Ο πίνακας που εξηγεί *ακριβώς* γιατί η Ελλάδα πάει τόσο καλύτερα απ’ την Ισπανία

Όχι πως δεν το γνωρίζαμε. Το γνωρίζαμε: η ελληνική κυβέρνηση έδρασε ακαριαία, ακούγοντας τις συμβουλές των ειδικών και παρότι εκείνη την περίοδο είχε να αντιμετωπίσει και στον Έβρο το Τουρκικό «σπρώξιμο» μεταναστών.

Όμως αυτός ο πίνακας που είδα στο τουίτερ του Τάκη Παππά το εξηγεί με εκπληκτική σαφήνεια.

Takis Pappas on Twitter

Why #Spain and #Greece responded so differently to #COVID19, and with such different results for each? Here’s an answer: https://t.co/Vu4mUJDRac

Μόνο βλέποντας τα νούμερα συνειδητοποίησα πόσο γρήγορα κινηθήκαμε και πόσο άργησαν οι Ισπανοί (και οι Ιταλοί φυσικά, αλλά δεχόμαστε πως δεν ήξεραν τι συνέβαινε ενώ οι Ισπανοί ήξεραν).

Δεν είναι μόνο πως κλείσαμε τα σχολεία και τα μαγαζιά, ακυρώσαμε τις συγκεντρώσεις και απαγορεύσαμε τις άσκοπες μετακινήσεις πολύ νωρίτερα σε σχέση με το πρώτο κρούσμα. Κυρίως είναι ότι κάποια απ’ αυτά τα κάναμε πριν καν περάσει ούτε μία μέρα απ’ τον πρώτο θάνατο.

Δεν περιμέναμε να πεθάνει κάποιος για να παρθούν τα πρώτα μέτρα, ενώ ας πούμε οι Ισπανοί έκλεισαν τα σχολεία έναν ολόκληρο μήνα μετά τον πρώτο θάνατο.

Κι όπως τα μέτρα τηρήθηκαν, σε μεγάλο βαθμό και παρά τις εξαιρέσεις, έτσι θα πρέπει να συνεχίσουν να τηρούνται μέχρι η επιστημονική ομάδα που τα πρότεινε να προτείνει κάτι διαφορετικό.

***

+ To αγγλόφωνο άρθρο του Τάκη Παππά από το blog του (μετάφραση: ΜΙΚΡΟΠΡΑΓΜΑΤΑ Lifo)

Τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο (update 6 Απριλίου 2020), η Ισπανία έχει σχεδόν 137.000 επιβεβαιωμένα κρούσματα κορωνοϊού και περίπου 13.500 θανάτους. Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα έχει περίπου 1.750 επιβεβαιωμένα κρούσματα και 79 θανάτους. Το ερώτημα λοιπόν είναι: Γιατί αυτές οι δύο μεσογειακές χώρες, των οποίων οι λαοί έχουν τόσα κοινά και θα έπρεπε να έχουν αντλήσει τα ίδια διδάγματα από την περίπτωση της Ιταλίας, είχαν τόσο διαφορετικές πορείες κατά την πρώτη φάση της κρίσης του κορωνοϊού; Η απάντηση είναι απλή: Διαφορετικές κυβερνήσεις!

Ο πίνακας που ακολουθεί δείχνει την αντίδραση της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Ελλάδας στην επιδημία και αποκαλύπτει τρία πράγματα: Πρώτον, η Ιταλία, η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που επλήγη από τον ιό- με καταστροφικά αποτελέσματα- προσέφερε πολύτιμη εμπειρία για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Δεύτερον, η ισπανική κυβέρνηση δεν πήρε το μάθημα και ουσιαστικά ανταποκρίθηκε χειρότερα από την Ιταλία. Τέλος, μεταξύ αυτών των χωρών, η Ελλάδα είναι, μέχρι στιγμής, στην καλύτερη θέση όσον αφορά την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Ασφαλώς, βοήθησε το γεγονός ότι η Ελλάδα διαθέτει ένα κεντρικό σύστημα κρατικής διοίκησης το οποίο, σε αντίθεση με την Ισπανία και την Ιταλία, διευκολύνει την ταχεία εφαρμογή σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο των αποφάσεων που λαμβάνονται σε ανώτερο κρατικό επίπεδο. Αλλά αυτό εξηγεί μόνο ένα μέρος των διαφορετικών αντιδράσεων.

