Άρης Δημοκίδης
“Μπήκα στη δημοσιογραφία για να διασκεδάσω τους ανθρώπους” λέει ο Μπλερ στα πρώτα λεπτά του εξαιρετικού ντοκιμαντέρ <A Fragile Trust: Plagiarism, Power, and Jayson Blair at the New York Times> της Σαμάνθα Γκραντ που είχα την τύχη να παρακολουθήσω στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης πριν χρόνια.
Στο ντοκιμαντέρ μιλά από απόσταση, 10 χρόνια αργότερα, και αφηγείται πώς ξεκίνησαν όλα…
Το τρέιλερ του ντοκιμαντέρ
A Fragile Trust Official Trailer 1 (2014) – Documentary HD
Subscribe to TRAILERS: http://bit.ly/sxaw6hSubscribe to COMING SOON: http://bit.ly/H2vZUnSubscribe to INDIE & FILM FESTIVALS: http://bit.ly/1wbkfYgLike us on…
“Δούλεψα για 3 χρόνια στη δημοσιογραφία, και αυτήν ήταν η περίοδος στην οποία έμαθα να λέω ψέματα” δηλώνει σήμερα.
Ξεκίνησε ως ίντερν στους New York Times το 1998, μετά από συνεργασίες με μεγάλες εφημερίδες και εξάσκηση στην εφημερίδα του κολεγίου. Οι συμφοιτητές του τον περιγράφουν σήμερα ως ανώριμο και υπερφιλοδοξο, δημόσιοσχετίστα, ανασφαλή, με ανάγκη να τον παραδέχονται και αποδέχονται οι άλλοι.
Σε αντίθεση με τους συμφοιτητές και τους συναδέλφους του, τα αφεντικά του πάντα τον θεωρούσαν συμπαθή, δουλευταρά και ταλαντούχο. Και οι New York Times τον θεωρούσαν τόσο καλό, που όταν τελείωσε η πρακτική του, τον προσέλαβαν κανονικά.
Και ήταν όντως καλός. Από μικρός είχε μεγάλη περιέργεια, και ήθελε να μαθαίνει τα γιατί, πράγμα που τον οδήγησε στη δημοσιογραφία. Όμως από το γυμνάσιο είχε μανιοκατάθλιψη. Στα πρώτα χρόνια του στους New York Times το πρόσεξαν όλοι, όπως και τα προβλήματα αλκοολισμού του. (Το μόνο μυστικό του ήταν η κοκαΐνη που τον ανέβαζε όταν ήταν στα κάτω του.)
Του ζητούσαν επιτακτικά σπουδαίες ιστορίες, λέει. Δεν αρκούσαν οι συνηθισμένες ιστορίες, δεν ήταν αρκετά καλές για μια εφημερίδα όπως οι New York Times, και ήδη λίγους μήνες μετά την πρόσληψή του, άρχισε να αγχώνεται για το πώς θα κερδίσει την εύνοια των ανωτέρών του.
O Μπλερ έπεσε στην περίοδο που οι Times προσπαθούσαν να προσαρμόσουν το περιεχόμενό τους στις νέες τεχνολογίες. Πώς να επεκτείνουμε την ποιοτική δημοσιογραφία στα ψηφιακά μέσα;, σκέφτηκαν. Ζήτησαν ταχύτητα. Έκαναν αλλαγές και η νωχελικότητα (σα να ήσουν σε δημόσια υπηρεσία) μετατράπηκε σε ζούγκλα.
Όλοι οι δημοσιογράφοι προσπάθησαν σκληρά, αλλά ο Μπλερ το παράκανε, επινοώντας πιασάρικα πράγματα, και κάνοντας και ένα σωρό λάθη, από αβλεψία. Στην αρχή αυτός επισήμαινε τα λάθη του στους υπεύθυνους, ώστε να έμπαινε διόρθωση την επόμενη ημέρα. Έτσι συνειδητοποίησε όμως ότι δεν τον έλεγχαν, κι ότι αν δεν τα έλεγε μόνος του κανείς δεν θα καταλάβαινε τίποτα.
