Γιώτα Κωνσταντινίδου
Ο Νίκος Ψαρράς μετά το πέρας της παράστασης «Ο Φάρος» του Κόνορ Μακφέρσον σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη, που συνεχίστηκε για δεύτερη χρονιά, βρίσκεται σε πυρετώδεις πρόβες για το έργο «Himmelweg» που θα ανέβει στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών. Στην πιο συνειδητοποιημένη στιγμή της καριέρας του, μιλάει για τις συνεργασίες που τον σημάδεψαν, την κουλτούρα του νεοέλληνα και την ανάγκη να βιώνουμε μια καθημερινότητα θέτοντας με σαφήνεια τις επιθυμίες αλλά και τα όριά μας.
– Ετοιμάζετε ένα έργο για το Φεστιβάλ Αθηνών βασισμένο πάνω σε ένα ισπανικό κείμενο που λέγεται «Himmelweg» του Χουάν Μαγιόρκα…
«Himmelweg» είναι μια γερμανική λέξη που σημαίνει ο δρόμος για τον ουρανό. Έτσι αποκαλούσαν οι Ναζί τον τελευταίο διάδρομο πριν το θάλαμο αερίων. Στις 24 Ιουνίου του 1944, ανέβασαν μια παράσταση, ένα φιάσκο.
Επειδή υπήρχε μια κατακραυγή για το τι γίνεται με τους Εβραίους, πού καταλήγουν όλα αυτά τα βαγόνια με εκατομμύρια ανθρώπους, σταμάτησαν ένα βαγόνι και έστησαν μια παράσταση. Έκαναν πρόβες για 6 μήνες και στις 24 Ιουνίου, μια επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού επισκέφτηκε το Τερεζίν μια πόλη-στρατόπεδο έξω από την Πράγα. Εκεί είδε μια φυσιολογική ζωή των Εβραίων. Άνθρωποι να δουλεύουν, να παίζουν ποδόσφαιρο, παρακολούθησαν ακόμα και μια παιδική όπερα το “Brundibar” που γράφτηκε από τον Hans Krasa μέσα στο στρατόπεδο και έφυγαν. Κανείς όμως δεν αναρωτήθηκε τι έγιναν αυτοί οι Εβραίοι. Μπήκαν στα βαγόνια, οδηγήθηκαν στο Άουσβιτς και εξοντώθηκαν όλοι.
Ο Μαγιόρκα γράφοντας αυτό το έργο δεν ήθελε να κάνει μια αναφορά στο πραγματικό γεγονός μόνο αλλά να καταδείξει πώς ο φασισμός ελλοχεύει στις μέρες μας και πόσο επικίνδυνα είναι αυτά τα παιχνίδια. Η επιχείρηση αυτή ονομάστηκε επιχείρηση ωραιοποίησης. Εγώ υποδύομαι τον διοικητή του στρατοπέδου, ο Θανάσης Δήμου είναι ο εκπρόσωπος του Ερυθρού Σταυρού και ο Δημήτρης Παπανικολάου είναι ο επικεφαλής των Εβραίων, μαζί μας είναι και μια ομάδα νέων παιδιών. Η πρεμιέρα είναι στις 7 Ιουνίου στις Ε’ αίθουσα όπου θα παίξουμε για τέσσερα βράδια.
– Με αφορμή τον Φάρο, τι κίνδυνος ελλοχεύει όταν μια παράσταση συνεχίζεται για δεύτερη χρονιά;
Ελλοχεύει ο μεγαλύτερος. Μπορεί να χαθεί η φρεσκάδα. Τη δεύτερη χρονιά, η αγωνία μας ήταν κάθε βράδυ και επί δύο φορές τα Σάββατα, τα λόγια μας να είναι φρέσκα να μην μπαίνουμε στον αυτόματο και να λειτουργούμε σαν ρομπότ.
