Τρεις γυναίκες δολοφονήθηκαν στη χώρα μας μέσα στο σπίτι τους σε λιγότερο από τρία εικοσιτετράωρα από τους ανθρώπους που είχαν τα κλειδιά του σπιτιού τους, που ήταν οι σύζυγοί τους ή οι σύντροφοί τους. Το 2017 (μελέτη UNODOC 2018,2019) το 20% των θυμάτων ανθρωποκτονιών παγκοσμίως ήταν γυναίκες και το 58% των γυναικών-θυμάτων ανθρωποκτονίας από πρόθεση δολοφονήθηκε από τον σύζυγο/σύντροφο ή άλλο μέλος της οικογένειάς του. Κάθε δέκα λεπτά δολοφονείται μία γυναίκα, υπολογίζεται ότι 50.000 γυναίκες χάνουν με αυτό τον τρόπο την ζωή τους. Οι γυναίκες 15-44 ετών κινδυνεύουν περισσότερο από βιασμό ή ενδοοικογενειακή βία παρά από καρκίνο, τροχαία ατυχήματα, πόλεμο ή ελονοσία, ενώ το 55%-95% θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας δεν καταγγέλλουν το πρόβλημα με το ποσοστό καταγγελιών να είναι αναντίστοιχο της πραγματικότητας.
*** Στα Μικροπράγματα της LiFO μιλάνε σήμερα για το θέμα:
- Η ιδρύτρια του Strong Me, Ασπασία Θεοφίλου
- Η πρόεδρος ΔΣ του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά της Βίας, Κική Πετρουλάκη
- Η συνιδρύτρια της οργάνωσης Women Act, Μαίη Ζαννή
- Η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, αρμόδια για θέματα Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, Μαρία Συρεγγέλα
Σύμφωνα με τη μεγαλύτερη δημοσκοπική έρευνα που έχει διεξαχθεί παγκοσμίως, για τη βία κατά των γυναικών με συμμετοχή πάνω από 42.000 γυναικών, ηλικίας από 18 έως 74 ετών από 28 κράτη μέλη της ΕΕ:
- 1 στις 3 γυναίκες στην ΕΕ έχει υποστεί σωματική βία από την ηλικία των 15 ετών και άνω.
- 1 στις 2 γυναίκες έχει βιώσει ψυχολογική βία από τον σύντροφό της.
- 1 στις 8 γυναίκες έχει υποστεί οικονομική βία από τον σύντροφό της.
- 1 στις 20 γυναίκες έχει πέσει θύμα βιασμού.
- 1 στις 3 γυναίκες έχει παρενοχληθεί σεξουαλικά στον χώρο εργασίας.
- 1 στις 5 νεαρές γυναίκες, μεταξύ 18-29 ετών, έχει παρενοχληθεί σεξουαλικά στο διαδίκτυο.
- 1 στις 5 γυναίκες έχει βιώσει stalking (εξακολουθητική παρακολούθηση).
- 50 γυναίκες χάνουν τη ζωή τους κάθε εβδομάδα εξαιτίας της ενδοοικογενειακής βίας στην ΕΕ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Νοέμβριο 2019, στην εκδήλωση με θέμα «Έμφυλη Βία και τις Κοινωνικο-πολιτικές Πρακτικές. Η ακραία περίπτωση της «Γυναικοκτονίας»:
- 2.600 γυναίκες στην ΕΕ χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο από ενδοοικογενειακή βία.
- Το 82% των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας έχει θύματα τις γυναίκες.
- 1 στις 2 δολοφονίες γυναικών παγκοσμίως γίνεται από τους συζύγους/συντρόφους.
- 1 στις 3 γυναίκες και κορίτσια παγκοσμίως βιώνουν σωματική ή σεξουαλική βία κάποια στιγμή στη ζωή τους.
Με τόσες δολοφονίες γυναικών από τους ανθρώπους που έχουν τα κλειδιά του σπιτιού τους, της ζωής τους και της καρδιάς τους ο όρος “γυναικοκτονία” χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο. Στην Ελλάδα όμως δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή που να συμπεριλαμβάνει τη διάσταση του φύλου παρά του ότι ο όρος γυναικοκτονία αναγνωρίζεται και από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο της Ισότητας των Φύλων ως ¨την δολοφονία γυναικών και κοριτσιών λόγω του φύλου τους¨.
Ο Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός Strong Me ως κίνημα για την πρόληψη & καταπολέμηση της έμφυλης βίας καλεί σε τον κόσμο να υπογράψει προκειμένου να αναγνωριστεί στη χώρα νομικά ο όρος “γυναικοκτονία”.
Το ψήφισμα αναφέρει:
Στην Ελλάδα οι ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΕΣ , που αποτελούν την ακραία μορφή ενδοοικογενειακής βίας, μέσα σε 11 μήνες (το 2021) ανήλθαν σε 17.
17 γυναίκες ΔΟΛΟΦΟΝΗΚΑΝ. Όλες από νυν ή πρώην συζύγους ή συντρόφους.
Ο όρος γυναικοκτονία δεν είναι ένας απλός συνδυασμός λέξεων.
Περιγράφει μία πολύ συγκεκριμένη πράξη: μία δολοφονία που πραγματοποιείται με πολύ συγκεκριμένα κίνητρα και κριτήρια .
Κάθε φορά που μια γυναίκα δολοφονείται επειδή είναι γυναίκα, γινόμαστε όλοι μάρτυρες της πιο ακραίας μορφής έμφυλης βίας.
Ενός εγκλήματος που αποτελεί συνήθως την τελική πράξη σε μια σειρά μικρότερων πράξεων βίας κατά των γυναικών, που όλοι μας γνωρίζουμε και αναγνωρίζουμε.
Ενός εγκλήματος που είναι αναγκαίο να αναγνωρίσουμε και νομικά, για να αποτυπωθεί με όσο το δυνατόν περισσότερη σαφήνεια και να βρει άμεσα τη θέση του στον ποινικό κώδικα.