Ένιωσε πια τελείως ελεύθερος, και έκανε ό,τι ήθελε: Για ένα αφιέρωμα στην 11η Σεπτεμβρίου επειδή δεν ήθελε να γράψει μια νεκρολογία για οικογενειακό του φίλο, έγραψε για υποτιθέμενο ξάδελφό του, κατασκευάζοντας την ιστορία.
Κι όταν τον έστειλαν σε μια φιλανθρωπική συναυλία για να την καλύψει, αυτός την είδε ζωντανά από την τηλεόραση σνιφάροντας κόκα. Την άλλη μέρα έγραψε κανονικά το άρθρο, σα να ήταν εκεί.
Οι συνάδελφοί του, σταδιακά, πρόσεχαν την μετάλλαξή του, και ήξεραν τι συνέβαινε, αλλά κανείς δεν έκανε τίποτα. Μέχρι που μια μέρα κυκλοφόρησε ένα ημειλ υπογεγραμμένο από 30 συντάκτες που επισήμαιναν λάθη και αντιγραφές του, και το οποίο πάνω κάτω έλεγε “Πρέπει να τον σταματήσουμε να γράφει στους Τάιμς τώρα!”
Τον έστειλαν για αποτοξίνωση, κι όταν βγήκε τον άλλαξαν τμήμα και ελπίζοντας ότι η αλλαγή περιβάλλοντος θα βοηθήσει του μείωσαν και τον όγκο δουλειάς. Αυτός κατέρρευσε ψυχολογικά.
Η πλάκα είναι πως θα ήταν ίσως τελικά πιο εύκολο να ψάξει για στοιχεία, παρά να ξοδεύει χρόνο για να τα επινοεί και να τα αντιγράφει.
“Παρατηρούσαμε ότι βρωμούσε” λένε σήμερα συνάδελφοί του. “Ερχόταν ντυμένος σαν άστεγος. Είχε παράξενη συμπεριφορά. Έγινε ο τρελός του γραφείου.”
(Στο ντοκιμαντέρ έδειξε και μια φωτογραφία του με καλυμμένο κεφάλι αλά Παναγιώτη Χατζηστεφανου.)
Το ότι δεν τον έδιωχναν πάντως ήταν τρελό. Μπορούσες δηλαδή να δουλεύεις στον σπουδαιότερο δημοσιογραφικό κολοσσό, -και τον πιο αξιόπιστο!- να κάνεις επιβεβαιωμένα αρκετά λάθη και να επινοείς ιστορίες, κι όμως να μη χάνεις τη δουλειά σου, λες και δουλεύεις στο ελληνικό δημόσιο.
Ο Μπλερ με τον καιρό αναθάρρησε και ξανάρχισε να προσπαθεί να βγάλει λαβράκια και σπουδαίες ειδήσεις. Προσφερόταν να κάνει οτιδήποτε χωρίς να τον νοιάζει αν αναφέρεται το όνομά του.
Σύντομα η ψυχολογική του κατάσταση του χειροτέρεψε και δεν πήγαινε στο γραφείο. Ζούσε κλεισμένος στο διαμέρισμά του στο Μπρούκλιν της Ν.Υ. (ενώ υποτίθεται ότι ήταν ανταποκριτής στην Ουάσινγκτον!). Έγραφε πλέον μόνο από το σπίτι, και είχε σταματήσει την ψυχοθεραπεία, παρά τη διπολική διαταραχή του. Ήταν σε αυτοκαταστροφική τροχιά.
Ήταν 25 ετών.
Κι όμως, σιγά σιγά η εφημερίδα ξανάρχισε να δημοσιεύει τις “αποκλειστικότητές” του, παρ’ ό,τι πολλοί είχαν προσέξει τις παράξενες δημοσιεύσεις του…
Είχε τις καλύτερες πληροφορίες και τις καλύτερες άκρες επειδή ήταν όλα στο κεφάλι του. Επινοούσε δηλώσεις. Υποκρινόταν οτι ήταν σε διάφορα μέρη χωρίς να σηκώνεται καν απ’ το κρεβάτι. Έκανε κόπι πειστ από διάφορες πηγές (δεν αντέγραφε ποτέ μεγάλα κομμάτια από μόνο μία πηγή) για να μην τον πιάσουν. Τηλεφωνούσε στους εκδότες και υποκρινόταν ότι ήταν στη μέση συνεντεύξεων. Έβλεπε φωτογραφίες και περιέγραφε σα να ήταν εκεί. Έπαιρνε τηλέφωνο τα πρόσωπα τα οποία υποτίθεται είχε συναντήσει στο σπίτι τους και τους ζητούσε να περιγράψουν τα φυτά τους, ή το χρώμα των κουρτινών, ή το φαγητό που σέρβιραν εκείνη την ημέρα.
