Ηλίας Τουμασάτος
Είναι πάντα δύσκολες οι μέρες που βγαίνουν οι βαθμοί των Πανελληνίων στο σχολείο. Γιατί είναι η πρώτη δοκιμασία στη ζωή των παιδιών – και γιατί δεν είναι μόνο τα ίδια τα παιδιά που έχουν επενδύσει σ’ αυτές. Είχα κατά νου να γράψω αυτό το κείμενο, όχι για να απαξιώσω τη διαδικασία, αλλά απλά για να περιγράψω τη δική μου εμπειρία, που ξεκινάει 27 χρόνια πριν, προσπαθώντας να δείξω ότι οι πανελλήνιες δεν σημαίνουν απολύτως τίποτα για τη ζωή του ανθρώπου.
Στο σχολείο είχα καλούς βαθμούς σε όλα – και συνακόλουθα μια μεγάλη δυσκολία στο ν’ αποφασίσω τι δρόμο να διαλέξω για τη ζωή μου. Ήξερα μόνο ότι ο μόνος δρόμος που είχα ήταν οι σπουδές – δεν υπήρχε ούτε οικογενειακή περιουσία, ούτε οικογενειακή δουλειά, αλλά, ευτυχώς, και καμία παραίνεση ή πίεση από τους γονείς. Λάτρευα τα μαθηματικά, ήξερα όμως καλά ότι το αρρωστημένο άγχος μου δεν θα με άφηνε να γράψω καλά στις πανελλήνιες. Είπα λοιπόν το πρώτο μεγάλο «όχι» σε κάτι που αγαπούσα. Και πήγα στην τρίτη δέσμη (τον σημερινό προσανατολισμό ανθρωπιστικών σπουδών), παρότι κατά βάθος αδυνατούσα να αποστηθίσω. Ο μόνος λόγος που με κρατούσε εκεί είναι ότι η δέσμη αυτή νομιμοποιούσε το μοναδικό σχηματοποιημένο και αμετροεπές όνειρο-ψώνιο που είχα: να γράφω.
Στην Τρίτη λυκείου τα μηχανογραφικά τα υποβάλλαμε πριν μάθουμε τους βαθμούς των εξετάσεων – από τον Μάρτιο, μόλις είχα κλείσει τα 17 έπρεπε να αποφασίσω «τι θα κάνω στη ζωή μου». Διάλεξα την πεπατημένη. Σχολές με τη σειρά των βάσεων. Πρώτα όλες οι Αθήνες, μετά τα Γιάννινα, μετά οι Θεσσαλονίκες (Πάτρες τότε δεν πολυβρίσκονταν για μας τους θεωρητικούς), το όλον 58 σχολές. Νομική Αθήνας, Αγγλική Αθήνας, Φιλολογία Αθήνας, και Νο 58 … Μαιευτική Θεσσαλονίκης. Υπολόγιζα ότι θα έπιανα τις επιλογές μου από το 5 και κάτω: Δηλαδή το Φ.Π.Ψ… (που μου άρεσε γιατί δεν είχε πολλά αρχαία και πολλά λατινικά, αλλά είχε λογοτεχνία).Ήδη τον καιρό των εξετάσεων είχα μετανιώσει για τη σειρά.
