Δημήτρης Καβατζικλής
Ο Πιέρο ντέλλα Φραντσέσκα (Piero della Francesca, 1412 – 12 Οκτωβρίου 1492) ήταν Ιταλός ζωγράφος της πρώιμης Αναγέννησης. Ήταν επίσης γνωστός στους συγχρόνους του και ως μαθηματικός-γεωμέτρης. Η ζωγραφική του χαρακτηρίζεται από την ηρεμία των χρωμάτων της και τις γεωμετρικές φόρμες, ειδικά ως προς την προοπτική της. Η επίδρασή του σε μεταγενέστερους καλλιτέχνες, όπως ο Λούκα Σινιορέλλι και Πιέτρο Περουτζίνο, είναι εμφανής.
Ο Πιέρο ντέλλα Φραντσέσκα γεννήθηκε στο Μπόργκο Σαν Σεπόλκρο μια κωμόπολη κοντά στο Αρέτσο της Τοσκάνης. Ο πατέρας του, Μπενεντέττο, ήταν έμπορος δερμάτων και μαλλιού, η μητέρα του, Ρομάνα, ήταν κόρη του Ρέντσο ντι Κάρλο ντα Μοντέρκι επίσης εμπόρου μαλλιού. Πιστεύεται ότι οι γονείς του παντρεύτηκαν γύρω στα 1416, αν και δεν βρέθηκε κάποιο πιστοποιητικό γάμου στα αρχεία, αλλά βρέθηκε το προικοσύμφωνό τους με αυτή τη χρονολογία. Βασισμένος σε αυτό και λαμβάνοντας υπόψη ότι ο Πιέρο ήταν το τρίτο παιδί της οικογένειας, ο ιστορικός Τζέιμς Μπεκ (James Beck) δίνει ως πιθανότερη χρονολογία γέννησης τον Ιούνιο του 1420.
Εργάστηκε σε πολλές πόλεις της Κεντρικής Ιταλίας, όπως Ρώμη, Φερράρα, Πέζαρο, Ανκόνα, Αρέτσο, Ρίμινι, Ουρμπίνο και Περούτζια, αλλά δεν έχασε την επαφή του με τη γενέτειρά του, την οποία απεικόνισε σε ορισμένα έργα του, όπως «Η Βάπτιση του Χριστού», ενώ οι λόφοι της απεικονίζονται και στη «Γέννηση».
Το 1455 ο Πιέρο βρίσκεται στην αυλή του Πάπα Νικολάου Ε΄, όπου ζωγράφιζε νωπογραφίες στο Ανάκτορο του Βατικανού, παραμένοντας εκεί και υπό τον Πάπα Πίο Β΄. Δυστυχώς, οι νωπογραφίες αυτές καταστράφηκαν, προκειμένου να εξοικονομηθεί χώρος για αντίστοιχες νωπογραφίες του Ραφαήλ. Την εποχή αυτή συναντήθηκε με τον αρχιτέκτονα Φραντσέσκο ντελ Μπόργκο (Francesco del Borgo), ο οποίος είχε αναλάβει τον εκσυγχρονισμό της εκκλησίας Santa Maria Maggiore. Ο ντελ Μπόργκο ήταν γνωστός και ως μαθηματικός, και αντάλλασσε με τον Πιέρο απόψεις σχετικές με τα μαθηματικά. Ο Πιέρο διακόσμησε εκεί το παρεκκλήσι του Αγίου Μιχαήλ.
