Δημήτρης Καβατζικλής
Tο εννεάγραμμα είναι κυριολεκτικά ένα σχήμα με εννέα γραμμές. Μεταφορικά όμως, το εννεάγραμμα είναι ένα βουδιστικό σύμβολο της Νέας Εποχής, μια μυστική είσοδος για την κατηγοριοποίηση της προσωπικότητας. Το σχήμα βασίζεται στην πεποίθηση ότι οι αριθμοί 7 και 3 έχουν μυστικιστικές ιδιότητες. Αποτελείται από έναν κύκλο με εννέα ισαπέχοντα σημεία στην περιφέρεια. Τα σημεία ενώνονται με δύο σχήματα: το ένα ενώνει τους αριθμούς 1 – 4 – 2 – 8 – 5 – 7 – 1. Το άλλο ενώνει τα 3, 6 και 9. Η αλληλουχία 142857 βασίζεται στο γεγονός ότι η διαίρεση του 1 με το 7 δίνει μια απεριόριστη επανάληψη του αριθμού 142857. Μάλιστα, η διαίρεση με το 7 οποιουδήποτε ακέραιου αριθμού μη-πολλαπλάσιου του 7 δίνει τον αριθμό 142857 επαναλαμβανόμενο. Επίσης 142857 x 7 = 999999. Και φυσικά η διαίρεση του 1 με το 3 δίνει επαναλαμβανόμενα τριάρια. Το τρίγωνο που σχηματίζεται από τους αριθμούς 3, 6 και 9 ενώνει όλους τους αριθμούς του κύκλου που διαιρούνται με το 3. Η απόδοση μεταφυσικής ή μυστικιστικής σημασίας στις αριθμητικές πράξεις είναι σκέτη προκατάληψη και πισωγύρισμα σε παλαιότερη εποχή της ανθρώπινης ιστορίας όπου η άγνοια εθεωρείτο άποψη (συγνώμη στον “Dilbert” και στον Scott Adams).
Το εννεάγραμμα αντιπροσωπεύει εννέα τύπους προσωπικοτήτων. Ο τρόπος με τον οποίο καθορίζονται οι διάφοροι τύποι εξαρτάται από το ποιόν ρωτάς. Ορισμένοι τους καθορίζουν με βάση κάποια θεμελιώδη αδυναμία ή αμάρτημα. Άλλοι τους καθορίζουν με βάση κάποια θεμελιώδη ενέργεια που καθορίζει ολόκληρη την ύπαρξη του ατόμου. Κάποιοι ακολουθούν την κλασική θεωρία των βιορυθμών και ταξινομούν τους εννέα τύπους ανάλογα με τους τρεις τύπους: διανοητικός, συναισθηματικός και σωματικός . Άλλοι ταξινομούν τους εννέα τύπους με βάση τους τρεις τύπους ενστικτώδους κινήτρου: το ένστικτο της Αυτοσυντήρησης, τα Κοινωνικά ένστικτα και τα Σεξουαλικά ένστικτα. Κάποιοι ακολουθούν τον Gurdjieff (Γκουρτζίεφ), ο οποίος ισχυρίζεται ότι έχει ακολουθήσει τον Σουφισμό, και ταξινομούν τους τύπους σε διανοητικούς, συναισθηματικούς και ενστικτώδεις, μας πληροφορεί το scepdic.gr.
Φυσικά, δεν υπάρχει καμία απόδειξη πως το Εννεάγραμμα έχει οποιαδήποτε επιστημονική αξία, παρά μόνο συνωμοσιολογική και λογοτεχνική.
Εκείνος που φαίνεται πως είναι ο «πατέρας» του εννεαγράμματος, ο Oscar Ichazo (1931), μίλησε για εννιάγωνα (σχήματα με εννέα γωνίες, εγγεγραμμένα σε κύκλο, με ευθείες γραμμές να ενώνουν κάθε σημείο με άλλα δύο) και εγω-στερεότυπα να αντιστοιχούν σε καθένα από τα εννιά σημεία. (διάφορες πηγές ισχυρίζονται ότι ο Ichazo έμαθε για το εννεάγραμμα μέσω των γραπτών του Ouspensky γύρω από τον Gurdjieff, αλλά ο Ichazo το αρνείται.) Ονόμασε το σύστημά του Arica, το όνομα μιας παραθαλάσσιας πόλης στη βόρεια Χιλή, κοντά στα Περουβιανά σύνορα, όπου ίδρυσε την πρώτη του σχολή το 1971. Στις αρχές του ’90, υπήρχαν «40 περίπου σχολές εκμάθησης του Arica στις ΗΠΑ, τη Νότια Αμερική, την Ευρώπη και την Αυστραλία.»