Ας δούμε πιο προσεκτικά την υπόθεση της Ιταλίας

Η Ιταλία, πράγματι, προσέφερε από πολύ νωρίς πολύτιμα μαθήματα σε όποια κυβέρνηση ήταν πρόθυμη να ακούσει. Το πρώτο κρούσμα επιβεβαιώθηκε εκεί στις 31 Ιανουαρίου στην Ρώμη, όταν ένα ζευγάρι Κινέζων που ταξίδεψε από το Wuhan της Κίνας βρέθηκε θετικό στον ιό. Τις τρεις εβδομάδες που ακολούθησαν επιβεβαιώθηκαν κι άλλα κρούσματα στις περιοχές της Λομβαρδίας και του Βένετο και τις 22 Φεβρουαρίου αναφέρθηκε ο πρώτος θάνατος. Από εκεί και πέρα, ο αριθμός των θανάτων στην Ιταλία άρχισε να κινείται ανοδικά.

Στις 5 Μαρτίου, καθώς ο αριθμός των νεκρών έφτασε τους εκατό, η κυβέρνηση έκλεισε όλα τα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Στις 8 Μαρτίου, με τα επιβεβαιωμένα κρούσματα να αγγίζουν τις 6.000, ο πρωθυπουργός Giuseppe Conte επέκτεινε την καραντίνα σε όλη τη Λομβαρδία και σε άλλες βόρειες επαρχίες, κίνηση που αποτέλεσε το πιο ριζοσπαστικό μέτρο για την καταπολέμηση του ιού που έλαβε οποιαδήποτε χώρα εκτός της Κίνας. Στις 10 Μαρτίου, η κυβέρνηση επέκτεινε την καραντίνα σε όλη την Ιταλία και διέταξε τους Ιταλούς να παραμείνουν στα σπίτια τους. Από την εμφάνιση της πρώτης επιβεβαιωμένης περίπτωσης, η ιταλική κυβέρνηση χρειάστηκε συνολικά 38 ημέρες για να επιβάλει το πρώτο ευρωπαϊκό lockdown. Ήταν όμως, δυστυχώς, πολύ αργά. Λίγες μέρες αργότερα, στις 19 Μαρτίου, η Ιταλία έγινε η χώρα με τον υψηλότερο αριθμό επιβεβαιωμένων θανάτων στον κόσμο.

Είναι λοιπόν σαφές ότι το κύριο μάθημα που μας δίδαξε η Ιταλία είναι ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να αντιδρούν νωρίς και να λαμβάνουν επιθετικά μέτρα για να τον έλεγχο της πανδημίας. Αλλά οι αντιδράσεις των κυβερνήσεων στην Ισπανία και την Ελλάδα υπήρξαν εντελώς διαφορετικές και αυτό είχε σημαντικές συνέπειες σε καθεμία από τις δύο χώρες.

Αρχικά, η Ισπανία φάνηκε απρόθυμη να μάθει από την Ιταλία: «Θα έχουμε μόνο μια χούφτα περιπτώσεων», δήλωσε στις 9 Φεβρουαρίου ο Δρ. Fernando Simón, επιδημιολόγος που υπηρετεί ως επικεφαλής καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στη Μαδρίτη. Ακόμη και όταν ο αριθμός των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων συνέχισε να αυξάνεται, η ισπανική κυβέρνηση εξακολουθούσε να αντιτίθεται στην λήψη μέτρων περιορισμού ώστε να καταπολεμηθεί η εξάπλωση του ιού και επέτρεψε μαζικές συγκεντρώσεις. Στις 8 Μαρτίου, περίπου 120.000 άνθρωποι έκαναν πορεία στο κέντρο της Μαδρίτης για να γιορτάσουν τη Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας και περίπου 60.000 φίλαθλοι κατέκλυσαν τα στάδια της πόλης για να παρακολουθήσουν αγώνες ποδοσφαίρου. Το ίδιο Σαββατοκύριακο, 9.000 υποστηρικτές του Vox, ενός ανερχόμενου ακροδεξιού κόμματος, συγκεντρώθηκαν σε μια αρένα ταυρομαχιών. Την Παρασκευή 13 Μαρτίου, η Ισπανία είχε ήδη τον δεύτερο υψηλότερο αριθμό κρουσμάτων στην Ευρώπη μετά την Ιταλία. Δύο υπουργοί της κυβέρνησης Sánchez, η Irene Montero και ο Pablo Iglesias που συμμετείχαν στην πορεία για την Ημέρα της Γυναίκας, βρέθηκαν θετικοί στον κορωνοϊό, όπως και ο Santiago Abascal, αρχηγός του Vox.

