Άρης Δημοκίδης
Η τοξική συμπεριφορά κερδίζει συνεχώς έδαφος. Πώς να την αναγνωρίσουμε και πώς να προφυλαχθούμε. Από το αφιέρωμα του psychologytoday
Η Christine Porath ήταν μια επιτυχημένη αθλήτρια που μόλις είχε βγει από το κολλέγιο, όταν βρήκε τη δουλειά των ονείρων της: να βοηθήσει μια διεθνή φίρμα αθλητικών ειδών να ιδρύσει μια αθλητική ακαδημία. Όμως, το όνειρο ξεθώριασε πολύ γρήγορα. Το αφεντικό της ήταν, όπως είπε, ένας απόλυτα εγωκεντρικός δικτάτορας, του οποίου την αγένεια συναγωνιζόταν ο εκφοβισμός (bullying) που ασκούσε και άλλες επιβλαβείς πράξεις στις οποίες επιδιδόταν συστηματικά.
Πολύ σύντομα, η δυσλειτουργία του προϊσταμένου τρύπωσε και στον χώρο των υφισταμένων. «Πολλοί εκτόνωναν την απογοήτευσή τους πάνω σε άλλους, φωνάζοντας διαταγές σε συναδέλφους, κάνοντας ειρωνικά σχόλια στους πελάτες, και αποτυγχάνοντας να συνεργαστούν εποικοδομητικά όπως κάνουν τα καλά μέλη μιας ομάδας», θυμάται η Porath. Κάποιοι έφτασαν να σαμποτάρουν εσκεμμένα την εταιρεία, κλέβοντας υλικά και εξοπλισμό, «φουσκώνοντας» τις αναφορές ωραρίου με ώρες που δεν τις είχαν δουλέψει και χρεώνοντας προσωπικά είδη στους λογαριασμούς των εταιρικών τους εξόδων.
Μέσα σε λίγους μήνες, η Porath ένιωσε εξουθενωμένη από την αθλιότητα που επικρατούσε στο εργασιακό της περιβάλλον. «Σύντομα γίναμε σκιές του προηγούμενου εαυτού μας», λέει. Τελικά, η κοπέλα έφυγε για να εργαστεί για κάποιον ανταγωνιστή, αλλά η εμπειρία τής άφησε ένα ανεξίτηλο σημάδι.
Η αλλαγή
Αφού πήρε ένα διδακτορικό στη Διοίκηση Επιχειρήσεων και άλλο ένα στην Οργανωτική Διαχείριση, αφιέρωσε τις τελευταίες δύο δεκαετίες στη μελέτη της κακής συμπεριφοράς στους χώρους εργασίας. Ως αναπλ. Καθηγήτρια στη Σχολή Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου της Georgetown, συνεχίζει να καταγράφει τις ενέργειες που μπορούν να δηλητηριάσουν την ατμόσφαιρα μέσα ή έξω από ένα γραφείο, το υψηλό κόστος της τοξικής συμπεριφοράς για τα άτομα και για τους οργανισμούς, αλλά και το τι απαιτείται για να δημιουργηθούν κουλτούρες στις οποίες όλοι να μπορούν να ευδοκιμήσουν.
Η τοξική συμπεριφορά είναι συνηθισμένη στο εργασιακό περιβάλλον, λέει η Porath. Εν μέρει, αναπτύσσεται από τον εγωισμό και την αναλγησία που, σε ακραία μορφή, μπορεί να απορρέουν από ορισμένες διαταραχές του χαρακτήρα οι οποίες δεν υποχωρούν «μαγικά» μετά από ώρες και είναι ιδιαίτερα καταστροφικές στις στενές διαπροσωπικές σχέσεις.
Όμως, από την κοροϊδία μέχρι τον χειρισμό που είναι γνωστός ως gaslighting, η τοξική συμπεριφορά είναι επίσης προϊόν ορισμένων τύπων περιβάλλοντος, ιδίως όπου η παραγωγικότητα ορίζεται ως ο μοναδικός δείκτης επιτυχίας, ή όπου η δυσπιστία ή η αβεβαιότητα διαποτίζουν την ατμόσφαιρα, ή όπου, ιδιαίτερα σε στενές σχέσεις, η ανασφάλεια ή το άγχος «χτυπούν ταβάνι».
Η επικαιρότητα παίζει και αυτή τον ρόλο της. Οι περίοδοι πολιτισμικής αναταραχής, αστάθειας και αβεβαιότητας τείνουν να απελευθερώνουν εχθρικές συμπεριφορές που παίζουν με τους φόβους των άλλων.
Είτε εμφανίζεται στην αίθουσα συνεδριάσεων είτε στο σαλόνι ενός σπιτιού, η τοξική συμπεριφορά είναι αναγνωρίσιμη από το… τράνταγμά της. Είναι αποσταθεροποιητική και έχει αρνητικό συναισθηματικό αντίκτυπο δυσανάλογα μεγάλο σε σχέση με οποιοδήποτε άμεσα αναγνωρίσιμο αίτιο. Με ελάχιστα καίρια χτυπήματα φέρνει σύγχυση, και κατόπιν την αίσθηση πως σε έχουν μειώσει, «αδειάσει» και παραμερίσει. Σου κλέβει την ενέργεια. Χαρακτηριστικό της τοξικής συμπεριφοράς είναι ότι επανειλημμένα – και αυτή η επανάληψη είναι σημαντική, αφού δεν μιλάμε απλώς για «μια κακή μέρα», που ο καθένας μπορεί να έχει – κάνει τους στόχους της να αισθάνονται άσχημα χωρίς να είναι σε θέση να προσδιορίσουν επακριβώς το γιατί.