Το σύστημα Arica απαρτίζεται από ένα σύνολο πρακτικών και θεωρητικών γνώσεων με τη μορφή μιας ιεραρχίας εκπαιδευτικών προγραμμάτων εννέα επιπέδων που αποβλέπουν στη συνολική ανάπτυξη του ανθρώπου. Το σύστημα Arica σημειώνει ότι το ανθρώπινο σώμα και ψυχή αποτελούνται από εννέα ανεξάρτητα, ωστόσο αλληλοσυνδεόμενα, συστήματα. Συγκεκριμένες ανισορροπίες αυτών των συστημάτων ονομάζονται «στερεότυπα». Αυτές οι εννέα ξεχωριστές συνιστώσες απεικονίζονται με εννεάγωνα- σχήματα που χαρτογραφούν τον ανθρώπινο ψυχισμό… Υπάρχουν επτά θεμελιώδη εννεάγωνα που σχετίζονται με τα εννέα εγω-στερεότυπα. Επομένως, τα εννεάγωνα αποτελούν τους δομικούς χάρτες του ανθρώπινου ψυχισμού και παρέχουν έναν οδηγό μέσω του οποίου κάποιος μπορεί να καταλάβει καλύτερα τον εαυτό του και την αλληλεπίδρασή του με τους άλλους. Το εγω-στερεότυπο προκύπτει από τη συσσώρευση βιωμάτων κατά την παιδική ηλικία και διαμορφώνει την προσωπικότητα του ατόμου. Η εκμάθηση του συστήματος Arica αποσκοπεί στο να ξεπεραστεί ο έλεγχος και η επιρροή των στερεοτύπων αυτών ώστε το άτομο να μπορέσει να επιστρέψει στην εσωτερική ισορροπία με την οποία αυτός/αυτή γεννήθηκε.
Ο Ichazo θα ισχυριζόταν ότι «το κυρίαρχο πάθος του Νωθρού τύπου είναι η Νωθρότητα; το κυρίαρχο πάθος του Μνησίκακου τύπου είναι ο Θυμός; και το κυρίαρχο πάθος του Κόλακα είναι η ‘Επαρση». Εν ολίγοις, ανέπτυξε μια κατηγοριοποίηση «εγω-στερεότυπων» βασισμένος στην κλασική Χριστιανική θεωρία των επτά θανάσιμων αμαρτημάτων προσθέτοντας τον φόβο και τον δόλο.
Ο Ichazo ονομάστηκε «ο συνεχιστής του Gurdjieff» από τον σκηνοθέτη Alexandro Jodorowsky (“El Topo,” “The Holy Mountain”), ο οποίος ισχυρίζεται ότι πέρασε ένα σαββατοκύριακο επεκτείνοντας τη συνείδησή του μαζί με τον Ichazo και LSD, σύμφωνα με τον Jay Babcock. Κάποιοι δάσκαλοι του εννεαγράμματος πιστεύουν ότι ο Gurdjieff έμαθε το εννεάγραμμα από δασκάλους του Σουφισμού, και ότι εκπαιδεύτηκε στις μυστικιστικές τέχνες όχι μόνο του Σουφισμού αλλά και της καμπάλα και του Ζεν. Λέγεται ότι μελέτησε πολεμικές τέχνες, γιόγκα, Βουδισμό, Κομφουκιανισμό, I Ching και αλχημεία. Ο Sam Keen (1973) ισχυρίζεται ότι ο Ichazo του είπε πως άρχισε να διδάσκει το εννεάγραμμα μετά από μια εβδομάδα σε «θεϊκό κώμα.» Ο Ιchazo το αρνείται. Ο Ichazo ισχυρίζεται ότι διαθέτει μια επιστημονική βάση για τη θεωρία των τύπων προσωπικότητας, των στερεοτύπων κλπ. Αρνείται ότι οι απόψεις του βασίστηκαν σε ενοράσεις παρμένες από πολυάριθμες εκλεκτικές πηγές, αναμεμειγμένες σε ένα αμάλγαμα μυστικιστικής βλακολογίας. Ωστόσο, η National Catholic Reporter υποστηρίζει πως:
Ο Ichazo ισχυρίστηκε ότι ανακάλυψε τις ιδιότητες του εννεαγράμματος ενώ βρισκόταν σε κάποιο είδος έκστασης ή ύπνωσης υπό την επήρεια κάποιου πνεύματος ή αγγελικού όντος: του Αρχάγγελου Γαβριήλ, του Green Qu’Tub” [πνευματικός ηγέτης του Σουφισμού] ή του Metatron, του πρίγκιπα των αρχαγγέλων.