– Στα ιρλανδικά κείμενα, θα εντοπίσουμε έντονα το νατουραλιστικό στοιχείο, την εξαθλίωση, την αποτυχία, την παραβατικότητα στον υπερθετικό βαθμό…
«Ο Φάρος» είναι γραμμένος ρεαλιστικά. Το ρεαλιστικό θέατρο είναι κάτι που το αγαπούν πολύ οι Ιρλανδοί που επηρεάζονται από την αγγλική δραματουργία. Ο Μακφέρσον επειδή είναι και πιο σύγχρονος έχει σαφές επιρροές από Πίντερ και έχει έντονο το μεταφυσικό στοιχείο. Το οποίο ενώ ξεκινάει ρεαλιστικά στη μέση κάπου όλο αυτό διαστρεβλώνεται και αποκτά μια καινούργια ματιά. Μετά από πολλά χρόνια στο Εθνικό Θέατρο, με μοντέρνους και πειραματικούς σκηνοθέτες μού ζητήθηκε να ξαναπαίξουμε ρεαλιστικά. Είναι κάτι δύσκολο. Να εννοείς αυτό που λες, να λες σ’ αγαπώ και να το εννοείς. Να πρέπει να κλάψεις, να συγκινηθείς. Αυτά τα απλά πράγματα που είναι η αρχή της υποκριτικής συχνά ξεχνιούνται. Τα τελευταία χρόνια επικρατεί ένα κλίμα μοντερνισμού, μοντέρνου θεάτρου επηρεασμένο από το γερμανικό αποστασιοποιημένο θέατρο. Πολλοί λένε, «είπε ο ρόλος μου» και αφηγούνται το κείμενο. Αυτό το «είπε» σε βάζει αμέσως στην εύκολη θέση ότι δεν είσαι εσύ αυτός. Ότι αφηγείσαι. Το αφηγηματικό θέατρο είναι άλλο είδους θέατρου και εκεί διαθέτεις μια κάλυψη ότι κάποιος άλλος τα λέει αυτά τα λόγια και όχι εσύ. Όταν έρχεσαι όμως στη βάση της δουλειάς μας, «εγώ είμαι και εγώ το αφηγούμαι», εκεί είναι δύσκολα τα πράγματα και σίγουρα πιο ουσιαστικά.
«Δεν μπορώ να λειτουργήσω αν έχω ένα σκηνοθέτη που με βρίζει, δεν μπορώ αν υπάρχει ένταση εκεί που δουλεύω ή εκεί που ζω. Όταν αντικρίζω τη βία, κάνω ένα βήμα πίσω γιατί δεν ξέρω πώς να τη διαχειριστώ»
– Πώς προέκυψε η νέα συνεργασία σας με τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη;
Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης είναι πολλά χρόνια φίλος μου. Είχαμε δουλέψει το καλοκαίρι στην «Ορέστεια» σε σκηνοθεσία Χουβαρδά στην Επίδαυρο. Πάντα ψάχνεις το κατάλληλο έργο για να συναντηθείς με ένα φίλο σου. Μετά από 25 χρόνια σ’ αυτή τη δουλειά με χαρά μπορώ να πω ότι επιτέλους μπορώ να διαλέγω σε ποιες παραστάσεις μπορώ να είμαι. Το πιο σημαντικό για μένα είναι η συνάντηση, με ποιους θα συναντηθείς και θα αφηγηθείς από κοινού μια ιστορία. Το έργο στάθηκε μια αφορμή ώστε να βρεθούμε εμείς οι 5. Με όλους είχα ξαναπαίξει εκτός από τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο με τον οποίο γίναμε καλοί φίλοι. Είμαστε όλοι πολύ καλοί φίλοι και μακάρι να μας ξαναδοθεί η ευκαιρία να τα ξαναπούμε σύντομα.
– Πώς λειτουργεί ως σκηνοθέτης ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης;
Ο Κωνσταντίνος έχει το δικό του τρόπο δουλειάς, είναι πολύ γενναιόδωρος. Είναι απαιτητικός και θέλει άμεσο αποτέλεσμα. Η πρόβα δεν τελειώνει ποτέ, μέχρι τις τελευταίες μέρες που ολοκληρώναμε τις παραστάσεις υπήρχαν παρατηρήσεις. Είναι λογικό και ωραίο. Ο Κωνσταντίνος είναι ένας ευφυέστατος άνθρωπος με χιούμορ, αλλα κυρίως γενναιόδωρος. Υπάρχουν σημαντικοί καλλιτέχνες αλλά τσιγκούνηδες. Μεγάλοι δάσκαλοι που δεν μοιράζονται τα μυστικά τους. Γενικώς είναι ωραίο να είσαι γενναιόδωρος ό, τι δουλειά κι αν κάνεις.
– Θυμάμαι έντονα μια παράστασή σας το «Παίζουν το τραγούδι μας» του Νιλ Σάιμον που συμπρωταγωνιστούσατε με την Πέγκυ Τρικαλιώτη…
Στη Θεσσαλονίκη εκείνο το μήνα που παίξαμε, εγώ και η Πέγκυ μιλούσαμε στο κοινό γιατί βάζαμε τους φανταστικούς εαυτούς μας. Το κοινό συμμετείχε και οι άντρες μάλιστα παθιάζονταν πολύ. Ήταν η πρώτη φορά που έκανα κομεντί. Κι όλοι μας αποθάρρυναν λέγοντάς μας ότι είμαστε δυο δραματικοί ηθοποιοί που παίζοντας κάτι τόσο ανάλαφρο θα ήταν ρίσκο και δεν θα πήγαινε καλά. Ήταν, όμως, από τις ωραιότερες συνεργασίες, το ανεβάσαμε για δύο χρόνια και πήγε εξαιρετικά καλά.