Να 20 έργα του
1. Polittico della Misericordia, μεταξύ 1444 και 1464, Sansepolcro, Museo Civico
2. Η Βάπτιση, 1448-1450, Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη
3. Ο Σιγισμούνδος Μαλατέστα προσεύχεται στον Άγιο Σιγισμούνδο, νωπογραφία, 1451 Ρίμινι, Tempio Malatestiano
4. Madonna del Parto, νωπογραφία, μεταξύ 1455 και 1465, Monterchi, μουσείο ειδικά για την εικόνα
5. Η Ανάσταση, νωπογραφία, μεταξύ 1450 και 1463, Sansepolcro, Museo Civico
6. Δίπτυχο των δουκών του Ουρμπίνο Φεντερίκο ντα Μοντεφέλτρο και Μπαττίστα Σφόρτσα, μεταξύ 1465 και 1472, Φλωρεντία, Ουφίτσι
7. Η Μαστίγωση, 1453, Ουρμπίνο, Galleria Nazionale delle Marche
8. Pala di Brera, μεταξύ 1469 και 1474, Μιλάνο, Πινακοθήκη Μπρέρα
9. Madonna di Senigallia, μεταξύ 1470 και 1485, Ουρμπίνο, Galleria Nazionale delle Marche
10. Ιστορίες του Αληθούς Σταυρού, νωπογραφίες, μεταξύ 1452 και 1466, Αρέτσο, San Francesco
11. Ιστορίες του Αληθούς Σταυρού: Η λατρεία του Τιμίου Ξύλου και Η συνάντηση του Σολομώντα με τη βασίλισσα του Σαβά, Αρέτσο, San Francesco
12. Ιστορίες του Αληθούς Σταυρού: Μάχη μεταξύ Ηρακλείου και Χοσρόη, Αρέτσο, San Francesco
13. Ο Άγιος Ιερώνυμος στην έρημο, 1450, Βερολίνο, Πινακοθήκη
14. Ο Άγιος Ιερώνυμος και ο δωρητής Τζιρόλαμο Αμάντι, μεταξύ 1440 και 1450, Βενετία, Πινακοθήκη της Ακαδημίας
15. Προσωπογραφία του Σιγισμούνδου Μαλατέστα, 1451, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου
16. Πολύπτυχο του Αγίου Αυγουστίνου: Σταύρωση, μεταξύ 1454 και 1469, Νέα Υόρκη, Frick Collection
17. Ηρακλής, μετά το 1465, Βοστώνη, Isabella Stewart Gardner Museum
18. Γέννηση, μεταξύ 1470 και 1475 (ή περί το 1485), Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη
19. Παρθένος και Βρέφος με τέσσερις αγγέλους, μεταξύ 1475 και 1482, Williamstown (Μασσαχουσέττη), Clark Art Institute
20. Ιστορίες του Αληθούς Σταυρού: Η ανύψωση του Σταυρού, Αρέτσο, San Francesco
Τις δύο τελευταίες δεκαετίες της ζωής του ο Πιέρο έζησε στη γενέτειρά του, όπου εκτέλεσε διάφορες παραγγελίες για λογαριασμό των τοπικών εκκλησιών. Κανένα από τα έργα του αυτά δεν σώζεται. Το 1480 ο Πιέρο ονομάστηκε επικεφαλής της Confraternita di San Bartolomeo και ζωγράφισε τη «Γέννηση» (σήμερα στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου) και τη «Μαντόνα» στην εκκλησία Santa Maria delle Grazie στη Σενιγκάλια (Senigallia). Τέλος, ζωγράφισε την Αγία Τράπεζα στην Περούτζια, ένα έργο που χαρακτηρίζεται αδέξιο, τη «Θεοτόκο με το Βρέφος και τους Αγίους».
Λίγα χρόνια πριν τον θάνατό του ο Πιέρο ασχολήθηκε με άλλα θέματα πλην της ζωγραφικής. Μεταξύ 1474 και 1482 συνέγραψε το έργο De prospectiva pingendi (Περί της προοπτικής στη ζωγραφική), στα χνάρια του Ευκλείδη και του Αλμπέρτι. Το πρωτότυπο κείμενο φυλάσσεται σήμερα στην Biblioteca Palatina στην Πάρμα, είναι χειρόγραφο γραμμένο από τον ίδιο τον καλλιτέχνη, αφιερωμένο στον προστάτη του Δούκα Guidobaldo da Montefeltro και εικονογραφημένο με σχέδιά του επί γεωμετρικών, προοπτικών και αναλογικών μελετών. Ακολούθησε δεύτερο έργο, De quinque corporibus regularibus (Περί των πέντε κανονικών σωμάτων), στο οποίο ασχολείται με την ιδέα της τέλειας προοπτικής, βασισμένο στις ιδέες του Πλάτωνα και του Πυθαγόρα. Το χειρόγραφο, εικονογραφημένο από τον καλλιτέχνη, φυλάσσεται σήμερα στη Φλωρεντία. Η άποψη του Βαζάρι ότι ο καλλιτέχνης είχε τυφλωθεί λίγα χρόνια πριν τον θάνατό του δεν φαίνεται να ευσταθεί, καθώς το δεύτερο χειρόγραφό του ολοκληρώθηκε το 1485.
Ο Πιέρο απεβίωσε στο σπίτι του στο Σανσεπόλκρο το 1492. Πέντε χρόνια νωρίτερα είχε συντάξει διαθήκη, με την οποία άφηνε τα υπάρχοντά του στην οικογένειά του και στην Εκκλησία.
*ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΟΥΙΖ: Πόσο καλά γνωρίζεις την Ιστορία της Τέχνης; Κάνε το τεστ των 20 ερωτήσεων
