Ηλίας Τουμασάτος
Τι είπε ο Ιωάννης Μεταξάς στους εκπροσώπους του αθηναϊκού τύπου στις 30 Οκτωβρίου 1940.
Έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον ο λόγος του Ιωάννη Μεταξά σε συνάντησή του με τους ιδιοκτήτες και αρχισυντάκτες του αθηναϊκού τύπου, που έγινε στο Γενικό Στρατηγείο στις 30 Οκτωβρίου 1940, δύο μέρες μετά την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, και δημοσιεύεται στη συλλογή κειμένων του «Λόγοι και Σκέψεις 1936-1941», τόμ. Β΄(1939-1941), σελ. 357-362, εκδ. Γκοβόστη.
Ο δικτάτορας φαίνεται να είναι απολύτως σίγουρος για τη μεγάλη απόφαση που έχει πάρει. Δεν θα ακολουθήσει τον ιδεολογικά συγγενή του Άξονα και θα ταχθεί με το πλευρό των συμμάχων. Αξίζει να δούμε συνοπτικά μερικές στιγμές αυτού του λόγου.
«Θέλω την ψυχή σας»
«Έχω λογοκρισίαν και ημπορώ να σας υποχρεώσω να γράφετε μόνον ό,τι θέλω. Αυτήν την ώρα όμως, δεν θέλω μόνον την πέννα σας. Θέλω και την ψυχή σας». Έτσι ξεκινάει τον λόγο του ο Μεταξάς, υποσχόμενος ότι θα πει στους …μιντιάρχες του καιρού του τα πάντα, αλλά… ουαί και αλίμονό τους έτσι και αποκαλύψουν κάτι, αφού οι υπεύθυνοι θα ευρεθούν και θα δικαστούν ως προδότες. Ποια είναι όμως αυτά «τα πάντα;»… Έχει πολύ πολύ ενδιαφέρον να μάθουμε…
Ο Μεταξάς είχε ήδη πάρει την απόφασή του από την άνοιξη του 1940.
Όπως ο ίδιος ισχυρίζεται, όταν οι Ιταλοί κατέλαβαν την Αλβανία, την άνοιξη του 1940 είχε ήδη διαμηνύσει στον ιταλό πρέσβη Γκράτσι ότι η Ελλάδα θα αντισταθεί με όλα τα μέσα αν προσβληθούν κυριαρχικά της δικαιώματα.
Από την πρώτη στιγμή ήξερε ότι οι Ιταλοί χτύπησαν την «Έλλη»
Ο Μεταξάς είχε και υλικές αποδείξεις, λέει, ότι ήταν ιταλικά τα πυρά που βύθισαν την «Έλλη» το Δεκαπενταύγουστο του 1940. Ήξερε, αλλά επισήμως μιλούσε για πυρά άγνωστης προέλευσης. Ωστόσο είχε δώσει εντολή ετοιμότητας σε περίπτωση αντιαεροπορικής επίθεσης, ενώ την ίδια στιγμή έκανε όπως λέει «χριστιανικήν υπομονήν» απέναντι στις ιταλικές προκλήσεις, επιχειρώντας να διατηρήσει την αυστηρή ουδετερότητα. Στο τέλος της ομιλίας του φαίνεται πως αφήνει τους αρχισυντάκτες να δουν έγγραφα που αποδεικνύουν τις συνεχείς ιταλικές προκλήσεις.
Ο Μεταξάς «βολιδοσκόπησε» τους Ναζί
Ο Χίτλερ, λέει ο Μεταξάς, του είχε διαμηνύσει να «κάτσει φρόνιμα» («να αποφύγω οιονδήποτε μέτρον δυνάμενον να θεωρηθή από την Ιταλίαν πρόκλησις»). Ταυτόχρονα ο δικτάτορας ομολογεί ότι «βολιδοσκόπησε» τον Άξονα για να δει αν θα μπορούσε να προφυλάξει την Ελλάδα από τον Πόλεμο. Ασφαλώς και η ιδεολογική εγγύτητα του Μεταξά απέναντι στις αρχές του ιταλικού φασισμού και του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού σίγουρα είχαν συντελέσει στην απόφασή του, πέρα από το «συμφέρον του τόπου». Αλλά, μάλλον απογοητεύτηκε από τις προτάσεις των Ναζί.