Ενός εγκλήματος που πρέπει να ειπωθεί με το όνομά του, για να πάρει τον δρόμο της δικαιοσύνης και να βρει την ποινή που του αξίζει.
ΣΤΗΡΙΞΕ ΚΙ ΕΣΥ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΜΑΣ ΝΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΤΕΙ ΝΟΜΙΚΑ Ο ΟΡΟΣ “ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΑ”!
Ήδη η Ζέτα Δούκα, η Μαρία Κωνσταντάκη και η Αμαλία Καβάλη καλούν μέσα από τα social media τον κόσμο να υπογράψει προκειμένου να αναγνωριστεί επισήμως ο όρος της γυναικοκτονίας στη χώρα μας.
Μαρία Συρεγγέλα: “Είμαστε πάντα έτοιμοι και έτοιμες να βοηθήσουμε κάθε γυναίκα”
— Ποια είναι η άποψή σας για την καθιέρωση του όρου γυναικοκτονία;
Συχνά, αμφισβητείται η αναγκαιότητα ορισμού της δολοφονίας γυναικών χωριστά από τη συνολική ανθρωποκτονία. Οι γυναικοκτονίες συνδέονται με τη συστημική βία. Είναι η δολοφονία εκείνη που δεν έχει απλά θύμα μια γυναίκα (για άσχετους κατά τα άλλα λόγους) αλλά που την έχει θύμα επειδή είναι γυναίκα. Όπως και κάθε άλλο ρατσιστικό έγκλημα.
Θα πει κανείς γιατί οι γυναίκες δεν είναι άνθρωποι; Φυσικά και οι γυναίκες είναι άνθρωποι. Δεν τις απομονώνουμε από τους ανθρώπους, ούτε τις αντιδιαστέλουμε από τους άνδρες.
Όμως, ο όρος «γυναικοκτονία» αναδεικνύει το φαινόμενο και χρησιμοποιείται για να συγκεκριμενοποιήσει το ποσοστό των ανθρωποκτονιών με θύματα γυναίκες με κίνητρο το ίδιο το φύλο του θύματος.
Έπειτα, το ότι χαρακτηρίζουμε «γυναικοκτονία» ορισμένους φόνους γυναικών δεν σημαίνει ότι δεν τις χαρακτηρίζουμε και ανθρωποκτονίες. Οι γυναικοκτονίες είναι υποσύνολο των ανθρωποκτονιών. Άλλωστε, υπάρχουν, και από τα πολύ παλιά χρόνια, και άλλοι όροι που χαρακτηρίζουν ειδικές περιπτώσεις ανθρωποκτονίας. Όπως, είπαμε «πατροκτονία» ή «μητροκτονία» για να αναδείξουμε ένα έγκλημα με ιδιαίτερη ηθική απαξία παρομοίως, λέμε «γυναικοκτονία».
— Γιατί πιστεύετε ότι έχουμε αύξηση τέτοιου είδους εγκλημάτων; 3 δολοφονίες γυναικών από τους συζύγους/συντρόφους τους σε 3 ημέρες.
Οι γυναικοκτονίες είναι ένα φαινόμενο που δυστυχώς υπήρχε από πάντα. Είναι πληγή για όλες τις χώρες του κόσμου και η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Το θέμα είναι ότι μέχρι πριν λίγα χρόνια το να μιλάμε για γυναικοκτονίες ήταν συνθήκη ανομολόγητη. Ιδιαίτερα στις κλειστές κοινωνίες, θεωρούταν ιδιωτικό ζήτημα ενώ ο στιγματισμός αφορούσε συχνά και τις οικογένειες των θυμάτων. Πλέον τα πράγματα έχουν αλλάξει. Μιλάμε ανοιχτά. Γιατί δεν είναι ιδιωτικό θέμα. Είναι κοινωνικό και μας αφορά όλες και όλους.
Είναι λοιπόν οι κοινωνία που πλέον δεν ανέχεται καμίας μορφής βίας. Που φέρνει στο προσκήνιοτα περιστατικά αυτά, τα καταδικάζει και έτσι προσπαθεί να αναδείξει το πρόβλημα και τις τραγικές συνέπειες του.
— Αρκούν όσο γίνονται από την πλευρά της πολιτείας;
Αγωνιζόμαστε καθημερινά για την προστασία των γυναικών και των δικαιωμάτων τους. Προτεραιότητες μας είναι η πρόληψη και η καταπολέμηση της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας. Το δίκτυο δομών μας, με τη γραμμή SOS 15900, τα 44 Συμβουλευτικά Κέντρα και τους 19 Ξενώνες Φιλοξενίας να βρίσκονται πάντα σε ετοιμότητα για να στηρίξουν και να ενδυναμώσουν όποια γυναικά θύμα βίας ζητήσει βοήθεια. Παράλληλα ενισχύουμε τη φαρέτρα μας τόσο θωρακίζοντας το νομοθετικό μας πλαίσιο όπως η κύρωση της Σύμβασης 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για τη βία στον κόσμο της εργασίας και η αυστηροποίηση του ποινικού κώδικα, όσο αναπτύσσοντας καινοτόμα εργαλεία όπως το panic button ή το εργαλείο εκτίμησης κινδύνου ενδοοικογενειακής βίας, που έχει σκοπό την εκτίμηση του επιπέδου υποτροπής περιστατικών βίας.
Δίνουμε έμφαση και στην ενημέρωση, γιατί όπως η έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία δεν είναι ιδιωτική υπόθεση. Μέσα από καμπάνιες ευαισθητοποίησης και τις ιστοσελίδες μας, όπως το metoogreece.gr, προσπαθούμε να ενημερώνουμε τόσο τα θύματα βίας όσο και τα τρίτα πρόσωπα για τη διαθέσιμη βοήθεια.
