συναντάμε το 1945 στο ποίημα του Νίκου Εγγονόπουλου “Μπολιβάρ – ένα ελληνικό ποίημα”.
Το ποίημα είναι μεγάλο και δεν ξέρουμε αν ο Χατζιδάκις θα το μελοποιούσε ολόκληρο.
Γράφτηκε τον χειμώνα του 1942-43 και “κυκλοφόρησε σε χειρόγραφα αντίτυπα που έκαναν πολλοί, και το διάβαζαν σε συγκεντρώσεις αντιστασιακού χαρακτήρα”, όπως σημειώνεται στη δεύτερη έκδοσή του σε βιβλίο, το 1962. Εκεί, επισημαίνεται επίσης πως κάποιοι στίχοι αποτελούν «Ζωντανές αναμνήσεις από τον πόλεμο του 1940-41», όπου ο Εγγονόπουλος πολέμησε στην πρώτη γραμμή.
Ο 20χρονος Μάνος Χατζιδάκις καταπιάνεται με την μελοποίηση του ποιήματος του Εγγονόπουλου και τραγουδάει μαζί του: «Μπολιβάρ, είσαι ωραίος σαν Έλληνας», αφήνοντας ανολοκλήρωτη τη μελοποίηση αυτού του υπέροχου ποιήματος, απόσπασμα του οποίου θα ηχογραφήσει πολλά χρόνια μετά, το 1983, με τον Βασίλη Λέκκα σε δίσκο 45 στροφών. Μια ηχογράφηση που προέκυψε για τα διακόσια χρόνια από τη γέννηση του Μπολιβάρ. Η σπάνια αυτή εκτέλεση του 1983 δεν επανεκδόθηκε από τότε.
Την παραθέτουμε στη συνέχεια. Συμμετέχει και χορωδία.
Μπολίβαρ – Για έναν ελεύθερο άνθρωπο. Β. Λέκκας. Στοίχοι Ν.Εγγονόπουλος,
Ο δίσκος είναι 45 στ. κυκλοφόρησε το 1983. Δεν μπορώ να καταλάβω για πιο λόγο δεν έχει κυκλοφορήσει σε μεγάλο δίσκο 33 στ. η σε CD. Μόνο το δοκιμαστικό του Μπολίβαρ που έκανε ο Χατζιδάκις για να το μάθει ο Λέκκας κυκλοφόρησε. Στο CD ((Μάνος Χατζιδάκις 2000 Μ.Χ)) το 1999.
Το 1999 όμως, στο δίσκο «Μάνος Χατζιδάκις 2000 Μ.Χ.», συναντάμε μια ακόμα πιο σπάνια εκτέλεση του ίδιου αποσπάσματος από την μελοποίηση του «Μπολιβάρ», με τον ίδιο τον Χατζιδάκι στο πιάνο να τραγουδάει: Μπολιβάρ δεν είσαι όνειρο, είσαι η αλήθεια.
Πρόκειται για στίχους από την Επίκλησι, που προφανώς ταίριαζαν στον Χατζιδάκι.
Μπολιβάρ δεν είσαι όνειρο
Είσαι η αλήθεια
Μπολιβάρ είσαι ωραίος, ωραίος σαν Έλληνας
Είσαι του Ρήγα, του Ρήγα Φερραίου παιδί,
Του Αντωνίου Οικονόμου και του Πασβαντζόγλου αδελφός
Είσαι ο ελευθερωτής της Νότιας Αμερικής
Ένα μονάχα είναι γνωστό, πως είμαι γιος σου.
Μπολιβάρ Μάνος Χατζιδάκις
“…Την πρώτη απόπειρα του Μάνου Χατζιδάκι να μελοποιήσει ποιητικό κείμενο, την συναντάμε το 1945 στο ποίημα του Νίκου Εγγονόπουλου “Μπολιβάρ”. Ο 20χρονος Μάνος Χατζιδάκις καταπιάνεται με την μελοποίηση του ποιήματος του Εγγονόπουλου και τραγουδάει μαζί του: “Μπολιβάρ, είσαι ωραίος σαν Έλληνας”, αφήνοντας ανολοκλήρωτη τη μελοποίηση αυτού υπέροχου ποιήματος, απόσπασμα του οποίου θα ηχογραφήσει πολλά χρόνια μετά, το 1983, με τον Βασίλη Λέκκα σε δίσκο 45 στροφών.
Σίγουρα ο εγγονοπουλικός Μπολιβάρ συγκινούσε τον Χατζιδάκι – και μάλιστα τον νεαρό Χατζιδάκι του 1945, που δεν πίστεψε στην απελευθέρωση – γιατί στην ουσία πρόκειται για ένα σύγχρονο αντιστασιακό «ύμνον εις την Ελευθερίαν», έναν ύμνο διαφορετικό από εκείνον των ποιητών της εθνικής ή της πολιτικής ελευθερίας, γιατί αναφέρεται σε μιαν υπέρτερη ελευθερία, που κατακτάται με την υπέρβαση κάθε καταναγκασμού, ακόμη και εκείνων τους οποίους επιβάλλουν οι ανάγκες των συνόλων. Η χρήση εθνικών και πολιτικών συμβόλων δηλώνει την ταύτιση του Αμερικανού ήρωα με τον ποιητή ως γενική ιδέα, με την ποίηση.
Γι’ αυτό και ο Χατζιδάκις στο δισκάκι του Μπολιβάρ με τον Βασίλη Λέκκα έβαλε στην άλλη πλευρά του μικρού βινυλίου το τραγούδι “Για έναν ελεύθερο άνθρωπο”, σε μουσική και στίχους δικούς του, γιατί για τον Χατζιδάκι το αίτημα και το κατόρθωμα της ελευθερίας ήταν υπόθεση ζωής!
Στίχοι – Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Τραγουδάς άλλο σκοπό:
δεν μπορεί να `σαι δικός μας.
Μέθυσε με το κρασί.
Έμαθα να σ’ αγαπώ,
αν και είσ’ αντίθετός μας.
Μάθε το καλά κι εσύ:
είτε λίγοι, είτε πολλοί,
είναι κρίμα την ψυχή μας
να τη λιώνουν σαν κερί.
Ας κοιτάξουμε μαζί
να σκοτώσουμ’ ένα τέρας,
που παντού μάς απειλεί.
Γιατί, αλήθεια, Ελευθερία,
γεννημένη από σεισμούς,
είναι έξω από τα κράτη
κι έξω απ’ τους θεσμούς.
Έχει απ’ τον ήλιο κάτι
κι από τους αστερισμούς.
Είναι άδικο οι πολλοί
να μισούν το πέταγμά μου.
Άσε να ‘μαι ένα πουλί.
Ούτ’ εγώ δεν ωφελεί
να σε καίω με τη φωτιά μου.
Σβήσε με μ’ ένα φιλί.