Ήταν εξαιτίας μιας τέτοιας λογοκλοπής που αποκαλύφθηκαν όλα. Μια μέρα πληροφορήθηκε ότι δεν είχαν τίποτα δυνατό για το πρωτοσέλιδο του Σαββάτου και αποφάσισε να ψάξει παντού για την είδηση, και να την μαγειρέψει στην ανάγκη.
Την βρήκε, και την αντέγραψε τελείως από μια μικρή ισπανόφωνη εφημερίδα, ελπίζοντας ότι κανείς δεν θα το πρόσεχε. Όμως η γυναίκα που έγραψε το άρθρο, μιλούσε αγγλικά και το κατάλαβε.
“Είχα επενδύσει τα πάντα, για 10 χρόνια, στη δημοσιογραφική μου καριέρα” λέει ο ίδιος. “Τώρα θα τα έχανα όλα. Πήγα να κάνω απόπειρα αυτοκτονίας.” (Δεν ξέρεις αν τον πιστεύεις πια.)
Παραιτήθηκε λίγο πριν τον απολύσουν. Πήγε στο ψυχιατρείο, ενώ οι της εφημερίδας άρχισαν να ελέγχουν κάθε μία απ’ τις δημοσιεύσεις που είχε κάνει επί μια δεκαετία. Έκπληκτοι βρήκαν πως εκατοντάδες απ’ τις ιστορίες που η σπουδαία αυτή εφημερίδα είχε δημοσιεύσει, ήταν, το λιγότερο, προβληματικές.
Το βιβλίο που έγραψε ο Μπλερ, μετά την παραίτησή του
Κι όμως, αυτά ήταν κάτι που γνώριζαν πάνω κάτω οι προϊστάμενοί του για καιρό. Ήταν χαλαροί για να μη τους πουν ρατσιστές; Κανείς δε γνωρίζει, πάντως το σκάνδαλο ταρακούνησε την ιεραρχία και έγιναν αρκετές απολύσεις, και ένα αυστηρότερο σύστημα ελέγχου των δημοσιευμάτων.
Ο Μπλερ, σε συνδυασμό με τα ψυχικά προβλήματά του τα οποία δεν προσπαθούσε να λύσει, δεν είχε αντέξει τον ανταγωνισμό και τις απαιτήσεις. (Η πλάκα είναι πως θα ήταν ίσως τελικά πιο εύκολο να ψάξει για στοιχεία, παρά να ξοδεύει χρόνο για να τα επινοεί και να τα αντιγράφει.)
ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΕΡΑ, σε δύο λεπτά.
Ο ίδιος σήμερα δίνει διαλέξεις και μιλά για τη ζωή του (και προσπαθεί να ξαναδημοσιογραφήσει, σε μικρά, περιφερειακά ΜΜΕ).
Η διάλεξή του σε πανεπιστήμιο, έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον για κάθε (wannabe) δημοσιογράφο
Jayson Blair on “Lessons Learned”
Jayson Blair, who resigned from the New York Times in one of the newspaper’s greatest scandals, presents a speech entitled “Lessons Learned.” It was sponsor…
“Όλοι έχουμε κάποια ελαττώματα”, λέει. “Το δικό μου είναι ότι λέω ψέματα. Θα μπορούσα να σας υποσχεθώ οτι δεν θα ξαναπώ πια άλλα ψέματα, άλλα αυτό θα ήταν ψέμα. Είναι κάτι που το παλεύω καθημερινά, και προσπαθώ να το νικήσω.”