Όμως, όπως λέω πάντα, τίποτα δε είναι αρκετό. Δεν εφησυχάζουμε. Προσπαθούμε να βρίσκουμε κενά και να θωρακίζουμε συνεχώς το κοινωνικό μας σύστημα.
— Η νομοθεσία είναι επαρκής; Μήπως χρειάζεται κάποια νέα πρωτοβουλία;
Η νομοθετική φαρέτρα της χώρας μας είναι από τις καλύτερες και ποιο ολοκληρωμένες στην Ευρώπη αν όχι στον κόσμο. Μάλιστα από τον Μάρτιο η Ελλάδα ανήκει στις χώρες που έχει κατοχυρώσει πλήρη και ίσα νομικά δικαιώματα για άνδρες και γυναίκες.
Πάντα υπάρχει το περιθώριο της βελτίωσης. Παράδειγμα οι πρόσφατες τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα για την αποτροπή φαινομένων καταχρηστικής εξουσίας και σεξουαλικής κακοποίησης.
Αυστηροποιήσαμε τις ποινές για τα αδικήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και θεσπίσαμε την αυτεπάγγελτη δίωξη. Επιπλέον αυστηροποιήσαμε το πλαίσιο των ποινών για τα εγκλήματα της ανθρωποκτονίας (άρα και των γυναικοκτονιών), που τιμωρείται πλέον ανελαστικά και οριζόντια με μοναδική ποινή η ισόβια κάθειρξη.
Ωστόσο, οσο αυστηρό και αν γίνει το νομοθετικό πλαίσιο, όσα μέτρα και αν ληφθούν για την διασφάλιση και προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών, ελάχιστα πράγματα θα αλλάξουν αν δεν ανατραπούν νοοτροπίες και αντιλήψεις βαθιά ριζωμένες στην κοινωνία μας που θέλουν τις γυναίκες να υστερούν έναντι των ανδρών. Τα έμφυλα στερεότυπα είναι δύσκολο να εκριζωθούν από τη μια μέρα στην άλλη, όχι όμως ακατόρθωτο.
— Η Ελληνική Αστυνομία αντιμετωπίζει με σωστό τρόπο της καταγγελίες των θυμάτων; Τα γραφεία ενδοοικογενειακής βίας πόσα είναι; Υπάρχει σκέψη για αύξησή τους και περαιτέρω στελέχωση;
Η Ελληνική Αστυνομία προσπαθούν να ανταποκρίνονται σε κάθε γυναίκα που ζητάει βοήθεια και σε κάθε καταγγελία. Δε μένουμε όμως εκεί. Γίνονται συνεχώς εκπαιδεύσεις των αστυνομικών για την καλύτερη διαχείριση των περιστατικών έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας.
Το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και η ΕΛ.ΑΣ. έχουν ιδρύσει το επιτελικό Τμήμα Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας της Διεύθυνσης Γενικής Αστυνόμευσης του Αρχηγείου Ελληνικής Αστυνομίας. Υπάρχουν 72 Γραφεία Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας σε όλη την χώρα και 6 Επιχειρησιακά Γραφεία που ιδρύθηκαν τον Σεπτέμβριο/Οκτώβριο 2021.
Επιπλέον, Η ΕΛ.ΑΣ. στο πλαίσιο του Στρατηγικού και Επιχειρησιακού Προγράμματος 2021-2025, θέτει ως στρατηγικές κατευθύνσεις για την ενίσχυση των Γραφείων Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας, που λειτουργούν στις 14 Περιφέρειες της χώρας και στις Διευθύνσεις Αστυνομίας κάθε νομού, τη συνεργασία με συναρμόδιους φορείς για την αντιμετώπιση του φαινομένου και την προστασία των θυμάτων, την περαιτέρω επιμόρφωση του αστυνομικού προσωπικού με ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα και την ψηφιακή και στατιστική επεξεργασία των δεδομένων από τη διαχείριση κάθε υπόθεσης.
— Μια γυναίκα όταν φύγει από το σπίτι της που μπορεί να πάει; Υπάρχει η ανάλογη υποστήριξη;
Όπως ανέφερα προηγουμένως η χώρα μας διαθέτει ένα ασφαλές και ολοκληρωμένο δίκτυο δομών για γυναίκες θύματα βίας. Μια γυναίκα που είναι θύμα βίας ή νομίζει ότι είναι θύμα βίας μπορεί καλέσει την τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 που είναι δωρεάν πανελλαδικής εμβέλειας, 24ωρης λειτουργίας. Τη γραμμή στελεχώνουν ψυχολόγοι και κοινωνικοί/ές επιστήμονες που παρέχουν άμεση βοήθεια σε έκτακτα και επείγοντα περιστατικά βίας. Παράλληλα μπορεί να απευθυνθεί σε ένα από τα 44 Συμβουλευτικά Κέντρα, που παρέχουν στις γυναίκες υπηρεσίες ψυχολογικής, κοινωνικής στήριξης, νομικής και εργασιακής συμβουλευτικής. Τέλος έχουμε 19 Ξενώνες Φιλοξενίας Κακοποιημένων Γυναικών όπου μπορούν να φιλοξενηθούν οι γυναίκες θύματα βίας και τα ανήλικα παιδιά τους.
Είμαστε πάντα έτοιμοι και έτοιμες να βοηθήσουμε κάθε γυναίκα. Και πρέπει όλοι και όλες μας να είμαστε σε ετοιμότητα. Πρέπει να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τα σημάδια της βίας ορατά ή αόρατα, να ζητούμε την συμβουλή των ειδικών και με σεβασμό προς το θύμα να προσφέρουμε τη βοήθεια μας. Και καλώ όλες τις γυναίκες να βρουν τη δύναμη και το θάρρος να μιλήσουν. Ξέρω δεν είναι εύκολο, είναι όμως απαραίτητο και μπορεί και σωτήριο. Δεν μπορούμε να σιωπούμε πια, δεν ανεχόμαστε καμιά μορφή βίας.
