Μικροπράγματα
Γράφει o συγγραφέας και ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Καραγιάννης
Θέλω να περιγράψω με πολύ σχηματικό και συμπυκνωμένο τρόπο την ψυχολογία μας αυτή την περίοδο:
Υπάρχει μια διαρκής αγωνία που μας πνίγει για να καταφέρουμε να κρατηθούμε στον κοινωνικό ιστό, στενοχώρια, νεύρα και κατάθλιψή όταν πλέον έχουμε παραιτηθεί από την προσπάθεια και έχουμε μετατραπεί σε παθητικό θεατή των εξελίξεων. Είναι η αίσθηση ότι δεν μπορούμε να παρέμβουμε, ότι είμαστε απλώς έρμαιο των περιστάσεων από τη θέση του παθητικού και παρατημένου θεατή της ζωής.
Οι διαδοχικές σφαλιάρες που έχουμε δεχθεί σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο (χωρισμοί, εργασιακό και επαγγελματικό αδιέξοδο), οι οποίες μάλιστα από κάποια στιγμή και μετά άρχισαν να πέφτουνε σαν βροχή, συναθροίζονται με προηγούμενες αρνητικές εμπειρίες για τις οποίες ίσως αισθανόμασταν ντροπή, ενοχή, μειονεξία. Γεγονότα και συναισθήματα που νομίζουμε ότι έχουμε απωθήσει έρχονται τώρα ξανά στην επιφάνεια του ψυχισμού μας με μεγαλύτερη ένταση και ορμή και μας πλημμυρίζουν με ντροπή, θλίψη και θυμό. Αφορμή οι νέες απώλειες που συναντάμε στο δρόμο της ζωής και μας κάνουν να εμφανιζόμαστε ακόμη πιο απαισιόδοξοι, αρνητικοί, με έντονες ιδέες ενοχής και αναξιότητας.
Oι κρίσεις άγχους και θλίψης δεν είναι μια προσωπική μας ιδιοτροπία ή μια αδυναμία μας αλλά μια αρρώστια, που οφείλεται σε μια χρόνια σωματική ή ψυχική καταπόντιση. Αν και πολλές φορές το αρνούμαστε λέγοντας ότι έχουμε περάσει και μεγαλύτερες δυσκολίες και καταπονήσεις. Εγώ είμαι δυνατός. Έχω περάσει πολύ χειρότερα. Αυτές και πολλές άλλες ερμηνείες δίνουμε και δεν πρόκειται ποτέ να μας πάρει από κάτω. Όλοι μπορεί να πάθουν κατάθλιψη εκτός από εμένα..
Η καταπόνηση και η κούραση λειτουργούν αθροιστικά. Συσσωρεύονται με τα χρόνια και ξαφνικά, με κάτι που φαίνεται οδυνηρό, το σύστημα διαλύεται. Σαν το τελευταίο τουβλάκι που μπαίνει πάνω στο «πύργο» και προκαλεί την κατάρρευση.
Oι κρίσεις άγχους και θλίψης δεν είναι μια προσωπική μας ιδιοτροπία ή μια αδυναμία μας αλλά μια αρρώστια, που οφείλεται σε μια χρόνια σωματική ή ψυχική καταπόνηση.
Δεν είναι όλα στο κεφάλι μας. Είναι στην ψυχή και στο σώμα μας. Τίποτα δεν γίνεται ξαφνικά. Στην φάση αυτή αρχίζεις και δεν ελέγχεις την σκέψη και το συναίσθημα. Συγχρόνως αρχίζεις να παραμελείς τη προσωπική σου εμφάνιση και τις δραστηριότητες σου, επαγγελματικές και κοινωνικές. Εμφανίζεις διαταραχές στον ύπνο, αργείς να κοιμηθείς, ξυπνάς νωρίς μέσα στην ένταση βλέπεις να χάνεις η να παίρνεις κιλά απότομα, αδιαφορείς για ερωτικές σχέσεις, αποσύρεσαι στον εαυτό σου. Εμφανίζεις την καταθλιπτική τριάδα μέσα από την οποία αντιλαμβάνεσαι και θεωρείς αρνητικά τον εαυτό σου, τον κόσμο γύρω σου και το μέλλον σου.
