Στη στήλη ”Πώς Έγραψα”, ζητώ από Έλληνες συγγραφείς να μου μιλήσουν για ένα βιβλίο τους.
Σήμερα καλεσμένος μου, ο Μηνάς Παπαγεωργίου.
Πρόκειται αναμφίβολα για ένα παράξενα αναπάντεχο θέμα, που προέκυψε στο πλαίσιο των αναζητήσεών μου για τον νεοελληνικό Διαφωτισμό τα τελευταία χρόνια. Εκείνη την περίοδο (18oς-19ος αιώνας) καταγράφεται μία εν πολλοίς άγνωστη διαμάχη μεταξύ προοδευτικών και συντηρητικών κύκλων, με αφορμή την είσοδο των Φυσικών Επιστημών στις ανά την επικράτεια Σχολές, με πρωτοβουλία των Ελλήνων Διαφωτιστών. Η Εκκλησία θεώρησε -ανάμεσα στα άλλα- την έλευση μαθημάτων όπως τα Μαθηματικά, η Φυσική, η Χημεία και η Αστρονομία ως φορείς… άθεων και επικίνδυνων για το Γένος δυτικών ιδεών, που θα μπορούσε να εντείνει τον κίνδυνο έναρξης απελευθερωτικού αγώνα, γεγονός που θα προκαλούσε προβλήματα στις σχέσεις της με τον Σουλτάνο και την Οθωμανική διοίκηση, άρα θα επηρέαζε τα ιδιαίτερα προνόμιά της.
Στο πλαίσιο αυτό, όσο περίεργο κι αν ακούγεται, εντάσσεται το κεντρικό θέμα του βιβλίου, δηλαδή η σφοδρή σύγκρουση μεταξύ δημοφιλών Ελλήνων Διαφωτιστών και Χριστιανών Λογίων, αναφορικά με την ορθότητα του Ηλιοκεντρικού Συστήματος (δύο αιώνες μετά τον θάνατο του Κοπέρνικου), αλλά και την πιθανότητα ύπαρξης ζωής σε άλλους πλανήτες. Η διαμάχη αυτή θα λέγαμε πώς χοντρικά λαμβάνει χώρα κατά την περίοδο 1740-1840.
Η θεματολογία του έργου είναι πρωτότυπη για την ελληνική βιβλιογραφία, υπό την έννοια του ότι δεν υπάρχει άλλο βιβλίο που να αφορά αποκλειστικά το συγκεκριμένο ζήτημα. Απαιτήθηκαν πολλές ώρες έρευνας, κυρίως σε πρωτότυπες (18ος και 19ος αιώνας), αλλά και σε σύγχρονες πηγές τα τελευταία 3 περίπου χρόνια. Η κυκλοφορία του εντάσσεται ξεκάθαρα μέσα στο πλαίσιο της βιβλιοπαραγωγής που σχετίζεται με το 1821 και τη συμπλήρωση 200 ετών από την ελληνική επανάσταση. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για ένα αναπάντεχα παράξενο -πλην όμως πολύ ενδιαφέρον, θεωρώ, βιβλίο για το ’21. Κι αυτό διότι πίσω από τις διαμάχες για τα του διαστήματος υφίσταται η μεγάλη και εν πολλοίς άγνωστη σύγκρουση για τη φύση της ελληνικής Παιδείας μεταξύ του πατριαρχείου και των Διαφωτιστών. Έτσι κι αλλιώς, ο ευαίσθητος χώρος της Παιδείας εξακολουθεί μέχρι και τις μέρες μας να ταλανίζεται, σε πολύ μεγάλο βαθμό εξαιτίας της εμπλοκής της Εκκλησίας στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της χώρας.
Στο βιβλίο υπάρχει ειδικό κεφάλαιο για τον 20ο αιώνα. Χρησιμοποιώντας ως ορόσημο την προσελήνωση του 1969, παρακολουθούμε -μέσα από βιβλία και δημοσιεύματα εφημερίδων της εποχής- τις απόψεις εκκλησιαστικών παραγόντων για το κεφάλαιο “Άνθρωπος και Διάστημα”, πριν και μετά τον διάσημο περίπατο του Νηλ Άρμστρονγκ στον γειτονικό μας δορυφόρο. Παρουσιάζει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον ο τρόπος με τον οποίο η Εκκλησία προσαρμόζει τον δημόσιο λόγο της ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες.
Τον πρόλογο του έργου υπογράφει ο πολιτικός Παύλος Γερουλάνος, ενώ σε οπισθόφυλλο και “αυτάκια” καταγράφονται σύντομες κριτικές (quotes) από τους Διονύση Σιμόπουλο (επιτ. διευθυντή του Ευγενιδείου Πλανηταρίου), Αλέξανδρο Σακελλαρίου (Δρ. Κοινωνιολογίας της θρησκείας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο) και Χρήστο Δεμέτη (Διευθυντή Σύνταξης στο News247.gr).
Το βιβλίο κυκλοφορεί σε όλα τα μεγάλα βιβλιοπωλεία και είναι διαθέσιμο και από εδώ.
*Ο Μηνάς Παπαγεωργίου είναι δηµοσιογράφος (µέλος της ΕΣΗΕΑ) και υπ. επικοινωνίας του Πρότυπου Οµίλου Πολιτισµού Πηγή, όντας παράλληλα διευθυντής της σειράς Lux Orbis των εκδόσεων iWrite. Την περίοδο 2010-2014 διετέλεσε αρχισυντάκτης του περιοδικού «Φαινόµενα» στον Ελεύθερο Τύπο. Σπούδασε Στατιστική και Δηµοσιογραφία στο Πανεπιστήµιο Αιγαίου και στο Εργαστήρι Επαγγελµατικής Δηµοσιογραφίας αντίστοιχα. Στα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά του συγκαταλέγονται η αναζήτηση της Πολιτικής Αρετής, ο Μυθικισµός και ο διαχρονικός πόλεµος των ιδεών για την ελληνική ταυτότητα. Είναι συγγραφέας επτά βιβλίων.