Strong Me – Ασπασία Θεοφίλου: “Δεν ζητάμε μόνο την ποινική αναγνώριση της γυναικοκτονίας, αλλά και την ένταξή της στον Ποινικό Κώδικα”
— Πότε και με ποια αφορμή ιδρύσετε το Strong Me; Ποια ακριβώς είναι η αποστολή σας;
Είναι το σημαντικότερο δώρο που έκανα ποτέ στον εαυτό μου. Είναι ο τρόπος να επουλώσω το δικό μου τραύμα κακοποίησης. Ήμουν ένα διαφορετικό παιδί. Από μικρή αντιδρούσα χωρίς να το αντιλαμβάνομαι σε ερωτήσεις και φράσεις που τώρα πια ξέρω ότι είναι στερεότυπα. “Ποιον θα παντρευτείς όταν θα μεγαλώσεις”, η Κωνσταντινοπολίτισσα γιαγιά μου που έλεγε συχνά “κορίτσι πράμα” ή “θα σερβίρουμε πρώτα τους άντρες” κι άλλα μικρά καθημερινά, που τελικά είναι μεγάλα και διαμορφώνουν την συνείδησή μας και μας “εκπαιδεύουν” για τον κοινωνικό ρόλο που πρέπει να υπηρετήσουμε κάτι που αφορά και τους άνδρες, αφού η ίδια κοινωνία μας εκπαιδεύει.
Δεν θα σου πω ποια είναι η αποστολή μας, θα σου πω το όραμά μας. Το όραμά λοιπόν είναι να δημιουργηθεί ένας φορέας με εξωστρέφεια, που θα είναι ο συνδετικός κρίκος για όλους τους φορείς και θα δημιουργήσει ένα δίαυλο επικοινωνίας σε όλη την χώρα. Πολύ απλά θεσμοθετήσαμε το Φεστιβάλ για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της έμφυλης βίας, όπου για πρώτη φορά βρέθηκαν μαζί 21 φορείς με κοινό στόχο και όραμα, βάζοντας το πρώτο μικρό λιθαράκι στην δημιουργία μιας ζωντανής σχέσης και στη συνέχεια ταξιδέψαμε σε πόλεις και νησιά της χώρας ενημερώνοντας, εκπαιδεύοντας και δημιουργώντας έναν δίαυλο επικοινωνίας με απομακρυσμένες περιοχές, που πολλές φορές δεν έχουν κοινωνικές υπηρεσίες. Αν έλεγα μια λέξη για το Strong me, θα ήταν η λέξη “ΜΑΖΙ”.
Η ένωσή μας είναι η δύναμή μας.
— Παρατηρείτε αύξηση των περιστατικών κακοποίησης;
Θέλω να είμαι πολύ προσεκτική στις τοποθετήσεις μου. Θα πω, πως αυτό που εισπράττει η ελληνική κοινωνία είναι μια ανεξέλεγκτη αύξηση της έμφυλης βίας. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει μια αύξηση, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αναρωτιόμαστε “τι έχουν πάθει όλοι ξαφνικά”. Πρέπει να αποδεχτούμε και να συνειδητοποιήσουμε ότι βία υπήρχε, υπάρχει και ελπίζουμε πως κάποια στιγμή θα πάψει να υπάρχει, πίσω από τις κλειστές πόρτες και με την συναίνεση οικείων προσώπων, γειτόνων κλπ, που γνωρίζουν και δεν “παίρνουν” θέση.
Εκεί που παρατηρείται εντυπωσιακή αύξηση και αυτό μπερδεύει, την κοινή γνώμη, είναι στην αναζήτηση βοήθειας. Τα θύματα μιλάνε και σηκώνουν το τηλέφωνο. Αυτό για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους το οφείλουμε στο metoo. H Σοφία Μπεκατώρου και στη συνέχεια η Ζέτα Δούκα είναι εκείνες που ουσιαστικά έσπασαν την σιωπή και έδωσαν ώθηση στα θύματα να μιλήσουν.
— Γιατί ζητάτε να καθιερωθεί ο όρος γυναικοκτονία και τι απαντάτε σε όσους διαφωνούν;
Να κάνουμε μια διευκρίνιση που είναι πολύ ουσιαστική. Δεν ζητάμε μόνο την ποινική αναγνώριση του όρου, αλλά και την ένταξη της στον Ποινικό Κώδικα. Να υιοθετήσουμε τον όρο από μόνο του δεν θα βοηθήσει σε κάτι. Πρέπει πρώτα να πούμε συνοπτικότατα ποια είναι τα χαρακτηριστικά εκείνα που καθιστούν ένα έγκλημα “ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΑ” και όχι ανθρωποκτονία. Αν κάποιος βγει στο δρόμο και σκοτώσει δύο άνδρες και δύο γυναίκες ΔΕΝ είναι ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΑ. Δεν μιλάμε για έναν απλό συνδυασμό λέξεων. η λέξη ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΑ περιγράφει μια δολοφονία που πραγματοποιείται με πολύ συγκεκριμένα κίνητρα και κριτήρια, με βάση το φύλο του θύματος. Σε σκοτώνω γιατί είσαι γυναίκα ,γιατί μου ανήκεις και γιατί δεν συμμορφώνεσαι με τους όρους που θέτω στην σχέση μας. Σε σκοτώνω γιατί νομίζεις πως έχει το δικαίωμα να φύγεις.. δεν γίνεται είσαι κτήμα μου. Κάθε φορά που μια γυναίκα δολοφονείται επειδή είναι γυναίκα, γινόμαστε όλοι μάρτυρες της πιο ακραίας μορφής έμφυλης βίας. Ενός εγκλήματος που αποτελεί συνήθως την τελική πράξη σε μια σειρά μικρότερων πράξεων βίας κατά των γυναικών. Οι λόγοι είναι αρκετοί. Η καθιέρωση του όρου καθιστά ξεκάθαρη την κατανόησή του έμφυλου χαρακτήρα του εγκλήματος, τα χαρακτηριστικά των δραστών και τα σεξιστικά τους κίνητρα και φυσικά την διαφοροποίησή του από τις υπόλοιπες ανθρωποκτονίες. “Ανοίγει” τον δρόμο για την προστασία των παιδιών – θυμάτων του εγκλήματος και την διαχείριση των θεμάτων επιμέλειας ,καθώς και κρατική στήριξη των οικείων που αναλαμβάνουν την κηδεμονία αυτών. Απαιτούμε να ληφθεί υπόψιν το συνεχές της έμφυλης βίας που καταλήγει στο έγκλημα και την εκπόνηση πολιτικών ενάντια στον σεξισμό και τον μισογυνισμό.