Ομιλία της στο TED: Γιατί το να σέβεσαι τους συναδέλφους σου είναι καλό για τη δουλειά
Why being respectful to your coworkers is good for business | Christine Porath
Looking to get ahead in your career? Start by being respectful to your coworkers, says leadership researcher Christine Porath. In this science-backed talk, she shares surprising insights about the costs of rudeness and shows how little acts of respect can boost your professional success — and your company’s bottom line.
Η τοξική συμπεριφορά δεν πληγώνει μόνο σε προσωπικό επίπεδο
Επιτίθεται στην ευημερία του συνόλου. Παράγει στρες και απογοήτευση, φτάνοντας σε μια απαξίωση που καθηλώνει. Είναι βαθύτατα προβληματική γιατί, καθώς μας αποσταθεροποιεί, μας ωθεί να πιστέψουμε (είτε φευγαλέα είτε πιο μόνιμα) ότι αντανακλά το πώς μας βλέπουν όλοι οι άλλοι.
Απλά το να βρίσκεται κανείς κοντά σε τοξική συμπεριφορά, ή το να μην μιλάει για το ότι είναι ο στόχος της, είναι κάτι που αρρωσταίνει τους ανθρώπους, λέει η Porath. Το χρόνιο στρες συνδέεται αποδεδειγμένα με καρδιαγγειακές παθήσεις, αϋπνία, πεσμένο ανοσοποιητικό και υπερφαγία. Οι τοξικοί άνθρωποι δεν προξενούν μόνο συναισθηματική βλάβη – είναι απειλή για την υγεία. Και όταν η τοξική συμπεριφορά παίρνει το πάνω χέρι σε ένα περιβάλλον, αργά ή γρήγορα τους κάνει όλους κυνικούς.
Το πρόβλημα είναι ότι η τοξική συμπεριφορά τείνει να είναι μεταδοτική. Όπως όλα τα αρνητικά φαινόμενα, έχει δυσανάλογα μεγάλο αντίκτυπο στον εγκέφαλο, ακόμη και αν το άτομο την βλέπει/ακούει μόνο, χωρίς να την υφίσταται το ίδιο. Ένας εργαζόμενος βλέπει, λόγου χάρη, ένα αφεντικό να κατσαδιάζει μια υπάλληλο, και σύντομα αναπαράγει ο ίδιος αυτή τη συμπεριφορά. Στις οικογένειες η κακή συμπεριφορά μπορεί να περάσει από γενιά σε γενιά με την ίδια άνεση όπως το χρώμα των μαλλιών ή των ματιών. Στις προσωπικές σχέσεις είναι πιο ύπουλα συνυφασμένη με δεσμούς εξάρτησης ή προσκόλλησης.
Η μεγάλη αύξηση
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες η τοξική συμπεριφορά έχει αυξηθεί, τρεφόμενη από την πολιτισμική αναταραχή και συνοδευόμενη από μια γενικότερη αύξηση του ελλείμματος καλών τρόπων και της αγένειας.
Από το 2010, η παγκόσμια εταιρεία επικοινωνιών Weber Shandwick παρακολουθεί τη στοιχειώδη ευγένεια στην Αμερική και έχει διαπιστώσει ότι μειώνεται. Τον Ιανουάριο του 2017 ένας αριθμός-ρεκόρ Αμερικανών (69%) δήλωσαν ότι πιστεύουν πως οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πολύ σοβαρό πρόβλημα ευγένειας. Η πλειοψηφία κατονόμασε ως κύριους υπαίτιους τους πολιτικούς και το διαδίκτυο/τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Μάλιστα, οι Αμερικανοί βρήκαν τις προεδρικές εκλογές τού 2016 ιδιαίτερα τοξικές. Ο Donald Trump θεωρήθηκε ανάγωγος από το 72% των ερωτηθέντων πολιτών – συμπεριλαμβανομένης μιας πλειοψηφίας εκείνων που τον ψήφισαν (53%)! Το επίπεδο της ασχημοσύνης στην πολιτική έχει αυξηθεί τόσο πολύ, είπαν οι ερωτηθέντες, ώστε πλέον αποτρέπει καλούς ανθρώπους από το να συμμετάσχουν ενεργότερα στα κοινά.
Είτε πηγάζει από καθαρή απερισκεψία-αδιαφορία είτε από καθαρή κακία, η τοξική συμπεριφορά πάντοτε αποτελούσε κομμάτι του ανθρώπινου ρεπερτορίου. Ζώντας, πράγματι, σε τοξικούς καιρούς, εναπόκειται στον καθένα μας να μάθει πώς να αναγνωρίζει την κακεντρέχεια και πώς να την εκτρέπει. Ο χειρισμός των τοξικών ατόμων μπορεί να μην είναι εύκολος, είναι όμως ζωτικής σημασίας για την ευημερία μας και για το καλό του ευρύτερου συνόλου.
*ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