Μόνο τότε, στις 13 Μαρτίου, έναν ολόκληρο μήνα μετά τον πρώτο θάνατο από τον ιό και με τον αριθμό των θανάτων να φθάνει τους 189, η κυβέρνηση αποφάσισε να κλείσει τα σχολεία και να ανακηρύξει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Γιατί επέτρεψαν να συμβούν όλα αυτά;

Πρώτον, ο Πρωθυπουργό Pedro Sánchez ηγείται μιας αριστερής κυβέρνησης μειοψηφίας που σχηματίστηκε με δυσκολία μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 2019. Ο Sánchez, αρχηγός του κεντροαριστερού PSOE και ο Pablo Iglesias αρχηγός του αριστερού λαϊκιστικού Unidas Podemos, σχημάτισαν συμμαχία που οδήγησε στην πρώτη κυβέρνηση συνασπισμού της Ισπανίας μετά την δικτατορία του Φράνκο. Η νέα κυβέρνηση, αποτελούμενη από τον πρωθυπουργό, τέσσερις υφυπουργούς και 22 υπουργούς, σχηματίστηκε στις 13 Ιανουαρίου 2020. Επίσης, το Podemos, ως λαϊκίστικο κόμμα, αντιμάχεται τη νομιμότητα των ισπανικών θεσμών, καθώς πιστεύει ότι αυτοί δεν εξυπηρετούν τα συμφέροντα των απλών ανθρώπων. Παράλληλα αντιτίθεται στην τεχνοκρατία και τις εξειδικευμένες γνώσεις που απορρέουν από αυτήν. Όλα αυτά έπαιξαν ρόλο στο επίπεδο της μικρο-πολιτικής, με καταστροφικές για τη χώρα συνέπειες.

Την Παρασκευή 13 Μαρτίου ο Sánchez ανακοίνωσε την πρόθεσή του να θεσπίσει μέτρα έκτακτης ανάγκης σε όλη τη χώρα. Αλλά το Συμβούλιο των Υπουργών, το οποίο προοριζόταν να περιλαμβάνει μόνο υπουργούς που θεωρούνταν ουσιώδεις για την αντιμετώπιση της κρίσης, βρέθηκε σε διάσπαση. Ο Pablo Iglesias, ο οποίος υποτίθεται ότι ήταν σε καραντίνα αφού η σύντροφός του είχε βρεθεί θετική στον ιό, εμφανίστηκε απροσδόκητα στη συνεδρίαση και ζήτησε να δοθούν στο κόμμα του εξέχουσες θέσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης. Επέμεινε επίσης ότι η κυβέρνηση έπρεπε να λάβει κοινωνικά μέτρα για την ενίσχυση των φτωχών οικογενειών, όπως η πληρωμή ενοικίων και δανείων. Σύμφωνα με την El País, ο υπουργός Οικονομικών απέρριψε την πρόταση Sánchez λόγω του υψηλού κόστους.

