Δημήτρης Καβατζικλής
Τον Δεκέμβριο του 1990 ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος ετοίμαζε την νέα του ταινία «Το μετέωρο βήμα του πελαργού». Η υπόθεση περιστρεφόταν γύρω από την αινιγματική φυσιογνωμία ενός ηλικιωμένου πρόσφυγα σε μία ελληνική επαρχία κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Για τα γυρίσματα επιλέχθηκε η πόλη της Φλώρινας, ενώ πρωταγωνιστής ήταν ο σπουδαίος ηθοποιός, Μαρτσέλο Μαστρογιάννι έχοντας στο πλευρό του τη Ζαν Μορό.
Μητροπολίτης Φλωρίνης εκείνη την περίοδο ήταν ο Αυγουστίνος Καντιώτης, ένας ιδιαίτερα θρήσκος εκπρόσωπος του κλήρου και όπως τον χαρακτήριζαν οι αντίπαλοι του, «εθνικιστής». Λένε, μάλιστα, πως ο μητροπολίτης ήταν και βαθύτατα αντί-σκοπιανός, σε μία περίοδο άλλωστε που το «Σκοπιανό» ήταν εθνικό ζήτημα.
Άγνωστο πώς, το σενάριο είχε φτάσει στα χέρια του Μητροπολίτη. Σε συνέντευξή που έδωσε παραδέχθηκε ότι το σενάριο του είχε δώσει κάποιος εκ των έσω: «Δεν μου επιτρέπει αυτός που μου το έδωσε να αποκαλύψω το όνομά του. Είναι όμως γνήσιο και το διάβασα κατ’ επανάληψη», είπε. Θεωρώντας το «άκρως ανθελληνικό και αντιχριστιανικό», ο Μητροπολίτης ζήτησε με θράσος από τον τεράστιο Αγγελόπουλο να διακόψει την παραγωγή ή να κάνει αλλαγές. Μετά την άρνηση του σκηνοθέτη, εξοργίστηκε και πήρε την απόφασή να αφορίσει τον σκηνοθέτη, τους συντελεστές και όλους τους ηθοποιούς. Ανάμεσά τους ήταν κι ένα 14χρονο κορίτσι, η Δώρα Χρυσικού.
Η Δώρα συμμετείχε για πρώτη φορά επαγγελματικά σε ταινία. Εκείνη την εποχή φοιτούσε σε γερμανικό σχολείο και παράλληλα σπούδαζε στην Όπερα της Στουτγάρδης. Όνειρό της ήταν να γίνει χορεύτρια. Η εμπειρία των κινηματογραφικών γυρισμάτων ήταν κάτι εντελώς νέο για εκείνη. Η απόφαση για τον αφορισμό της σόκαρε την ίδια και την οικογένειά της. «Η μικρή Δώρα Χρυσικού διεκδικεί μια θέση στο βιβλίο των ρεκόρ «Γκίνες»: είναι ο μικρότερος άνθρωπος στον κόσμο που αφορίστηκε!», έγραφαν Τα ΝΕΑ στις 22 Δεκεμβρίου του 1990.
Η ίδια είχε δηλώσει τότε: «Εγώ θα πηγαίνω κανονικά στην εκκλησία και δεν με ενδιαφέρει ο αφορισμός του. Ξέρω τι σημαίνει αφορισμός, αλλά κάτω από τις συνθήκες που έγινε δεν με ενοχλεί. Εκείνο που με πειράζει είναι ότι μας αφόρισε για λόγους που δεν στέκουν. Σε ό,τι με αφορά, ο Σεβασμιώτατος λέει ότι η ταινία έχει πορνογραφικά στοιχεία, υπονοώντας υποθέτω σκηνές στις οποίες συμμετέχω. Τον ρωτώ λοιπόν πού είδε τις πορνογραφικές σκηνές;»
Η συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων της Φλώρινας, καταδίκασε τη στάση του Μητροπολίτη. Ο Αυγουστίνος Καντιώτης όμως, προειδοποίησε δημόσια τον Αγγελόπουλο να μην έρθει στην πόλη του για τα προγραμματισμένα γυρίσματα της ταινίας. Δεν έδειχνε διατεθειμένος να κάνει βήμα πίσω.