Τον εαυτό σου αρχίζεις τον βλέπεις ως ένα ανεπαρκές άτομο, ανάξιο, ανεπιθύμητο και ελαττωματικό σε όλους τους τομείς: κοινωνικό, διανοητικό, ψυχολογικό και ηθικό. Ντρέπεσαι να συναντήσεις φίλους και γνωστούς. Πυροβολείς τον εαυτό σου, τον στήνεις και τον εκτελείς. Βρίσκεσαι σε σύγχυση,η οποία συνοδεύεται από την αδυναμία σου να καταλάβεις τον κόσμο γύρω σου και τις αλλαγές που συντελούνται.
Τον κόσμο γύρω τον αντιμετωπίζεις ως ιδιαίτερα απαιτητικό και απορριπτικό προς εσένα κάτι που σε απογοητεύει και σου αποστερεί την πηγή άντλησης ευχαρίστησης, όπως το να βγεις μια βόλτα με την παρέα σου ή να πιεις ένα ποτό. Δεν μπορείς παρά να βλέπεις το μέλλον σου ζοφερό, χωρίς εναλλακτικές λύσεις και μάταιη την προσπάθεια για ανατροπή των δεδομένων αυτών. Σκέφτεσαι ότι δεν έχεις δυνάμεις να ξαναπροσπαθήσεις, δεν έχεις ευκαιρίες, δεν βρίσκεις συμμάχους και είναι μάταιο να το επιχειρείς.
Άλλωστε στην συναισθηματική και ψυχική κατάσταση που βρίσκεσαι και στο γενικότερο κοινωνικοικονομικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε είναι δύσκολο να βρεις ένα πλαίσιο πρόθυμο να σε στηρίξει, να σε βοηθήσει να βγεις από το πηγάδι που έχεις πέσει μέσα και σου φαίνονται όλα σκοτεινά, μάταια και δύσμορφα. Βρίσκεσαι για τα καλά στην θέση του παρατημένου θεατή της ζωής που δεν καταλαβαίνει τι συμβαίνει και δεν έχει πια κουράγιο, καμία ορατή διέξοδο για το μέλλον.
Τα συμπώματα δεν εμφανίστηκαν τυχαία σ΄εσένα με τόση ένταση, βρήκαν έδαφος να αναπτυχθούν στην προυπάρχουσα ευαισθησία του ψυχισμού και στην ευαλωτότητα σου.
Όλα αυτά τα καταθλιπτογόνα σχήματα είναι αναποτελεσματικά, δυσπροσαρμοστικά και διερμηνεύουν την καθημερινή εμπειρία με ένα ζημιογόνο τρόπο για την ψυχολογία και την ύπαρξη σου. Φυσικά δεν γίνονται όλα αυτά ξαφνικά και αναίτια, αντίθετα σχετίζονται συχνά με μια απώλεια (αγαπημένο πρόσωπο, χωρισμός, εργασία). Όμως τα συμπώματα δεν εμφανίστηκαν τυχαία σ΄εσένα με τόση ένταση, βρήκαν έδαφος να αναπτυχθούν στην προϋπάρχουσα ευαισθησία του ψυχισμού σου και στην ευαλωτότητα σου.
Ίσως σαν παιδί δεν αισθάνθηκες ότι ανήκεις σε ένα σύνολο, σε μια ομάδα ανθρώπων, που επικοινωνούν μεταξύ τους, που σε εμπιστεύονται, υπολογίζουν τη γνώμη σου, σου δίνουν εξηγήσεις για όλα, κάνουν πραγματικό διάλογο μαζί του και μεταξύ τους, εκφράζουν τα συναισθήματά τους με αγάπη και τρυφερότητα, αλλά έμαθες να λύνεις τις διαφορές σου, με εκρήξεις, φωνές και άσκηση βίας, οποιασδήποτε μορφής. Και όλα αυτό δεν το άντεχες, σε πλήγωνε, ένιωθες ντροπή και θλίψη.