Κάτι αντίστοιχο συνέβη και με τον Φάρο, συνάδελφοι που γνώριζαν το κείμενο, απέτρεπαν τον Κωνσταντίνο να πάρει εμένα για τον ρόλο του Ιβάν, όμως ο Κωνσταντίνος τους απαντούσε, «Επιτρέψτε μου να τον γνωρίζω καλύτερα». Όταν όλοι αυτοί ήρθαν στην πρεμιέρα πέρυσι του έδιναν συγχαρητήρια για το πώς με μεταμόρφωσε. Αυτή είναι η δουλειά μας, η ευκαιρία να μπαίνεις σε μη γνώριμα νερά. Δεν είναι ωραίο να επαναλαμβάνεσαι, να σου δίνουν να παίζεις συνέχεια πράγματα ίδια επειδή ξέρουν ότι το έκανες καλά τα τελευταία χρόνια. Είναι βαρετό και για τους θεατές και για μας τους ίδιους να παίζεις πράγματα παρόμοια.
– Σας είδαμε πρόσφατα και σε δύο επεισόδια της τηλεοπτικής σειράς «Ου Φονεύσεις» του Πάνου Κοκκινόπουλου.
Αυτοί οι δύο ρόλο στο «Ου φονεύσεις» του Πάνου Κοκκινόπουλου, έμοιαζαν πολύ. Όταν κάναμε το γύρισμα για το δεύτερο επεισόδιο είπα στον Πάνο, «αυτός που κάνω τώρα, θα μπορούσε να είναι 20 χρόνια πριν ο προηγούμενος ρόλος ή ο ίδιος με 20 χρόνια διαφορά». Του ζήτησα την επόμενη φορά να κάνω έναν πιο σιωπηλό τύπο, να μη φωνάζει, να μην είναι τόσο άγαρμπος. Αυτά τα διεκδικείς. Ο Πάνος το άκουσε. Είναι πολύ ωραία η συνεργασία με τον Κοκκινόπουλο γιατί μέσα στις περικοπές των τελευταίων 10 χρόνων σε όλους τους τομείς αλλά και στην τηλεόραση, μ’ αυτή τη δουλειά κρατιέται ένα υψηλό στάτους. Για ένα επεισόδιο 45 λεπτών, δουλέψαμε 7 μέρες. Είναι σαν ταινίες μικρού μήκους.
Η πολιτική δεν θέλει επαγγελματίες πολιτικούς, θέλει πετυχημένους επαγγελματίες. Δεν θέλει ανθρώπους που απέτυχαν στη ζωή τους και ψάχνουν κάπου να βολευτούν.
– Νιώθετε κάποιες φορές ότι έχουμε συνηθίσει τη βία γύρω μας ή εντός μας;
Ο κόσμος είναι πολύ θυμωμένος γενικότερα και ο θυμός δεν ξεκίνησε μόνο από την κρίση, υπήρχε από πριν. Ζούμε σε μια καταναλωτική κοινωνία, για να υπάρχεις πρέπει να έχεις χρήμα, συγκεκριμένο Lifestyle και όταν αυτά δεν μπορείς να τα κατακτήσεις νιώθεις να χάνεται η γη κάτω από τα πόδια σου. Βλέπω κάθε μέρα πόσο θυμωμένα οδηγεί ο κόσμος. Όταν οδηγείς, μπορείς εύκολα να βρίσεις. Ο κόσμος καταλαβαίνεις ότι δεν είναι καλά, από το πώς οδηγεί, υπάρχει πολύ θυμός.
Εγώ είμαι ένας άνθρωπος που δεν μπορώ τη βία, την ένταση, τις φωνές. Δεν μπορώ να λειτουργήσω αν έχω ένα σκηνοθέτη που με βρίζει, δεν μπορώ αν υπάρχει ένταση εκεί που δουλεύω ή εκεί που ζω. Όταν αντικρίζω τη βία, κάνω ένα βήμα πίσω γιατί δεν ξέρω πώς να τη διαχειριστώ. Υπήρχαν πολλοί σκηνοθέτες, οι οποίοι προσπαθούσαν με έναν σατράπικο τρόπο να φτιάξουν παραστάσεις. Εγώ δεν θα μπορούσα να δουλέψω μ’ αυτούς τους ανθρώπους. Με ανθρώπους που θεωρούνται μεγάλοι δάσκαλοι, θεατράνθρωποι αλλά οι διαπροσωπικές τους σχέσεις ήταν επιεικώς απαράδεκτες εγώ δεν είχα καμία σχέση.