Η συνάντηση του Συμβουλίου των Υπουργών διήρκεσε οκτώ ώρες και τελείωσε με έντονες αντιπαραθέσεις και από τις δύο πλευρές, με ολέθριες συνέπειες. Καταρχάς καθυστέρησε την εφαρμογή μέτρων έκτακτης ανάγκης και οδήγησε στην ακύρωση μιας τηλεδιάσκεψης, που είχε προγραμματιστεί για την ίδια ημέρα, μεταξύ του Sánchez και των περιφερειακών κυβερνήσεων της Ισπανίας. Ακόμη χειρότερα, δεδομένου ότι όλα αυτά συνέβησαν σε ένα ηλιόλουστο Σάββατο, πολλοί άνθρωποι από τη Μαδρίτη και άλλες μεγάλες πόλεις μετακινήθηκαν προς την επαρχία, μεταφέροντας μαζί τους τον ιό. Μια τέτοια περίπτωση ήταν ο José María Aznar, πρώην πρωθυπουργός της Ισπανίας, ο οποίος μετέβη στην εξοχική του βίλα στην Μαρμπέγια, προκαλώντας δημόσια οργή εναντίον του και εναντίον της κυβέρνησης.

Εν τω μεταξύ, καθώς ο αριθμός των νεκρών αυξανόταν, η κυβέρνηση συνασπισμού απέτυχε να συσπειρώσει τα κόμματα της αντιπολίτευσης για τη δημιουργία ενός ενιαίου μετώπου ενάντια στην πανδημία. Ο Pablo Casado, ο αρχηγός του κεντροδεξιού Λαϊκού Κόμματος, κατηγόρησε τον πρωθυπουργό Sánchez για την εξάπλωση ψευδών ειδήσεων και παραπληροφόρησης, ενώ οι βουλευτές του Vox ζήτησαν την παραίτηση του Sánchez και την αντικατάστασή του από μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Σαν να μην έφτανε αυτό, οι περισσότερες περιφερειακές κυβερνήσεις, ιδιαίτερα στην Καταλονία, δεν έχουν καν την δυνατότητα να δείξουν τη δυσαρέσκειά τους για την ανικανότητα και την κακή διαχείριση της κρίσης από την κεντρική κρατική διοίκηση.

Στην Ελλάδα η κατάσταση είναι τελείως διαφορετική. Κατ’ αρχάς, η πανδημία θα είχε καταστροφικές συνέπειες για τη χώρα που μόλις έβγαινε από μια δεκαετία οικονομικής ύφεσης. Ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση έσπευσε να ενημερωθεί από το παράδειγμα της Ιταλίας και της Ισπανίας και να ενεργήσει με αποφασιστικότητα και ταχύτητα, παρά την ταυτόχρονη αντιμετώπιση πρόσθετων δυσκολιών. Τον Φεβρουάριο, η Τουρκία πυροδότησε μια νέα προσφυγική κρίση ανοίγοντας τα σύνορά της με την Ελλάδα. Η Ελλάδα ανταποκρίθηκε ενισχύοντας τα σύνορα με στρατιώτες και  ένοπλους αστυνομικούς, ζητώντας παράλληλα την υποστήριξη των εταίρων της από την ΕΕ και αρνούμενη να δεχθεί νέες αιτήσεις ασύλου για περίοδο ενός μηνός. Η κατάσταση στα σύνορα παρέμεινε τεταμένη σχεδόν όλο τον Μάρτιο. Ένα άλλο πρόβλημα ήταν οι συνθήκες διαβίωσης στα καμπ των προσφύγων τόσο στα νησιά όσο και στην ενδοχώρα. Ωστόσο, η ανταπόκριση της κυβέρνησης στην επιδημία υπήρξε εξαιρετική, καθώς αποφάσισε να μειώσει την εξάπλωση του ιού στη χώρα και να μειώσει την καμπύλη όσο το δυνατόν νωρίτερα, με την ελπίδα να ελαχιστοποιηθούν οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τόσο στην κοινωνία όσο και στην οικονομία.