‘Ετσι και τώρα μπροστά στις νέες δυσκολίες και απογοητεύσεις μένεις απαθής, νωχελικός και εάν αντιδράσεις συνήθως αντιδράς λανθασμένα, αφού αναλώνεσαι σε μια ατέρμονη και άγονη αναζήτηση του » τι φταίει» άλλοτε με αυτομομφή ( είμαι ανάξιος, ανήμπορος, δεν αξίζω) και άλλοτε με ετερομομφή (με πούλησαν και πάλι, τα ίδια πάντα σ΄επανάληψη). Όμως ζεις ένα βάσανο, με πολύ ψυχικό πόνο, ένα στενάχωρο συναίσθημα κατά το μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας, άγχος απελπισία και ανηδονία (δηλαδή προηγούμενες ευχάριστες δραστηριότητες δεν σε ικανοποιούν πλέον). Ζεις σαν να είσαι σ’ένα ερημονήσι. Η μοναξιά βρίσκεται στο επίκεντρο της ζωής σου εκτοπίζοντας όλες τις άλλες σχέσεις, ενδιαφέροντα, ασχολίες. Μια ζωή χωρίς νόημα και χωρίς στόχους, γεμάτη πόνο και μοναξιά.
Τώρα χρειάζεσαι μια ασφαλή βάση, ένα πρόσωπο που θα σε περιβάλλει μ’ εμπιστοσύνη, συναισθηματική κατανόηση, ζεστασιά αυθεντικότητα και ενθάρρυνση.
Φυσικά στον ψυχισμό σου προϋπήρχαν τραύματα από πρώιμες παιδικές εμπειρίες ζωής όπου ήταν συχνές διενέξεις μεταξύ των γονέων σου με διαρκής απειλές εγκατάλειψης που προκαλούν τώρα νέα και πιο ισχυρά αισθήματα μειονεξίας και αυτοαπόρριψης. Το οικογενειακό πλαίσιο στο οποίο μεγάλωσες δεν είχε συνοχή και πλαίσιο στήριξης, είχε γίνει ένας χώρος αναγκαστικής συμβίωσης ατόμων, που εκφράζονται βασικά με τη βία, άμεση ή έμμεση, φανερή και συγκαλυμμένη.
Είναι λογικό μετά από τόσες καταπονήσεις να έχεις αδειάσει από δυνάμεις (συναισθηματικές και ψυχικές), έχεις ζήσει προβλήματα με την πρωταρχική ομάδα στήριξης είδες να χάνονται ένα- ένα τα υποστηρίγματα της καθημερινότητας σου, είχες απώλεια νοήματος και προβλήματα που σχετίζονται με το κοινωνικό σου περιβάλλον.
Καθώς ως παιδί λάμβανες διαρκώς το μήνυμα από τους γονείς σου ότι δεν είναι ικανός να ανταποκριθείς στις εκάστοτε περιστάσεις είσαι προκατειλημμένος ως προς το πως αξιολογείσαι από τους άλλους. Σήμερα όποτε έχεις μια επαγγελματική ή κοινωνική αποτυχία σε κατακλύζουν και πάλι η ντροπή και ενοχή, παρουσιάζεις άγχος και ανασφάλεια όσο αφορά στη δημόσια εικόνα σου και επικεντρώνεσαι στο πως θα σε αξιολογήσει ο κοινωνικός σου περίγυρος. Χρειάζεσαι βοήθεια και θέλεις να σε υποστηρίζουν στην επαναφορά της συναισθηματικής και κοινωνικής ισορροπίας σου.
Η άποψη που επικρατεί στην κοινωνία μας, ότι την θλίψη και το άγχος μπορούμε να το ελέγξουμε μόνοι μας δεν σε βοηθάει. Έτσι αισθάνεσαι αδύναμος και θεωρείς την κριτική σκέψη προσωπική σου αδυναμία. Γι’αυτόν τον λόγο προσπαθείς να την κρύψεις και αργείς πολύ να ζητήσεις βοήθεια, αυτό σε καταδικάζει να ζεις φυλακισμένος στην αρρώστια σου.