Ο βαθμός που έγραψα (19,2) με έστειλε σούμπιτο στην πρώτη (τον Μάρτιο, αλλά όχι τον Αύγουστο) επιλογή: Νομική Αθήνας, και με υποτροφία. Ωχ. Κανονικά έπρεπε να πανηγυρίζω, ο αχάριστος. Πηγαίνω και γράφομαι σε μια σχολή για την οποία εκ των προτέρων είχα μετανιώσει, μια σχολή σκληρή την οποία μαζοχιστικά παρακολουθούσα και μισούσα όλο και περισσότερο. Στο δεύτερο έτος την παρατάω, και γυρίζω στο νησί, ξανακάνω μηχανογραφικό, αυτή τη φορά με πρώτη τη Φιλολογία. Δεν δίνω πανελλήνιες. Δεν δίνω ούτε εξετάσεις στη Νομική. Στο τρίτο έτος, χρωστάω όλο το δεύτερο. Και, όταν ένας φίλος μου λέει «εσύ δεν θα πάρεις πτυχίο ποτέ» αποφασίζω ότι ο μόνος τρόπος να ξεφορτωθώ αυτή τη σχολή είναι να την τελειώσω. Από συστηματικός κοπανατζής των εξετάσεων αρχίζω και δίνω με λύσσα όλα τα μαθήματα, παλιά και τρέχοντα. Τελειώνω ακριβώς στα 4 χρόνια, σαν να μην την είχα παρατήσει ποτέ. Και τώρα;
Το σχέδιο είχε πλέον αλλάξει: Ήθελα να πάω έξω, να σπουδάσω λογοτεχνία (πάντα υστεροβούλως σκεπτόμενος: για να γράψεις ωραία πρέπει να μελετήσεις τους άλλους). Αντί γι’ αυτό, μου προσφέρουν δουλειά σ’ ένα δικηγορικό γραφείο, ως ασκούμενος δικηγόρος. Εξαίρετοι άνθρωποι, δεν θα τους ξεχάσω ποτέ. Μισούσα όμως τόσο τη δικηγορία (λάτρευα μόνο να βγάζω φωτοτυπίες και να κολλάω μεγαρόσημα, πράγματα που δεν εγγυώνται μια λαμπρή καριέρα στα δικαστήρια) που εγκαταλείπω το γραφείο και πάω φαντάρος. Το σχέδιο παραμένει. Θα τελειώσω το στρατό, και μετά στην Αγγλία για μεταπτυχιακό.
Αλλά, όταν εμείς σχεδιάζουμε, ο θεός γελάει. Ένα πρόβλημα υγείας αναβάλλει οριστικά τα σχέδια για «έξω». Καθώς αυτό εξελισσόταν, και (ενδεχομένως ευτυχώς) μ’ έκανε να βλέπω τα πράγματα κάπως αλλιώς, παίρνω την άλλη απόφαση: Θα δώσω κατατακτήριες στη Θεατρολογία, σε μια σχολή που σε εκείνο το πρώτο μηχανογραφικό την είχα βάλει πολύ-πολύ χαμηλά, ενώ ταυτόχρονα κάνω τη χάρη στη μάνα μου και γράφομαι στον Δικηγορικό Σύλλογο της Αθήνας, χωρίς να πατήσω ποτέ το πόδι μου στο δικαστήριο, και δουλεύω και λίγο ως δημοσιογράφος, σε μικρό κανάλι της Αθήνας (σαν τον «Τηλεβόα» του «Παρά 5» ένα πράγμα) αλλά και αυτή η λαμπρή καριέρα μου τερματίζεται άδοξα εντός τριμήνου χάρη σε μια πνευμονία.
Ευτυχώς, γιατί άρρωστος με πνευμονία προλαβαίνω να διαβάσω και περνάω στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών της Αθήνας – και εκεί λέω «αυτό είναι, τώρα βρήκες τον δρόμο σου». Περνάω απίστευτα όμορφα εκεί, γνωρίζω σπουδαίους δασκάλους, η ζωή μου αλλάζει ολοκληρωτικά, εκεί που ως 17άρης δεν σκεφτόμουν ποτέ ότι θα πήγαινα… Και ενώ σχεδιάζω να συνεχίσω για μεταπτυχιακό στη Θεατρολογία, έρχεται άλλη μία αναπάντεχη πρόταση: Να γυρίσω στην Κεφαλονιά (κάτι που ονειρευόμουν ότι θα έκανα κάποτε, μάλλον ως συνταξιούχος) και να αναλάβω τη διεύθυνση της Βιβλιοθήκης στο Αργοστόλι. Ήμουν 25, απένταρος και είχα φάει στα μούτρα άπειρες πόρτες από δουλειές που επιχείρησα να κάνω στην Αθήνα. Λέω ναι στην Κεφαλονιά, και τη Βιβλιοθήκη, όχι στη Θεατρολογία, και στην Αθήνα, και ό,τι αυτή συνεπάγεται.
