Γιατί οι τοξικοί άνθρωποι είναι τοξικοί (και πώς να προστατευθούμε απ’ αυτούς)

Η τοξική συμπεριφορά κερδίζει συνεχώς έδαφος. Πώς να την αναγνωρίσουμε και πώς να προφυλαχθούμε. Από το αφιέρωμα του psychologytoday

«Μα, γιατί το κάνουν;»

Δεν είναι σαφές το αν οι τοξικοί άνθρωποι έχουν πραγματική επίγνωση του τι κάνουν. Μπορεί να εμφανίσουν «αναλαμπές» αντίληψης για το ότι η συμπεριφορά τους είναι δυσπροσαρμοστική, λέει η νευροψυχολόγος Rhonda Freeman. Τις περισσότερες φορές, ωστόσο, βλέπουν τους άλλους ως το πρόβλημα.

Κάποιοι μπορεί να έχουν διαταραχές προσωπικότητας που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αναγνωρίζουν. Διαθέτουν κατ’ ελάχιστον ένα ή περισσότερα χαρακτηριστικά προσωπικότητας (π.χ. ίχνη παράνοιας, ναρκισσισμού, ψυχοπάθειας) που σε πιο «εμπλουτισμένη» μορφή πληρούν τα κριτήρια για τη διάγνωση παθολογίας.

Η Freeman, που δημιούργησε ένα διαδικτυακό εκπαιδευτικό κέντρο (το Neuroinstincts) για να βοηθήσει ανθρώπους να αναρρώσουν από τοξικές σχέσεις, ισχυρίζεται ότι οι δράστες της τοξικής συμπεριφοράς δεν διαθέτουν την ικανότητα της ρύθμισης συναισθημάτων. Είναι ανίκανοι να μετρήσουν την ένταση της εκφραστικότητάς τους για να την προσαρμόσουν σε ένα ευρύ φάσμα καταστάσεων.

Υπό κανονικές συνθήκες, η ρύθμιση των συναισθημάτων αποτρέπει τους ανθρώπους, λόγου χάρη, από το να εκραγούν όταν ένας συνάδελφος λέει κάτι με το οποίο εκείνοι διαφωνούν, και τους επιτρέπει να δέχονται κριτική από έναν σύντροφο χωρίς να ξεσπούν ή να καταρρέουν. Η ικανότητα αυτή αποκτάται κατά τη διάρκεια των πρώτων σταδίων της ανάπτυξης, μέσω της έκθεσης σε τακτικές για τη ρύθμιση της διέγερσης, και ιδιαίτερα αρνητικών καταστάσεων διέγερσης. Όπως εξηγεί η Freeman, η ρύθμιση των συναισθημάτων μάς επιτρέπει να παίρνουμε την ευθύνη της συμπεριφορά μας, να αισθανόμαστε συμπόνια και να είμαστε ώριμοι.

Chelsea Handler No GIF – Find & Share on GIPHY

Discover & share this Chelsea Handler GIF with everyone you know. GIPHY is how you search, share, discover, and create GIFs.

Τα ελλείμματα ενσυναίσθησης διαδραματίζουν επίσης έναν ρόλο. Ιδίως η αμβλυμένη ευαισθησία στον πόνο των άλλων δίνει τη δυνατότητα για τις πιο οδυνηρές συμπεριφορές, όπως το bullying και η επιθετική χειριστικότητα (π.χ. το gaslighting).

Μελέτες δείχνουν ότι όσοι πληρούν τα κριτήρια της οριακής διαταραχής της προσωπικότητας (η συναισθηματική τους αστάθεια συχνά εκδηλώνεται με ξεσπάσματα οργής ή και με αυτοκαταστροφικές πράξεις), εμφανίζουν ελαττώματα στο νευρικό κύκλωμα που κάνει εφικτή την ενσυναίσθηση. Οι ίδιες ατέλειες καθιστούν δύσκολο για αυτά τα άτομα το να αναλογιστούν τις συνέπειες των πράξεών τους.

Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες συμπεριφορές, οι συνδέσεις των νευρώνων ευθύνονται μόνο για ένα μέρος του προβλήματος. Σχεδόν πάντα η ανατροφή έχει βάλει το χέρι της στην κατάσταση. Μεγάλο κομμάτι των ερευνών δείχνει ότι οι τακτικές των γονιών (ή των κηδεμόνων) συμβάλλουν στην υπερβολική αντιδραστικότητα που οδηγεί κάποιους ανθρώπους σε επιθετικά ξεσπάσματα. Ο τρόπος που οι γονείς βοηθούν τα βρέφη και τα νήπια να διαχειρίζονται ισχυρά αρνητικά συναισθήματα επηρεάζει άμεσα τις δεξιότητες ρύθμισης των συναισθημάτων τους στη διάρκεια της μετέπειτα ζωής τους.

Μένει να δούμε αν η σημαντική άνοδος της τοξικής συμπεριφοράς θα συνεχιστεί και στο μέλλον. Προς το παρόν, αυτή που ήδη υπάρχει φτάνει και περισσεύει…

Toxic Music Video GIF – Find & Share on GIPHY

Discover & share this Britney Spears Toxic GIF with everyone you know. GIPHY is how you search, share, discover, and create GIFs.

Οδηγίες προς ναυτιλλομένους σε τοξικά νερά

Ο πιο σίγουρος τρόπος για να προστατευθούμε από την τοξική συμπεριφορά είναι να περιορίσουμε στο ελάχιστο, ή να κόψουμε εντελώς, την επαφή με άτομα που δεν χάνουν ευκαιρία να την εφαρμόζουν. Όμως αυτό δεν είναι σχεδόν ποτέ εφικτό, ή πρακτικό. Επομένως, είναι καλύτερο να οπλιστούμε με μερικές βασικές δεξιότητες – όλες τους εμπίπτουν στη ζώνη της αυτοδιαχείρισης.