Αρχικά πρέπει να μιλήσεις σε κάποιον που θα σε βοηθήσει να νοηματοδοτήσεις τις απώλειες που βίωσες, να καταλάβεις τους λόγους που σου προκαλούν τις αρνητικές βασικές πεποιθήσεις για τον εαυτό σου. Να σου εξηγήσει ότι μετά την τόση συναισθηματική και ψυχική ένταση που έχεις βιώσει είναι λογικό να έχεις χαμηλή ανοχή στα δυσάρεστα συναισθήματα, να κατανοήσεις ότι όλο αυτό που βιώνεις επηρεάζει σημαντικά τόσο την δυνατότητά να καταβάλλεις προσπάθεια σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο όσο και την αναζητήση νέων διαπροσωπικών σχέσεων.
Είναι μια επώδυνη διαδικασία μεταμόρφωσης σου, σε κοινωνικό άτομο, ικανό να αναλάβει τις ευθύνες της ζωής του
Οι ελάχιστες διαπροσωπικές σου σχέσεις χαρακτηρίζονται από έλλειψη διεκδικητικότητας και παθητικότητα. Τώρα χρειάζεσαι μια ασφαλή βάση, ένα πρόσωπο που θα σε περιβάλλει μ’ εμπιστοσύνη, συναισθηματική κατανόηση, ζεστασιά αυθεντικότητα και ενθάρρυνση. Να σε στηρίξει στην αλλαγή της προσωπικότητας και της στάσης ζωής, μέσα από τη συνειδητοποίηση όλων εκείνων των λόγων που σε έκαναν σε αυτή την στιγμή της ζωής σου να μην αντέχεις την καθημερινότητα σου να αποτραβηχθείς στην θλίψη και την μοναξιά. Μια αυθεντική σχέση που θα συμβάλει με λόγια και συναίσθημα στην εξάλειψη σκέψεων απειλής εαυτού, στην μείωση του άγχους και κυρίως στην βελτίωση του συναισθήματος και της αυτοεικόνας σου. Οι εσωτερικές ψυχικές αναδομήσεις θα σου επιτρέψουν να ζήσεις με πληρότητα τον εσωτερικό σου κόσμο και τις σχέσεις σου με τους άλλους.
Είναι μια επώδυνη διαδικασία μεταμόρφωσης σου σε κοινωνικό άτομο, ικανό να αναλάβει τις ευθύνες της ζωής του, να διεκδικήσει τα δικαιώματά του, να λειτουργήσει συλλογικά και δημιουργικά, να θέσει στόχους που δίνουν νόημα και περιεχόμενο στη ζωή του.
Όλα θέλουν τον χρόνο τους και εσύ ακόμη περισσότερο.
*Στο παρακάτω βίντεο o συγγραφέας και ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Καραγιάννης, ρίχνει φως σε σκοτεινές πτυχές του ψυχισμού μας μέσα στην κρίση και μιλά για το αντίδοτο στις δυσκολίες.
Ο ΔHMHTΡΗΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΜΕ Μ. ΜΑΚΚΑ
Συνέντευξη του Ψυχίατρου- Ψυχοθεραπευτή Δημήτρη Καραγιάννη στον Μάκη Μάκκα, στην εκπομπή “Εφ’ όλης της ύλης” στο τηλεοπτικό κανάλι Αχελώος. Ο γνωστός συγγραφέας και ψυχοθεραπευτής, ρίχνει φως σε σκοτεινές πτυχές του ψυχισμού που πολλές φορές διστάζουμε να αγγίξουμε, δεν στέκεται σε μια απλή αναφορά των συμπτωμάτων, αναφέρεται στις δυσκολίες που βιώνει η ελληνική κοινωνία άλλα και στο αντίδοτο για να ξεπεραστεί η δυστυχία.