Όταν στα μέσα Δεκεμβρίου του 1990, ο Αγγελόπουλος ανέβηκε στη Φλώρινα για γυρίσματα, το κλίμα ήταν εφιαλτικό. Η πόλη είχε γεμίσει μαύρες σημαίες, πλακάτ και καρικατούρες, στις οποίες ο σκηνοθέτης κρατούσε σε ένα σακούλι τα 600 εκατ. που είχε πάρει από την ελληνική Πολιτεία και την Ευρώπη του Διαβόλου, και οι λέξεις «αναρχία, ανθελληνισμός, αθεΐα, ακολασία» τον περιέβαλαν. Καμπάνες χτυπούσαν πένθιμα. Σημαίες ανέμιζαν. Εμβατήρια ακούγονταν. Αυτοκίνητα με ντουντούκες γυρνούσαν στους παγωμένους δρόμους και καλούσαν τον κόσμο σε συλλαλητήριο και στην τελετή αφορισμού στη μητρόπολη.
Όμως, ούτε και ο Θόδωρος Αγγελόπουλος ενέδωσε στις απειλές. Στα τέλη του Δεκεμβρίου επέστρεψε στην Φλώρινα για την ολοκλήρωση της ταινίας. Η υποδοχή που του επιφύλασσαν οι Φλωρινιώτες ήταν θερμή. Πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε γύρω από τις όχθες του ποταμού Σακουλέβα, ένα από τα κύρια σκηνικά, επευφημώντας και συγχαίροντας τον σκηνοθέτη.
Οι πρωτόγνωρες συνθήκες δυσχέραιναν, αλλά δεν εμπόδισαν τα γυρίσματα. Ο Αγγελόπουλος ολοκλήρωσε με επιτυχία όλες τις σκηνές και αποχώρησε από την Φλώρινα. Λίγες μέρες αργότερα, ανήμερα των Φώτων, ο Αυγουστίνος Καντιώτης απείλησε ότι δεν θα έριχνε τον τίμιο σταυρό στα «καταραμένα νερά» του Σακουλέβα: «Είναι καταραμένο ποτάμι, όπως καταραμένος είναι και αυτός που το χρησιμοποιεί για να γυρίσει την ανθελληνική και πορνογραφική ταινία του. Γι’ αυτό κι εγώ φέτος θα ρίξω τον Τίμιο Σταυρό σ’ έναν κουβά με νερό στην Μητρόπολη», είπε.
Αρκετά χρόνια αργότερα η Δώρα Χρυσικού, δήλωσε: «Ο αφορισμός ήταν τιμή για μένα, ούτως ή άλλως εγώ δεν πιστεύω, ούτε και η οικογένειά μου. Ο τότε αφορισμός μου, δεν είχε να κάνει στην πραγματικότητα καθόλου με την ίδια την πίστη. Ήταν ένα παιχνίδι εξουσίας και κόντρας που είχε ο θρήσκος και εθνικιστής μητροπολίτης της πόλης, ο Αυγουστίνος ο Καντιώτης με τον Αγγελόπουλο, τον οποίο θεωρούσε εισβολέα στο τσιφλίκι του. Έχει αρθεί ο αφορισμός. Κάποια στιγμή, γύρω στο 2009, έλαβα ένα επίσημο τηλεφώνημα από την Ιερά Σύνοδο, που με ενημέρωνε για την άρση του. Αστεία πράγματα.»
Μετά την ολοκλήρωση της ταινίας η Δώρα Χρυσικού συνέχισε στο σχολείο και ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο Λονδίνο. Από το 1998 ξεκίνησε να εργάζεται στο Εθνικό Θέατρο ως επαγγελματίας πλέον ηθοποιός και έχοντας μια επιτυχημένη πορεία στο θέατρο αλλά και την τηλεόραση.
Η ταινία συμμετείχε στο φεστιβάλ των Καννών, παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, καθώς και στο Φεστιβάλ της Νέας Υόρκης αποσπάζοντας εξαιρετικές κριτικές για τη σκηνοθεσία το σενάριο και τις ερμηνείες.
Δείτε το ντοκιμαντέρ του Canal+ για το θέμα, με τίτλο «Ταινία στα πρόθυρα νευρικής κρίσης»
“Ταινία στα πρόθυρα νευρικής κρίσης (1991)” – Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος στη Φλώρινα
Μετάφραση – Επιμέλεια: Σταύρος Ε. Καμαρούδης, Γλωσσολόγος. Αναπλ. Καθηγητής ΠΤΔΕ – Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, ΦλώριναΜετάφραση – Επιμέλεια: Κουμπαρούδη…
[mixanitouxronou, kathimerini]
*ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