Σε εκείνους που διαφωνούν δεν απαντάμε, τους καλούμε σε διάλογο (αναφερόμενες στο Υπουργείο Δικαιοσύνης) πολύ καιρό τώρα, ώστε να ξεκινήσουμε ουσιαστικές διαδικασίες, αναγνωρίζοντας τις νομικές ιδιαιτερότητες του θέματος. Στην μερίδα της κοινής γνώμης είμαστε πρόθυμες να εξηγήσουμε όσες φορές χρειαστεί, ώστε να γίνει κατανοητή η διαφορά της ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΑΣ από την ανθρωποκτονία. Μεγάλη μερίδα ανθρώπων δεν γνωρίζουν γι αυτό αντιδρούν.
— Τι πιστεύετε ότι πρέπει να αλλάξει νομοθετικά ή από την αντιμετώπιση των αρμοδίων οργάνων; Που υπάρχει κενό;
Δεν είμαι νομικός και όπως προείπα θέλω να είμαι προσεκτική στις τοποθετήσεις μου. Είμαι κάθετα αντίθετη στο γεγονός ότι όλοι μιλάνε για όλα. Ο καθένας στο είδος του. Αυτό που μπορώ να σας πω κάποια στοιχεία, που πολλοί γνωρίζετε δεν λειτουργεί σε βασικά
Δεν λειτουργούν τα μέτρα ασφαλείας. Πόσα θύματα μετράμε που είχαν καταθέσει ασφαλιστικά μέτρα… Δεν είναι ανάμεσά μας.. Δεν υπάρχουν χώροι για την προστασία των γυναικών, αυτό που λέμε ξενώνα άμεσης ανάγκης. Πρέπει να εκπαιδευτούν άμεσα όσοι επανδρώνουν τα τμήματα ενδοοικογενειακής βίας και σίγουρα θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα σύστημα όπου με μια καταγγελία οι αρμόδιες υπηρεσίες θα εξυπηρετούν το περιστατικό χωρίς να χρειάζεται το θύμα να επαναλαμβάνει ξανά και ξανά την τραυματική του εμπειρία. Πολλά ακόμα επιβάλλεται να αλλάξουν και να είστε σίγουρες πως δεν κάνουμε ούτε βήμα πίσω
— Αυτός που θα κακοποιήσει μία γυναίκα, από την εμπειρία σας, το κάνει ξαφνικά ή έχει δώσει δείγματα από πριν;
Υπάρχουν αυτά που λέμε red flags, όμως δεν έχουμε εκπαιδευτεί να τα αναγνωρίζουμε. Ενδεικτικά θα αναφέρω την υπερβολική ζήλια, συχνά τηλεφωνήματα και έλεγχος που είσαι, τι κάνεις με ποιον είσαι. Επιθυμεί να επισημοποιηθεί άμεσα η σχέση. εκφράζεται με υπερβολή “είσαι η γυναίκα της ζωής μου”, “είσαι δικιά μου”, έλεγχος στα ρούχα: “δεν πας να αλλάξεις θα σε κοιτάζουν όλοι κι ένα μακρύς κατάλογος, που στην αρχή μιας σχέσης είναι κολακευτικά και τα ερμηνεύουμε ως “τρελό έρωτα”. Το κριτήριο είναι ένα όταν μια γυναίκα νιώθει ότι πρέπει να σκεφτεί τι θα πει, όταν νιώθει μια ανησυχία, ένα σφίξιμο στο στομάχι σημαίνει ότι κάτι δεν είναι σωστό. Δεν πρέπει να αγνοούμε τις ενδείξεις, γι’ αυτό είναι καλό να επαναλαμβάνουμε ξανά και ξανά, να εκπαιδεύουμε να δημοσιοποιούμε.
Στις 23, 24 και 25 Σεπτεμβρίου στο Σεράφειο του Δήμου Αθηναίων θα υλοποιηθεί το 2ο Φεστιβάλ Strong Me. Φέτος θα συμμετάσχουν 32 φορείς από όλη την Ελλάδα και την Κύπρο. Ένα Φεστιβάλ για γυναίκες, άνδρες και ολόκληρη την οικογένεια. Θα περιλαμβάνει εισηγήσεις που σπάνια γίνονται δημόσια, υπαίθριο εργαστήρι ζωγραφικής, μαθήματα αυτοάμυνας για γυναίκες και παιδιά, Kangoo jumps, αιμοδοσία για τα παιδιά της “Φλογας”, μια μεγάλη συναυλία και πολλές δράσεις ακόμα, που θα ανακοινωθούν σταδιακά με μότο “ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΟΝ ΦΌΒΟ ΜΑΣ ΔΥΝΑΜΗ”.
Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας – Κική Πετρουλάκη: “Ο όρος γυναικοκτονία είναι ήδη καθιερωμένος σε όλες τις χώρες της Ευρώπης”
— Ποια είναι η άποψη σας σχετικά με την καθιέρωση του όρου γυναικοκτονία; Έχει καθιερωθεί σε άλλες χώρες της Ευρώπης;
Ο όρος γυναικοκτονία είναι ήδη καθιερωμένος σε όλες τις χώρες της Ευρώπης – και στην Ελλάδα: αναφέρεται στη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών ακριβώς επειδή είναι γυναίκες, δηλαδή λόγω του φύλου τους. Η γυναικοκτονία δεν είναι ΠΟΤΕ μια μεμονωμένη πράξη βίας. Βρίσκεται στο ένα άκρο του συνεχούς της έμφυλης βίας κατά των γυναικών και αποτελεί την πιο ακραία μορφή της. Είναι το ακραίο αποτέλεσμα της άνισης κατανομής της εξουσίας η οποία πηγάζει από «παραδοσιακούς» ρόλους, έθιμα και νοοτροπίες για γυναίκες και άνδρες, βάσει των οποίων γυναίκες και κορίτσια «τοποθετούνται» συνήθως σε κατώτερη ή μειονεκτική θέση. Όταν, ως κοινωνία, δεν προσπαθούμε να μειώσουμε την ανισότητα των φύλων και να αποδομήσουμε τις στερεοτυπικές αντιλήψεις για τους ρόλους των φύλων, οι δράστες θεωρούν ότι είναι δικαίωμά τους να ορίζουν τις επιλογές, το σώμα και τη ζωή των γυναικών και κοριτσιών ενώ η κοινωνία και το κράτος, μέσω της απραξίας τους, το αποδέχονται σιωπηρά, ενισχύοντας έτσι αυτή την πεποίθηση σε δράστες αλλά και σε επιζώσες. Οι κοινωνίες που αποφεύγουν να ονομάσουν τις γυναικοκτονίες, τις αποδέχονται, τις ανέχονται και/ή τείνουν ακόμα και να τις θεωρούν δικαιολογημένες. Αυτού του είδους οι κοινωνίες οδηγούνται ακόμα και σε ατιμωρησία των δραστών έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας μέσω συγκεκριμένων ενεργειών ή παραλείψεων του Κράτους οι οποίες, με βάση το Ευρωπαϊκό και Διεθνές Δίκαιο, αποτελούν παραβίαση των υποχρεώσεών του καθώς αφήνουν απροστάτευτες γυναίκες και κορίτσια που υφίστανται έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία. Η εισαγωγή του όρου «γυναικοκτονία» στον ποινικό κώδικα μιας χώρας είναι οπωσδήποτε μια πράξη υψηλού συμβολισμού καθώς εκπέμπει ηχηρό μήνυμα σε πολλαπλούς αποδέκτες (δράστες, θύματα και παρατηρητές/-ριες της έμφυλης βίας): ότι υπάρχει μηδενική ανοχή στη βία κατά των γυναικών στη συγκεκριμένη χώρα. Επιπλέον, όμως, το αδίκημα της γυναικοκτονίας ενέχει από μόνο του επιβαρυντικές συνθήκες καθώς διαπράττεται είτε από τον πιο κοντινό μέλος της οικογένειας της δολοφονημένης (σύντροφο/σύζυγο/γιο) είτε από δράστη σεξουαλικής επίθεσης, στην προσπάθειά του να συγκαλύψει το έγκλημά τους. Το αδίκημα της γυναικοκτονίας δεν θα μπορεί να «ακούσει» ποινή 6 ετών όπως αυτή του δολοφόνου της Τσιχλάκη στα Χανιά, δεν θα μπορεί να «ακούσει» τι έκανε το θύμα και προκάλεσε τον «ανδρισμό» του δολοφόνου της, αλλά ούτε και θα επέτρεπε να χρησιμοποιηθεί η ανατροφή των «ορφανών» παιδιών του δράστη, ως εργαλείο αναγνώρισης ελαφρυντικών.
— Παρατηρείτε αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας και των δολοφονιών γυναικών στην Ευρώπη;
Αυτό δεν μπορούμε να το πούμε γιατί, συνήθως, η αύξηση των καταγγελιών ενδοοικογενειακής βίας δηλώνει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις Αρχές ή πιο επισταμένη αναζήτηση διεξόδου από τις γυναίκες που υφίστανται ενδοοικογενειακή βία. Σε όλες τις χώρες της Ευρώπης παρατηρήθηκε μια αύξηση στις αναφορές κατά την διάρκεια της πανδημίας – το ίδιο συνέβη και στην Ελλάδα αλλά θα ήταν παρακινδυνευμένο να πούμε ότι αυξήθηκε η κακοποίηση – αυτό που σίγουρα μειώθηκε όμως είναι η δυνατότητα των γυναικών, κυρίως όσων είχαν παιδιά, να αποδράσουν από την κακοποιητική σχέση (δικαστήρια που δεν λειτουργούσαν, αδυναμία εύρεσης εργασίας, κλπ).
Στην Ελλάδα τα τελευταία δύο χρόνια παρατηρούμε πράγματι μια αύξηση στον αριθμό των καταγγελιών ενδοοικογενειακής βίας, ωστόσο αυτό μπορεί να οφείλεται στις αυξημένες προσδοκίες των θυμάτων για άμεση προστασία που δημιούργησαν οι πρόσφατες αλλαγές στις οποίες προέβη η ΕΛ.ΑΣ., ιδρύοντας επιτελικά τμήματα αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας σε κάθε Νομό καθώς και Γραφεία αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας σε 6 Αστυνομικά Τμήματα της Αττικής και Θεσσαλονίκης. Ωστόσο, προς το παρόν, είναι αδύνατον να παρακολουθήσουμε την πορεία αυτών των καταγγελιών στο δικαστικό σύστημα και αυτό επειδή η εκδίκαση μιας υπόθεσης που καταγγέλθηκε σήμερα θα φτάσει στην αίθουσα του δικαστηρίου δύο χρόνια αργότερα…
Ως προς τις γυναικοκτονίες, δεν έχουμε ακόμα τα επίσημα δεδομένα της Αστυνομίας για το 2021 όμως από τις υποθέσεις που παρουσιάζονται από τα ΜΜΕ, υπάρχουν ενδείξεις αύξησης: κατά τους πρώτους 7 μήνες του 2022 έχουν ήδη δολοφονηθεί τουλάχιστον 15 γυναίκες, οι 8 από τον σύντροφο/σύζυγό τους και οι 7 από τον γιό τους, ενώ τα προηγούμενα έτη ο αριθμός των γυναικοκτονιών από μέλος της οικογένειας ήταν κατά Μ.Ο. μία το μήνα. Αξίζει να επισημάνουμε ότι τα επίσημα δεδομένα παρουσιάζουν το πρόβλημα πάντα υποεκτιμημένο καθώς περιλαμβάνουν μόνο τις εξιχνιασθείσες δολοφονίες γυναικών και μόνο όσες συμβαίνουν σε ενδοοικογενειακό πλαίσιο ενώ οι υπόλοιπες γυναικοκτονίες, όπως της Ελένης Τοπαλούδη και της Σούζαν Ίτον «χάνονται» μέσα στο σύνολο των ανθρωποκτονιών.
