Άρης Δημοκίδης
Με λίγα λόγια.
1) Πώς ξεκίνησαν όλα
Στις 2/10 ανεβαίνει ένα άρθρο στο Al Jazeera που υπογράφουν οι Παύλος Καπάνταης και Peter Yeung, στο οποίο περιγράφουν πως οι Ελληνικές αρχές παρά το γεγονός πως έχουν επιλέξει να βάλουν 9.000 ανθρώπους σε μια έκταση που για χρόνια ήταν πεδίο βολής, δεν έχουν φροντίσει πρώτα να κάνουν έλεγχο για βαρέα μέταλλα και συγκεκριμένα για μόλυβδο. Υπάρχουν μαρτυρίες (με φωτογραφίες) ανθρώπων που βρίσκουν σκάγια δίπλα από τις σκηνές τους. Στο άρθρο αναφέρεται πως αφού μπήκαν οι άνθρωποι στον χώρο άρχισαν οι αρχές να τον καθαρίζουν με ανιχνευτές μετάλλων. Όπως όμως εξηγεί ένας ειδικός ακόμα και αν μαζέψουν όλα τα φανερά υπολείμματα από σφαίρες, ο μόλυβδος έχει ήδη μέσα στα χρόνια σπάσει σε τόσο μικρά κομμάτια που δεν μπορείς απλά…να τον μαζέψεις.
2) Ο καιρός περνάει
Το Human Rights Watch ανησυχεί. Ο Υπουργός Νότης Μηταράκης τους καθησυχάζει λέγοντας πως τα όπλα που χρησιμοποιούνταν στο πεδίο βολής, σύμφωνα με τον Ελληνικό Στρατό, δεν περιείχαν μόλυβδο.
3) Τελικά περιείχαν
Το υπουργείο το έμαθε στις 8 Δεκεμβρίου. Διαβάστε την ανακοίνωση που έβγαλε μόλις τις προάλλες:
Απάντηση σε δημοσιεύματα: Kάτω από τα διεθνή όρια τα επίπεδα μόλυβδου στους χώρους φιλοξενίας στο προσωρινό ΚΥΤ Μαυροβουνίου Λέσβου
Σε συνέχεια πρόσφατων αναφορών για την πιθανή παρουσία μόλυβδου σε τμήμα του προσωρινού ΚΥΤ στο Μαυροβούνι Λέσβου, το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου παρέλαβε επιστημονική ανάλυση δεδομένων, βάσει της οποίας προχώρησε σε μια σειρά άμεσων ενεργειών.
Η δομή του Μαυροβουνίου προέκυψε ως λύση σε μια επείγουσα ανάγκη, προκειμένου να προσφέρει στέγαση σε πλέον των εννέα χιλιάδων (9000) αιτούντων άσυλο / μεταναστών που είχαν μείνει άστεγοι μετά τις πυρκαγιές στη Μόρια τον Σεπτέμβριο του 2020. Η δομή καταλαμβάνει μια περιοχή 341 στρεμμάτων εκ των οποίων μόλις τα 21 αποτελούν πρώην πεδίο βολής του Ελληνικού Στρατού.
Με δεδομένες τις επείγουσες συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργήθηκε η δομή και την πρότερη χρήση τμήματος αυτής ως πεδίου βολής, ελήφθησαν προληπτικά μέτρα, ήδη από την αρχική φάση της εγκατάστασης:
*Ανίχνευση για υπολείμματα βλημάτων από ειδική μονάδα του Ελληνικού Στρατού
*Επιχωμάτωση του εδάφους σε ύψος 50cm
*Επικάλυψη του εδάφους με χαλίκι ύψους 20cm
*Αξιολόγηση της περιοχής από διεθνή επιτροπή ειδικών, η οποία συστάθηκε από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO)
Στις 24.11.2020 το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, σε συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανέθεσε στην Ελληνική Αρχή Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ), έναν επιστημονικό φορέα με μακρόχρονη εμπειρία και ειδικό επιστημονικό προσωπικό στη διάθεση του.
Εν αναμονή των αποτελεσμάτων, το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου ήδη προέβη στην απομάκρυνση των εναπομενουσών στην περιοχή του πρώην πεδίου βολής σκηνών ως προληπτικό μέτρο.
Τα αποτελέσματα της ανάλυσης των δειγμάτων που ελήφθησαν από το έδαφος, η οποία διεξήχθη με βάση τα διεθνώς χρησιμοποιούμενα επιστημονικά πρωτόκολλα, εστάλησαν στο Υπουργείο μας στις 8.12.2020.
Συνελέγησαν 12 δείγματα, εκ των οποίων τα 11 βρίσκονταν σε χώρους του ΚΥΤ που φιλοξενούνται αιτούντες άσυλο και το 12ο από χώρο διοίκησης, εκτός οικιστικής χρήσης. Όλα τα δείγματα εντός οικιστικής περιμέτρου (δηλ. τα 11) είχαν δεδομένα συγκέντρωσης μόλυβδου κάτω από τα διεθνή όρια για οικιστική χρήση. Στο 12ο δείγμα εδάφους, που ελήφθη από σημείο εκτός οριοθετημένης (κατοικημένης) περιοχής, τα δεδομένα συγκέντρωσης μολύβδου ήταν πάνω από τα ανωτέρω αποδεκτά όρια.