Και επιστρέφω στο νησί. Προσωρινά. Καθώς, όπως μου είχαν πει, θα παραμείνω «υπό δοκιμήν».Αυτή η δοκιμαστική περίοδος κράτησε 9 χρόνια. Εργάστηκα σε μια δουλειά που δεν σπούδασα, δεν γνώριζα, που ποτέ δεν φαντάστηκα ούτε ονειρεύτηκα ότι θα έκανα (Είμαι βέβαιος ότι σ’ εκείνο το μηχανογραφικό δεν είχα δηλώσει Βιβλιοθηκονομία). Κι όμως, πέρασαν 9 χρόνια, και δημιουργικά και δύσκολα, σ’ ένα αντικείμενο που ανακάλυψα πως ήταν συναρπαστικό. Σ’ αυτά τα χρόνια, βοηθώντας τις έρευνες των άλλων, έμαθα κι εγώ ν’ αγαπώ την έρευνα. Σ’ αυτά τα χρόνια είδα επίσης για πρώτη φορά και κάποια κείμενά μου να τυπώνονται.
Και στα εννιά χρόνια, εγώ πάλι σε αδιέξοδο, και τότε ένας καλός φίλος που του χρωστάω πολλά, σχεδόν εκβιαστικά με στέλνει να δώσω εξετάσεις στον ΑΣΕΠ για τους εκπαιδευτικούς. Ποτέ στη ζωή μου δεν είχα σκεφτεί ότι θα δουλέψω σε σχολείο. Ποτέ. Δίνω εξετάσεις με λιγοστές ελπίδες και περνάω… Για να περάσω, χρειάστηκαν και τα δύο πτυχία που είχα πάρει, και της Νομικής και της Θεατρολογίας, εκείνα που είχαν ξεχαστεί επί δεκαετία και πλέον στην κορνίζα… Και, τα τελευταία εννιά χρόνια, βρίσκομαι ξαφνικά, αλεξιπτωτιστής, σ’ ένα Λύκειο. Κι είναι και πολύ ωραία, εκεί. Πάρα πολύ ωραία στον πλανήτη σχολείο!
Στο μεταξύ, τέλειωσα ένα διδακτορικό στην Ιστορία (αυτήν που δεν μπορούσα να αποστηθίσω – θεία δίκη), και, εκεί στα σαράντα, βγήκε και το πρώτο μου λογοτεχνικό βιβλίο. Και δυο χρόνια μετά, άλλα δύο. ΟΚ, δεν συντάραξαν την ανθρωπότητα, αλλά, κάπως το έζησα αυτό που αγαπούσα.
Αν το 19,2 των πανελλαδικών και το μηχανογραφικό μού είχαν καθορίσει τη ζωή, τώρα θα ήμουν δικηγόρος παρ’ Εφέταις. Ή. θα είχα γίνει συμβολαιογράφος ή δικαστής (μπρρρ…). Νομίζω ότι αυτό που ζω τώρα, αυτό που ποτέ δεν επιθύμησα και ποτέ δεν ονειρεύτηκα, μου αρέσει πιο πολύ απ’ αυτό που περιέγραψαν ως μέλλον μου οι βαθμοί μου και το μηχανογραφικό μου. Ευτυχώς, δεν έγινα αυτό. Για την ακρίβεια, μάλλον δεν έγινα τίποτα. Αλλά αυτό το τίποτα είναι καλύτερο απ’ αυτό που προδιέγραφε εκείνη η επιλογή, τότε, στα 17.
Έτσι, και όσοι κάνετε τώρα μηχανογραφικό, να το κάνετε με βάση αυτό που αληθινά επιθυμείτε, έχοντας κατά νου ότι ο μεγάλος βαθμός δεν εγγυάται ευτυχία και επιτυχία, και ο μικρός δεν σημαίνει τελεσίδικη δυστυχία και αποτυχία.
Και μην ξεχνάτε: κανένα λάθος δεν είναι ανεπανόρθωτο και κανένα σωστό δεν είναι επιβεβλημένο.
Κι αν ήμουν πάλι 17, μάλλον θα σπούδαζα μαθηματικά. Α! και μουσική!