Κάποια στιγμή, σε μια πρόβα με ένα μεγάλο σκηνοθέτη που δε ζει πια για μια παράσταση που δε συμμετείχα τελικά, του είπα «λυπάμαι πάρα πολύ που δεν θα συναντηθούμε ποτέ» και αναρωτήθηκε γιατί. Αυτό που του αποκρίθηκα ήταν ότι για μένα το θέατρο είναι χαρά ενώ για εκείνον λύπη. Πολλοί ξεχνούν το παιχνίδι, το ρήμα παίζω, το θέατρο είναι φως όχι σκοτάδι. Την αυγή που ξημέρωνε έπαιζαν στην Αρχαία Ελλάδα, κάτι ήξεραν.
– Είστε ένας ηθοποιός με ιδιαίτερο ηχόχρωμα φωνής. Είναι ένα εργαλείο η φωνή;
Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορώ να κάνω τηλεφωνικές φάρσες, με καταλαβαίνουν αμέσως. Είναι το εργαλείο μας. Μέσα από τη φωνή και τη γλώσσα, δουλεύουμε. Γι’ αυτό, πολλοί αντιμετωπίζουμε πρόβλημα όταν θέλουμε να κάνουμε καριέρα σε άλλη γλώσσα. Ήμουν 6,5 χρόνια στην Αμερική, είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα. Ο λόγος όταν είναι προβληματικός, όταν έχεις συγκεκριμένη προφορά αμέσως περιορίζεσαι. Σε μια δραματική σχολή τη φωνή σου εκπαιδεύουν, το διάφραγμά σου, το μυαλό, την ψυχή και το σώμα σου.
– Έχετε εμπλακεί με την πολιτική;
Ναι, είχα κατέβει παλαιότερα με το Δήμο Αθηναίων. Δεν μου πάει καθόλου και ούτε ήταν μια ευχάριστη εμπειρία. Προεκλογικά ψάχνουν πάντα κάποιους κράχτες για ψήφους, το θέμα είναι αυτούς τους κράχτες τι τους κάνεις μετά. Αυτοί οι κράχτες και εκτίθενται και πείθονται. Βρίσκεσαι συνυποψήφιους με ανθρώπους ακατάλληλους για κάτι τέτοιο. Η πολιτική δεν θέλει επαγγελματίες πολιτικούς, θέλει πετυχημένους επαγγελματίες. Δεν θέλει ανθρώπους που απέτυχαν στη ζωή τους και ψάχνουν κάπου να βολευτούν.
– Ο καλλιτέχνης πρέπει να παίρνει θέση και να εκφράζει ανοιχτά την άποψή του;
Όταν παίζαμε την «Αυλή των θαυμάτων» του Καμπανέλλη, ένα έργο γραμμένο 60 χρόνια πριν, οι θεατές μας έλεγαν «ίδια είναι η Ελλάδα τόσα χρόνια μετά». Ο ηθοποιός και ο καλλιτέχνης πρέπει να μιλάει μέσα από τη δουλειά του. Εγώ δεν είμαι σύμφωνος στο να διατυμπανίζεις τα πολιτικά σου πιστεύω όταν είσαι ηθοποιός. Οι ηθοποιοί χρειαζόμαστε το χειροκρότημα απ’ όλους, οι κυβερνήσεις αλλάζουν. Η Λυδία Κονιόρδου για παράδειγμα έδωσε ξανά επιχορηγήσεις σε μικρές ομάδες, αυτό είναι δώρο, δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε. Αυτό είναι ένα κέρδος.
Ταυτότητα παράστασης:
Himmelweg (Ο δρόμος για τον ουρανό)
του Χουάν Μαγιόργκα
Με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους
Μετάφραση: Μαρία Χατζηεμμανουήλ
Σκηνοθεσία: Έλενα Καρακούλη
Σύλληψη – Εικαστική επιμέλεια: Εύα Νάθενα
Συνεργάτιδα σκηνογράφος – ενδυματολόγος: Εβελίνα Δαρζέντα
Κίνηση: Φαίδρα Σούτου
Μουσική: Violet Louise
Βίντεο: Άγγελος Παπαδόπουλος
Φωτισμοί: Nίκος Βλασόπουλος
Μακιγιάζ: Κατερίνα Μιχαλούτσου
Επιμέλεια έκθεσης φουαγιέ: Αλέγια Παπαγεωργίου
Παίζουν: Νίκος Ψαρράς, Δημήτρης Παπανικολάου, Θανάσης Δήμου, Ηλίας Ανδρέου, Έλλη Παπανικολάου, Μελισσάνθη Ρεγκούκου
Διεύθυνση παραγωγής: Μανόλης Σάρδης – Pro4
Βοηθός διευθυντή παραγωγής: Χριστίνα Πολυχρονιάδου