Σε συνέχεια των αποτελεσμάτων της ανάλυσης, το Υπουργείο έλαβε περαιτέρω μέτρα. Ειδικότερα:
*Περαιτέρω επιχωμάτωση της περιοχής με νέο χώμα ύψους 50cm
*Περαιτέρω επικάλυψη της περιοχής με νέο χαλίκι ύψους 20cm
*Κατασκευή τσιμεντένιας βάσης στις περιοχές διοίκησης, υποδοχής και καταγραφής ώστε να περιορίσει περαιτέρω τον όποιο δυνητικό κίνδυνο.
*Με την ολοκλήρωση των κατασκευαστικών έργων που βρίσκονται αυτή τη στιγμή εν εξελίξει, θα διεξαχθεί εκ νέου έρευνα για τη λήψη πρόσθετων δειγμάτων εδάφους, ώστε να διασφαλισθεί ότι κανείς δεν εκτίθεται σε κίνδυνο.
Παράλληλα, το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου έχει ολοκληρώσει τον σχεδιασμό του και, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προχωράει στην κατασκευή νέας κλειστής / ελεγχόμενης δομής στη Λέσβο.
Μέχρι σήμερα, είμαστε βέβαιοι ότι δεν έχουν προκύψει τέτοια επίπεδα παρουσίας μόλυβδου εντός της οριοθετημένης περιοχής, τα οποία να απαιτούν ειδικότερες παρεμβάσεις και αναθεώρηση του σχεδιασμού των κατασκευαστικών έργων στην προσωρινή δομή. Το επόμενο διάστημα θα γίνει από την πλευρά μας επιτόπια παρέμβαση – ενημέρωση τόσο των αιτούντων άσυλο / μεταναστών, όσο και των εργαζομένων στη δομή.
4) To πρόβλημα
Η απάντηση μοιάζει καθησυχαστική. Τα επίπεδα είναι χαμηλά (κάτω απ’ το διεθνές όριο) και έχουν γίνει κάποιες παρεμβάσεις.
Όμως πέρα απ’ το ότι ο έλεγχος θα έπρεπε να είχε γίνει απ’ την αρχή -αν όχι *πριν* στείλουμε τους ανθρώπους εκεί κι όχι μόνο μετά από τα ρεπορτάζ ξένων ΜΜΕ, καλό θα ήταν να μην απαντούσαμε ότι δεν έχει μόλυβδο χωρίς να το έχουμε ψάξει.
Το πρόβλημα όμως είναι μεγαλύτερο:
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δεν αναγνωρίζει τα όποια «διεθνή όρια για οικιστική χρήση», ούτε κάποιο ελάχιστο όριο για την επικινδυνότητα του μολύβδου, ειδικά σε ευάλωτα άτομα.
Στην επίσημη ιστοσελίδα του Π.Ο.Υ. για τη δηλητηρίαση από μόλυβδο διαβάζουμε:
Πέρα απ’ την επικινδυνότητά του για τα μικρά παιδιά και τις έγκυες, σύμφωνα με τις έρευνες που έχουν γίνει μέχρι τώρα, δεν υπάρχει κανένα επίπεδο έκθεσης στο μόλυβδο που να μην έχει προκαλεί επιβλαβή αποτελέσματα. Κανένα.
Προφανώς όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα έκθεσης τόσο χειρότερα είναι τα πράγματα, και ελπίζουμε όντως να είναι σχετικά χαμηλά. Όμως το υπουργείο δεν έχει δώσει ακόμα τα ακριβή στοιχεία ούτε έχει εξηγήσει ποια θεωρεί ως «διεθνή όρια για οικιστική χρήση».
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ανακοίνωσαν σχετικά:
«Σύμφωνα με ιατρικές μελέτες, είναι γνωστό ότι ακόμη και χαμηλά επίπεδα μολύβδου σχετίζονται με θάνατο από καρδιαγγειακές βλάβες, ενώ η έκθεση σε μόλυβδο σχετίζεται με ένα ευρύ φάσμα αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία, όπως μειωμένη γονιμότητα, αναπτυξιακές επιδράσεις σε μωρά και παιδιά, βλάβες σε όργανα λόγω παρατεταμένης ή επαναλαμβανόμενης έκθεσης και καρκίνο.
Μια σειρά ερωτημάτων που προκύπτουν πρέπει να απαντηθούν άμεσα. Γιατί δεν ενημέρωσαν νωρίτερα για τη μόλυνση, καθώς σύμφωνα με την ανακοίνωση του Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής είχαν αυτά τα ευρήματα από τις 8 Δεκεμβρίου 2020; Ποια είναι τα ακριβή ευρήματα και ποιες περιοχές έχουν μολυνθεί και σε ποιο βαθμό; Ποια είναι τα διεθνή πρότυπα που χρησιμοποιήθηκαν για αυτή τη μέτρηση; Τα σημερινά στοιχεία δείχνουν ότι δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο έκθεσης σε μόλυβδο. Με βάση ποια επιστημονική ανάλυση, τα μέτρα που ανακοίνωσε το Υπουργείο είναι αρκετά για την προστασία όσων ζουν στον καταυλισμό;
Για άλλη μια φορά, είναι σαφές ότι χιλιάδες άνδρες, γυναίκες και παιδιά δεν είναι ασφαλείς στο νησί της Λέσβου, ενώ αυτή η ανάλυση έρχεται ήδη αργά, δηλαδή πέντε μήνες μετά τη δημιουργία του καταυλισμού.
Οι ελληνικές αρχές και η ΕΕ πρέπει να αντιδράσουν αμέσως και να μεταφέρουν τους ανθρώπους σε ασφαλές μέρος τώρα. Φτάνει πια! Αρκετά!»