Ο Άξονας ζήτησε από τον Μεταξά Ήπειρο και Θράκη
Ο Χίτλερ («εραστής του ελληνικού πνεύματος»), ευχαρίστως θα δεχόταν την Ελλάδα στις αγκάλες του Άξονα. Έλα όμως που ζητούσε και ανταλλάγματα, τα οποία οι Ναζί, όπως λέει ο Μεταξάς, θεωρούσαν ασήμαντα μπροστά στα οικονομικά και άλλα οφέλη που θα είχε η Ελλάδα. Οι «ελάχιστες» θυσίες θα ήταν η Ελλάδα να «διευθετήσει» τις σχέσεις της με τους βόρειους γείτονές της. «Τούτο συνίστατο εις μερικάς ικανοποιήσεις προς την Ιταλίαν, δυτικώς μέχρι Πρεβέζης, ίσως και προς την Βουλγαρίαν, ανατολικώς μέχρι Δεδεαγάτς (=Αλεξανδρούπολη)». Τουτέστιν… η Ήπειρος στην Ιταλία, η Δυτική Θράκη στη Βουλγαρία…
… και οι Άγγλοι θα εξοργίζονταν…
Και δεν θα έφτανε, λέει ο Μεταξάς, αυτός ο ακρωτηριασμός, θα είχε και ως συνέπεια ότι οι Άγγλοι θα απαντούσαν σ’ αυτή την προσχώρηση επιθετικά: Θα καταλάμβαναν την Κρήτη και τα άλλα νησιά. Κατά τον ίδιο, δεν είναι απλώς η λογική που υπαγορεύει μια τέτοια εξέλιξη, αλλά και ασφαλείς πληροφορίες που έχει για το πώς θα αντιδρούσαν οι Άγγλοι σε περίπτωση που η Ελλάδα προσχωρούσε στον Άξονα.
Οι τρεις Ελλάδες!
Έτσι, αντί να προστατεύσει την Ελλάδα, η Κυβέρνηση της 4ης Αυγούστου (και ο Βασιλιάς, μην ξεχνιόμαστε) θα είχε να αντιμετωπίσει την τριχοτόμηση της Ελλάδας. Η μία κυβέρνηση θα ήταν εκείνη της Αθήνας, που δεν θα είχε όμως με το μέρος της, λέει ο Μεταξάς, την Δεύτερη Ελλάδα, τον Ελληνικό Λαό, που θα αντιδρούσε δικαίως στον εθνικό ακρωτηριασμό. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, θα υπήρχε και μια Τρίτη Ελλάδα, αυτή της Κρήτης, των νησιών, και, μην ξεχνιόμαστε, και των Άγγλων. Αυτή θα ήταν η «Δημοκρατική» Ελλάς, η οποία θα έπαιρνε με το μέρος της τον λαό, τη «Δεύτερη Ελλάδα», και οι δυο μαζί θα «απορροφούσαν» την πρώτη, την επίσημη Ελλάδα. Νέος εθνικός διχασμός, με προμελετημένο τέλος… δημοκρατικόν.
Οι Γερμανοί θα χάσουν τον Πόλεμο
Ο Μεταξάς προβλέπει ότι ο Άξονας θα ηττηθεί. Μόνο με κοσμοκρατορία θα μπορούσε να επικρατήσει. Και δεν μπορεί γιατί υπάρχει η Αγγλία, κυρίαρχη των θαλασσών, απέναντι στον Χίτλερ. Η Ελλάδα θα πολεμήσει, και μπορεί να πέσει, αλλά «δεν πολεμούμεν μόνον διά την νίκην, αλλά και διά την δόξαν».
…άρα η Ελλάδα πρέπει να πάει με τους Άγγλους…
Ο Μεταξάς φαίνεται πεπεισμένος ότι ο αγγλοσαξονικός κόσμος θα νικήσει. Και γι’ αυτό γίνεται ξαφνικά, όπως λέει, «βενιζελικός» και λέει ότι η Ελλάδα πρέπει να ταχθεί με τη φυσική της σύμμαχο και «προστάτρια». Η Γερμανία είναι «καταδικασμένη να συντριβή». Δεν έχει ποτέ νικήσει τον αγγλοσαξωνικό κόσμο, και από την άλλη… υπάρχει και ο πατερούλης Στάλιν. «Η Ανατολή είναι πάντοτε μυστηριώδης», λέει, χωρίς να κατονομάζει την «κόκκινη» ΕΣΣΔ. Αλλά δεν αφήνει και πολλές ψευδαισθήσεις. «Ξέρω με βεβαιότηταν ότι από την φοβεράν αυτήν δοκιμασίαν η Ελλάς θα υποφέρη». Και τελειώνει το λόγο του με μια πολύ «δυνατή» υπόσχεση. Ο Τσώρτσιλ έχει «τάξει» στην Ελλάδα τα Δωδεκάνησα.
Μυστήριο τραίνο ο δικτάτορας. Ζητά από τους εκπροσώπους του τύπου να εμψυχώσουν τον ελληνικό λαό, και την ίδια στιγμή κάνει τις προβλέψεις του, μάλλον επιτυχείς, που καθόρισαν τις κινήσεις του σ’ αυτή την κρίσιμη στιγμή. Ο ίδιος δεν έζησε για να δει ότι επιβεβαιώθηκε η πεποίθησή του ότι ο Άξονας θα ηττηθεί, αλλά και ότι δεν αποφεύχθηκε, δυστυχώς, ο μετά τον πόλεμο εμφύλιος διχασμός, στον οποίο πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξαν βεβαίως… οι δημοκρατικοί Άγγλοι.
*ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Να τι θα είχε συμβεί, σύμφωνα με τον Μάνο Χατζιδάκι, αν είχαμε πει ΝΑΙ αντί για ΟΧΙ