Ο Ichazo το αρνείται και λέει:
Δεν έλαβα αυτό το υλικό από κανέναν αρχάγγελο ή οποιαδήποτε οντότητα, ήταν ο καρπός μιας μακρόχρονης, προσεκτικής και αφοσιωμένης μελέτης των ανθρώπινων ψυχισμών και των βασικών φιλοσοφικών και θεολογικών προβλημάτων μετά από δουλειά ετών με τα εννεαγράμματα, μπορούσα να τα δω νοερά όπως συμβαίνει και με τις ταντρικές απεικονίσεις που γίνονται πιο ζωντανές και διαυγείς από οτιδήποτε μπορούμε να αντιληφθούμε με τις κοινές αισθήσεις. Αλλά όταν λέω ότι είδα ολόκληρο το σύστημα των εννεαγραμμάτων όπως σε όραμα, αναφέρομαι στην διαύγεια της σκέψης με την οποία μπόρεσα να οραματιστώ το όλο σύστημα μετά από τόσα πολλά χρόνια αφοσιωμένης, εντατικής δουλειάς. Αυτό ήθελα να μεταφέρω με το άρθρο μου, το οποίο αναφέρει:
«Μου εμφανίστηκαν, 108 στο σύνολο, σαν σε όραμα, δείχνοντας τους εσωτερικούς τους συσχετισμούς με απόλυτη διαύγεια, το 1954 στο Σαντιάγκο της Χιλής …. δεν είμαι απλά ο κάτοχος της έναρξης αυτής της παράδοσης, αλλά επίσης, όπως μπορεί να αποδειχθεί χειροπιαστά και απόλυτα, τα 108 εννεαγράμματα και ολόκληρο το σύστημα έχουν αναπτυχθεί από μένα και μόνο εμένα, και είμαι περισσότερο από έτοιμος να το διεκδικήσω δημοσίως.*
Όπως ο Gurdjieff—ή ίσως όχι όπως ο Gurdjieff—υποστήριξε ότι γεννιόμαστε με μια ποιότητα (φύση) που έρχεται σε σύγκρουση με την προσωπικότητά μας (ανατροφή), και ότι πρέπει να παλέψουμε για να τις φέρουμε σε συμφωνία και να επιστρέψουμε στην αληθινή μας ποιότητα. Ίδρυσε το Ινστιτούτο Αrica το 1971.* Το Ινστιτούτο εξακολουθεί να υπάρχει, παρόλο που έχει περιοριστεί κάπως η ακμή του σε σχέση με τις αρχές του ’90, και τώρα παρέχει εκπαίδευση πάνω στα «Εννέα Υπεργνωστικά Συστήματα» και στο T’ai chichuan σε κέντρα στη Νέα Υόρκη και την Ευρώπη.