— Πώς αντιμετωπίζουν σε άλλες χώρες το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας; Η Ελλάδα πιστεύετε πώς το αντιμετωπίζει με επάρκεια;
Όλες οι χώρες προσπαθούν να αυξήσουν την πρόσβαση των γυναικών που υφίστανται Ε.Β. στη δικαιοσύνη αλλά και να βελτιώσουν τον χρόνο αντίδρασης των Αρχών, την αποτελεσματικότητα των παρεχόμενων μέτρων προστασίας στα θύματα και την επιβολή κυρώσεων στους δράστες.
Στην Ελλάδα, στην καθημερινή πρακτική στήριξης γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας και των παιδιών τους, παρατηρούνται ελλείψεις συντονισμού και δικτύωσης των αρμόδιων φορέων, έλλειψη κοινού πρωτοκόλλου αντιμετώπισης περιστατικών, εκπαίδευσης επαγγελματιών κ.ά. Στην αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας εμπλέκονται πολλά συστήματα, τα οποία όμως δρουν διαδοχικά, χωρίς διασύνδεση και ενεργοποιούνται μόνο κατόπιν συγκεκριμένων ενεργειών της επιζώσας. Αυτή η αλυσιδωτή ενεργοποίηση των συστημάτων επηρεάζει αρνητικά την ταχύτητα και την ποιότητα της προστασίας και στήριξης των θυμάτων (ενήλικων και ανήλικων) και οδηγεί σε δευτερογενή θυματοποίηση των θυμάτων (από το ίδιο το σύστημα) αλλά και υψηλή υποαναφορά της ενδοοικογενειακής βίας επειδή τα θύματα διστάζουν να προσφύγουν στις Αρχές. Αλλά και όταν προσφεύγουν, η προστασία δεν είναι εγγυημένη καθώς όταν αποτυγχάνει η διαδικασία σε κρίσιμο ή πρώιμο σημείο της αλυσίδας καταρρέει όλο το πλέγμα προστασίας των θυμάτων. Χρειάζεται, επομένως, να βρούμε τρόπους ώστε το σύστημα προστασίας και στήριξης των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας να ενεργοποιείται άμεσα και οι φορείς που το αποτελούν να αυτοσυντονίζονται και να συνεργάζονται διατομεακά με απώτερο στόχο την άμεση και αποτελεσματική προστασία των θυμάτων.
Μία χώρα-πρότυπο στην αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας είναι η Ισλανδία, δηλαδή η χώρα που για 10 συνεχόμενα έτη καταλαμβάνει την 1η θέση της παγκόσμιας κατάταξης στο δείκτη ισότητας των φύλων (World Economic Forum’s Global Gender Gap Index). Το σύστημα προστασίας θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας βασίζεται στην διατομεακή και διεπιστημονική συνεργασία όλων των αρμόδιων Αρχών και φορέων οι οποίοι ενεργοποιούνται άμεσα και παρεμβαίνουν στον τόπο του εγκλήματος, προκειμένου να συλλεχτούν όλα τα απαραίτητα αποδεικτικά στοιχεία, να εκδοθούν άμεσα περιοριστικοί όροι κατά του δράστη για την προστασία των θυμάτων και να κινηθεί αυτεπάγγελτα η ποινική διαδικασία εναντίον του. Ιδιαίτερα μέτρα λαμβάνονται όταν υπάρχουν παιδιά και, επιπλέον, επιτηρείται στενά η ασφάλεια των θυμάτων προκειμένου να προληφθούν μελλοντικά βίαια επεισόδια.
Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας από τον Φεβρουάριο 2022 συντονίζει το Έργο «Ουσιαστική σύμπραξη Ελληνικών φορέων και Αρχών για την ενίσχυση της στήριξης και προστασίας γυναικών και παιδιών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, κατά τα πρότυπα της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, μέσω αξιοποίησης καλών πρακτικών της Αστυνομίας της Ισλανδίας». Το Έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund των ΕΕΑ Grants, με φορείς-εταίρους το Αρχηγείο της Αστυνομίας της Ισλανδίας, και Το Χαμόγελο του Παιδιού και με τη συμμετοχή όλων των Ελληνικών Αρχών και αρκετών φορέων που εμπλέκονται στην υποστήριξη θυμάτων. Στο πλαίσιο του Έργου, θα πραγματοποιηθεί στις 8-12 Αυγούστου Εκπαιδευτική Επίσκεψη στην Ισλανδία από μία ομάδα 13 επαγγελματιών από διαφορετικούς τομείς, στην οποία θα συμμετέχουν εκπρόσωποι από το Αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ, από το Πρωτοδικείο Αθηνών και την Εισαγγελία του Πρωτοδικείου Αθηνών, τον Δήμο Αγίου Δημητρίου, Το Χαμόγελο του Παιδιού και το ΕΔκΒ, καθώς και οι εξωτερικές εμπειρογνωμόνισσες του Έργου. Στόχος είναι να μεταφερθούν, κατόπιν κατάλληλης προσαρμογής στην Ελληνική πραγματικότητα, κάποιες από τις καλές πρακτικές της Ισλανδίας, οι οποίες θα ελεγχθούν πιλοτικά στη συνέχεια του Έργου.