Περιόρισε την έκθεση στα τοξικά ερεθίσματα

Το πιο σημαντικό πράγμα που μπορεί να κάνει κανείς είναι να ελαχιστοποιήσει την επαφή με τους τοξικούς ανθρώπους. Αν εργάζεσαι κοντά σε ένα τοξικό άτομο, ζήτα να αλλάξει η θέση των γραφείων. Ποτέ μην κάθεστε δίπλα σε ένα τοξικό άτομο: είναι μεταδοτικό, λέει ο Dylan Minor της Σχολής Διοίκησης Kellogg.

Αν δουλεύεις σε μια ομάδα που περιλαμβάνει τοξικό άτομο, ζήτα να μετατεθείς σε άλλο έργο. Αν αυτό δεν είναι εφικτό, ζήτα από το αφεντικό σου να εξετάσει το ενδεχόμενο ο τοξικός συνεργάτης να δουλεύει συχνότερα από το σπίτι, ή τουλάχιστον να απαιτούνται λιγότερες ομαδικές συναντήσεις.

Αν έχεις αρμοδιότητα για προσλήψεις, μάθε να εξετάζεις τους υποψηφίους και ως προς τη συναισθηματική τους επάρκεια και καθόρισε κανόνες συμπεριφοράς από την αρχή, λέει η Christine Porath του Πανεπιστημίου της Georgetown.

Εάν το τοξικό άτομο είναι ο/η σύζυγός σου, ή ένας/μία πρώην σύζυγος με τον οποίο ή την οποία έχεις παιδιά (οπότε εξακολουθείτε να έρχεστε σε επαφή), μάλλον χρειάζεσαι τη βοήθεια ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας, σημειώνει η ψυχολόγος Rhonda Freeman.

Angry Hate GIF – Find & Share on GIPHY

Discover & share this Hate GIF with everyone you know. GIPHY is how you search, share, discover, and create GIFs.

Διαχειρίσου τις αντιδράσεις σου

Είναι το κομμάτι όπου έχεις το μεγαλύτερο πλεονέκτημα. Το πιο βασικό, λέει ότι ο Robin Stern του Yale, είναι να θέσεις σταθερά όρια. Πες αποφασιστικά «όχι» σε παράλογες απαιτήσεις – χωρίς να δικαιολογείσαι. Έχε πρόχειρες κάποιες καλές ατάκες για τη στιγμή που το τοξικό άτομο θα σε κατηγορήσει ή θα σε εκφοβίσει: «Δεν πρόκειται να συνεχίσω αυτή τη συζήτηση αν με αποκαλείς με χαρακτηρισμούς», ή «Ευχαρίστως να το συζητήσουμε όταν θα είστε ήρεμος/η».

Διατήρησε τη διαύγειά σου σχετικά με τις τοξικές επαφές κρατώντας σημειώσεις για το πώς αισθανόσουν πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από οποιαδήποτε τέτοια αλληλεπίδραση, καθώς και για το τι ειπώθηκε ή/και πράχθηκε από όλους τους εμπλεκόμενους, συμβουλεύει η Stern. Αυτό μπορεί επίσης να σε βοηθήσει αν χρειαστεί να συντάξεις μια καταγγελία ή αίτηση για παρέμβαση άνωθεν.

Ενίσχυσε δεσμούς με φίλους και άλλα άτομα που εμπιστεύεσαι. Ιδίως όταν το τοξικό άτομο είναι ο/η σύζυγος, οι σχέσεις με τους ανθρώπους που σε αντιμετωπίζουν με σεβασμό μπορούν να μετριάσουν το άγχος σου και να βοηθήσουν να ισορροπήσεις την οπτική σου. Η επικύρωση της άποψής σου από τρίτους μπορεί επίσης να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή σου και να ελαφρύνει την πιθανή απομόνωσή σου.

Βρες δραστηριότητες που σε αποσπούν από το τοξικό πρόσωπο ή περιβάλλον. Γίνε μέλος σε μια λέσχη διαβάσματος, πάρε μαθήματα μαγειρικής. Έτσι, θα αποκτήσεις και μια καλύτερη αίσθηση του ποιος/α είσαι σε σχέση με τον κόσμο.

Angry Black And White GIF – Find & Share on GIPHY

Discover & share this Leave GIF with everyone you know. GIPHY is how you search, share, discover, and create GIFs.

Μην εξηγείς

Απόφυγε ακόμη και να δοκιμάσεις να εξηγήσεις. Το τοξικό άτομο είναι εξ ορισμού ένα άτομο που αρνείται να ακούσει την άποψή σου. Οι απόπειρες εξήγησης απλώς θα σου φέρουν απογοήτευση. Πες: «Λυπάμαι, αλλά είμαι απασχολημένος/η», ή «Δεν γίνεται να το κάνω αυτή τη στιγμή».

Μην προσφέρεις καμία εξήγηση, όσο κι αν φωνάζει ή παραληρεί το τοξικό άτομο.

Ενημερώσου και προφυλάξου

Εντόπισε εκείνους που έχουν δυνατότητες/προοπτικές τοξικότητας και απόφευγέ τους προτού να σημειωθούν ξεσπάσματα. Αναγνώρισε τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που τροφοδοτούν την τοξικότητα – τις και τους ‘drama queens’, τα άτομα που είναι μονίμως καχύποπτα ή ιδιαίτερα επιθετικά και, φυσικά, εκείνα που δεν υπολογίζουν, και άρα δεν σέβονται, τα συναισθήματα των άλλων.

*ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

ΤΕΣΤ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ: Μήπως έχεις τοξική προσωπικότητα και δεν τολμούν να στο πουν;