Διάφοροι πρώην μαθητές τροποποίησαν τη διδασκαλία του Ichazo τα τελευταία είκοσι χρόνια. (Η άποψη του Ichazo είναι ότι οι άλλοι δεν του απέδωσαν την πρέπουσα αναγνώριση και ξεκίνησαν εκστρατεία δυσφήμισης για να τον κάνουν να φανεί σαν «τρελός μυστικιστής».*) Ο Claudio Naranjoπαρακολούθησε τις διαλέξεις του Ichazo γύρω από τους τύπους προσωπικοτήτων στο Σαντιάγκο της Χιλής τη δεκαετία του ’70 και δημοσίευσε το βιβλίο Enneatypes in Psychotherapy (Εννεαγράμματα στην Ψυχοθεραπεία) το 1995. Ένας Ιησουίτης ιερέας ονόματι Bob Ochs πήρε τα εννεαγράμματα από τον Naranjo και τα δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Loyola του Σικάγο το 1971. Ο Naranjo επίσης δίδαξε την Helen Palmer, η οποία ισχυρίζεται ότι παρουσιάζει την απόκρυφη προφορική παράδοση στα γραπτά της. Μέχρι τη στιγμή που το εννεάγραμμα έφτασε στον Palmer, είχε εμπλουτιστεί με δυτικές ψυχολογικές αντιλήψεις. Ωστόσο, παρέμεινε ως μια ομάδα διδαγμάτων χωρίς καμία επιστημονική βάση.
Η Helen Palmer είναι η συγγραφέας του βιβλίου The Enneagram: Understanding Your self and the Others in Your Life (Το Εννεάγραμμα: Κατανοώντας τον Εαυτό σας και τους Άλλους στη Ζωή σας) (1988). Η Arica μύνησε την Palmer για παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας αλλά έχασε. Ωστόσο, η Palmer φαίνεται να έχει βασίσει τη δουλειά της στον Ichazo έχοντας αλλάξει την ορολογία. Το Εννεάγραμμα αντικατέστησε το Εννεάγωνο και ο τύπος προσωπικότητας αντικατέστησε το εγω-στερεότυπο, για παράδειγμα.
Η Palmer λέει ότι το «Εννεάγραμμα είναι ένα ψυχολογικό και πνευματικό σύστημα με ρίζες στις αρχαίες παραδόσεις.» Ταξινομεί τους ανθρώπους με βάση τις θεμελιώδεις αδυναμίες ή αμαρτήματα: θυμό, έπαρση, ζήλια, πλεονεξία, λαιμαργία, πόθο, νωθρότητα, φόβο και δόλο. Αποκαλεί αυτές τις αδυναμίες «κυρίαρχες τάσεις».Καθένας από μας έχει μια προσωπικότητα που κυριαρχείται από μία από τις εννέα κυρίαρχες τάσεις. Η γνώση του τύπου του δικού σου και των άλλων θα σε βάλει στη διαδικασία της «αυτογνωσίας και της συναίσθησης, βελτιώνοντας τις σχέσεις», λέει η Palmer.
Κάθε τύπος προσωπικότητας έχει έναν αριθμό και έναν τίτλο.
Η ταξινόμηση των προσωπικοτήτων είναι κάπως αυθαίρετη. Τα συστήματα ταξινόμησης που χρησιμοποιήθηκαν από τον Ichazo, και τροποποιήθηκαν από την Palmer και τους άλλους σύμφωνα με τις δικές τους ιδιοσυγκρασιακές απόψεις, έχουν κάποια αξία. Για παράδειγμα, κάποιος θα μπορούσε σίγουρα να μάθει πολλά σημαντικά πράγματα για τον εαυτό του εστιάζοντας στο κεντρικό του ελάττωμα ή ελαττώματα, αλλά οι υποστηρικτές του εννεαγράμματος φαίνεται πως ενδιαφέρονται για πολλά περισσότερα από λίγη αυτογνωσία. Λένε πως με μια απλή ματιά στο εννεάγραμμα, βρίσκονται ολόκληρα μεταφυσικά συστήματα, ψυχολογίες θρησκείες, κοσμολογίες και σημεία εκτόξευσης προς ανώτερα επίπεδα συνείδησης και πληρέστερης ύπαρξης. Φαίνεται πως δεν υπάρχει τέλος σε όσα μπορεί κανείς να βρει σε αυτές τις εννέα γραμμές.
Κάποιοι, για παράδειγμα, έχουν αναπτύξει προφίλ προσωπικότητας για τους διάφορους «τύπους» προσωπικοτήτων…