Women Act – Μαίη Ζαννή: “Γυναικοκτονίες γίνονταν πάντα, απλώς στον δημόσιο διάλογο παρουσιάζονταν συχνά ως «εγκλήματα πάθους», ή εγκλήματα τιμής”
— Πότε και γιατί ιδρύσατε την Women Act; Ποιες είναι οι δράσεις σας;
Η οργάνωση Women Act δημιουργήθηκε το 2017 από 8 γυναίκες με στόχο την ενδυνάμωση των γυναικών σε θέσεις ηγεσίας και ευθύνης στη δημόσια σφαίρα. Για να στηρίξει τις γυναίκες τους παρέχει εκπαίδευση, δικτύωση και ειδικά προγράμματα ενδυνάμωσης. Οι δράσεις της οργάνωσης περιλαμβάνουν τις Ακαδημίες Ηγεσίας που είναι διαδραστικά workshops ενδυνάμωσης, τα μηνιαία Aperitifs που ενισχύουν την δικτύωση των γυναικών και την ανάδειξη προτύπων αλλά και καμπάνιες ευαισθητοποίησης όπως το «No more Manels – Όχι μόνο άνδρες» για την συμμετοχή γυναικών στα πάνελ των συνεδρίων. Μια από τις πρόσφατες πρωτοβουλίες της Women Act είναι η δημιουργία της πλατφόρμας Women CANdidates για να στηρίξει τις γυναίκες που θα κατέβουν υποψήφιες στις επόμενες εκλογές.
Από την αρχή της Women Act και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της πανδημίας καταλάβαμε πόσο σημαντικό είναι να μην είμαστε Αθηνοκεντρική οργάνωση και για αυτό ξεκινήσαμε ένα δίκτυο από hubs σε όλη την Ελλάδα. Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Αλεξανδρούπολη, Σέρρες, Λάρισα, Ρόδος, Πάτρα, Κεφαλονιά είναι μερικές πόλεις ενώ ακολουθούν και άλλες. Για εμάς είναι ζήτημα δημοκρατίας να συμμετέχει μια γυναίκα που ζει σε ένα χωριό στον Έβρο στην Women Act με τον ίδιο τρόπο που συμμετέχει κάποια στην Αττική.
— Συμφωνείτε με το όρο γυναικοκτονία και την καθιέρωσή του;
Συμφωνούμε με τον όρο και θεωρούμε ότι πρέπει να θεσμοθετηθεί – μια πράξη που θα έχει συμβολικό αλλά και ουσιαστικό χαρακτήρα. Ο όρος αυτός μπορεί να ακούγεται στη δημόσια σφαίρα τα τελευταία χρόνια ωστόσο προϋπάρχει από το 1976 που τον ανέδειξε η Diane Russel. Γιατί να το αρνιόμαστε σήμερα που το αντιμετωπίζουμε τόσο; Σε αυτούς που λένε ότι δεν διαφέρουν από ανθρωποκτονίες απαντούμε με τα λόγια της Προέδρου της Δημοκρατίας: “δεν πρόκειται για απλες ανθρωποκτονίες αφού εδράζονται σε σχέσεις εξουσίας και εξάρτησης μεταξύ θύτη και θύματος και προϋποθέτουν ανισότητα, σωματική, κοινωνική η οικονομική, επικυριαρχία παρωχημένων κοινωνικών αντιλήψεων και έμφυλων στερεοτύπων”.
— Γιατί πιστευτέ ότι έχουμε έξαρση των γυναικοκτονιών;
Γυναικοκτονίες γίνονταν πάντα, απλώς στον δημόσιο διάλογο παρουσιάζονταν συχνά ως “εγκλήματα πάθους”, ή εγκλήματα τιμής. Τότε δεν προκαλούσαν μεγάλες κοινωνικές αντιδράσεις. Ευτυχώς αυτό δείχνει να αλλάζει σήμερα με την κοινωνία να μην ανέχεται πλέον τέτοια φαινόμενα και να καταδικάζονται από άνδρες και γυναίκες. Σοκ και οργή όπως νιώθουμε τις τελευταίες τρεις μέρες.
— Πώς πιστεύετε ότι μπορούμε να προλάβουμε τέτοιου είδους φαινόμενα;
Όπως είπαμε η γυναικοκτονία δεν είναι ένα νέο φαινόμενο. Απλά πλέον είναι στην επικαιρότητα και μετά το σοκ είναι χρήσιμο να κοιτάξουμε την συνολική εικόνα της έμφυλης βίας στη χώρα μας. Πως μπορεί να αλλάξει αυτή η πραγματικότητα; Θέλουμε αλλαγή νοοτροπίας από την κοινωνία που αντανακλά στερεοτυπικές αντιλήψεις σχετικά με τον ρόλο των 2 φύλων ενώ σαφώς υπάρχει και η ανάγκη να συζητάμε ανοιχτά για την έμφυλη βία, να την καταδικάζουμε σε κάθε της μορφή, να εκπαιδεύουμε τα παιδιά από νωρίς στις έννοιες της οριοθέτησης και της αυτοδιάθεσης. Βεβαίως η προσέγγιση πρέπει να είναι αυτή της πρόληψης και πρόληψη είναι η στήριξη των γυναικών που βρίσκονται σε κακοποιητικές σχέσεις καθώς και η ενδυνάμωση και στήριξη των γυναικών για μη μένουν σε κακοποιητικές σχέσεις. Σε αυτό έχουμε ένα ρόλο να παίξουμε όλοι: Πολιτεία με τους θεσμούς της και η κοινωνία των πολιτών.