Να τι συνέβη στην Ελλάδα, εν συντομία

Το πρώτο κρούσμα στην Ελλάδα ήταν μια 38χρονη γυναίκα που είχε ταξιδέψει στο Μιλάνο και επιβεβαιώθηκε στις 26 Φεβρουαρίου. Την επόμενη ημέρα επιβεβαιώθηκαν δύο ακόμη περιπτώσεις. Την ίδια ημέρα, ο Υπουργός Υγείας ακύρωσε όλα τις προγραμματισμένες καρναβαλικές εκδηλώσεις σε ολόκληρη τη χώρα και η κυβέρνηση απαγόρευσε όλα τα εκπαιδευτικά ταξίδια στο εξωτερικό. Μόλις δεκατρείς ημέρες αργότερα, στις 10 Μαρτίου, με τον αριθμό των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων να φτάνει τα 89, η κυβέρνηση έκλεισε όλα τα σχολεία και τα πανεπιστήμια σε εθνικό επίπεδο. Στις 11 Μαρτίου, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης σε τηλεοπτική του ομιλία παρότρυνε το κοινό να ακολουθήσει τις οδηγίες των ιατρών και των εμπειρογνωμόνων και προειδοποίησε την Εκκλησία να απέχει από την παροχή της Θείας Κοινωνίας και να συνεργαστεί με τις κρατικές αρχές στην επιβολή των κανονισμών δημόσιας υγείας. Στις 12 Μαρτίου, αναφέρθηκε ο πρώτος θάνατος από κορωνοϊό στην Ελλάδα. Τις επόμενες ημέρες, η κυβέρνηση έκλεισε θέατρα, κινηματογράφους, εστιατόρια, μπαρ, εμπορικά κέντρα, παιδότοπους, μουσεία, δικαστήρια, πάρκα, χώρους αναψυχής, μαρίνες, οργανωμένες παραλίες και χιονοδρομικά κέντρα, επιτρέποντας την λειτουργία μόνο των σούπερ μάρκετ, των φαρμακείων και των καταστημάτων τροφίμων. Τέλος, ανέστειλε όλες τις θρησκευτικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης και της κυριακάτικης Λειτουργίας και ανακοίνωσε επίσης το κλείσιμο των περισσότερων ξενοδοχείων στη χώρα. Υποχρέωσε όλους τους Έλληνες πολίτες να επιστρέψουν από το εξωτερικό και να παραμείνουν σε υποχρεωτική καραντίνα 14 ημερών.
Ο πρωθυπουργός έδωσε πέντε τηλεοπτικά διαγγέλματα (στις 11, 17, 19, 22 και 25 Μαρτίου), εξηγώντας κάθε φορά στον ελληνικό λαό την εξέλιξη της κατάστασης και ζητώντας του να συμμορφωθεί με τους νέους κανόνες. Ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης, επιδημιολόγος Σωτήρης Τσιόδρας, εμφανίζεται live κάθε απόγευμα για να απαντήσει σε ερωτήσεις δημοσιογράφων και να δώσει συμβουλές προς τους πολίτες. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης έδειξαν αξιοθαύμαστη αίσθηση κοινωνικής ευθύνης, πολιτικής μετριοπάθειας και ετοιμότητα να στηρίξουν την κυβέρνηση στις δύσκολες αποφάσεις που θα πρέπει να πάρει κατά τη διάρκεια κρίσης.

Το σημαντικότερο ηθικό δίδαγμα από τις περιπτώσεις της Ισπανίας και της Ελλάδας είναι ότι οι κυβερνήσεις μετράνε. Ειδικά όταν πρέπει να αφαιρέσουν τον πολιτικό τους καταναγκασμό και να ακούσουν τους εμπειρογνώμονες. Πρέπει να μάθουν να ενεργούν νωρίς και γρήγορα, να είναι αποτελεσματικές στην σχέση τους με την κοινωνία, με τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και με την πολιτική αντιπολίτευση. Μέχρι στιγμής, η ισπανική κυβέρνηση δυστυχώς απέτυχε σε όλους αυτούς τους τομείς με τεράστιο κόστος για την ισπανική κοινωνία, ενώ η ελληνική κυβέρνηση δέχεται τα συγχαρητήρια που της αξίζουν για την αποτροπή της εξάπλωσης του ιού και την ελαχιστοποίηση των συνεπειών της στην Ελληνική κοινωνία.