Ποια είναι η διαδικασία για να υιοθετήσει κανείς παιδί σήμερα στην Ελλάδα;

Πριν ένα δυο χρόνια, ένα αγαπημένο μου ζευγάρι, μου ανακοίνωσε ότι ξεκίνησαν τη διαδικασία για να υιοθετήσουν ένα παιδί. Η χαρά μου ήταν διπλή αφενός γιατί γνωρίζοντας τους ξέρω πόσο τυχερό και γεμάτο αγάπη πρόκειται να είναι το μωράκι και αφετέρου γιατί γνώριζα πόσο πολύ θέλανε να αποκτήσουν ένα παιδί.

728 ημέρες αργότερα, οι φίλοι μου βρίσκονται ακόμα σε πολύ αρχικό στάδιο αφού τόσο η γραφειοκρατία, όσο και η έλλειψη προσωπικού, δυσκολεύει ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Με τη βοήθεια τους αλλά και με αρκετή μελέτη προσπάθησα να απλοποιήσω όσο μπορώ την όλη τη διαδικασία με μια μόνη ευχή: Πολύ σύντομα, οι υιοθεσίες στην Ελλάδα να γίνονται αμεσότερα χωρίς όμως να μειωθεί ούτε ελάχιστο από τον πολύ σημαντικό έλεγχο που πρέπει να γίνεται στους θετούς γονείς.

1. Τι ισχύει στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα τρεις τρόποι υιοθεσίας θεωρούνται νόμιμοι:

• Η κρατική υιοθεσία
• Η διακρατική και
• Η ιδιωτική

Στην κρατική υιοθεσία εμπλέκονται οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς, τόσο για να πιστοποιήσουν την καταλληλότητα των ζευγαριών όσο και για να υποδείξουν το παιδί, που επίσης βρίσκεται σε κρατικό φορέα φιλοξενίας.

Από την άλλη πλευρά, στην ιδιωτική υιοθεσία δε χρειάζεται η διαμεσολάβηση κάποιου ιδρύματος παρά μόνο λίγο πριν το δικαστήριο που η «Κοινωνική Υπηρεσία της Περιφέρειας» πραγματοποιεί την κοινωνική έκθεση, προς χρήση της δικαστικής διαδικασίας.

Όσον αφορά τη διακρατική υιοθεσία, όπου το παιδί προέρχεται από άλλο κράτος, για τη διαδικασία μεσολαβούν συγκεκριμένες περιφέρειες αλλά και η διεύθυνση Οικογένειας και Παιδιού του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

2. Από ποια ιδρύματα μπορεί κανείς να υιοθετήσει;

Με βάση τον ισχύοντα νόμο τα ιδρύματα στα οποία μπορεί να απευθυνθεί κάποιος για υιοθεσία είναι μόνο τα κρατικά και ανήκουν στα Κέντρα Κοινωνικής Πρόνοιας ή και σε κάποιο Δήμο. Πρόκειται για τα:

• Παράρτημα Προστασίας Παιδιού Αττικής «Η Μητέρα»
• «Αναρρωτήριο (πρώην ΠΙΚΠΑ) Πεντέλης», όπου υπάρχουν μικρότερα παιδιά
• Παιδοπόλεις Άγιος Ανδρέας και Αγία Βαρβάρα, που φροντίζουν παιδιά σχολικής και εφηβικής ηλικίας.

Στη Θεσσαλονίκη οι ενδιαφερόμενοι απευθύνονται στο Δημοτικό Βρεφοκομείο «Άγιος Στυλιανός».

Τα ιδιωτικής πρωτοβουλίας ιδρύματα παιδιών, στα οποία υπάρχουν παιδιά προς υιοθεσία, έχουν τη δυνατότητα συνεργασίας (παραπομπής των περιπτώσεων των παιδιών στα δημόσια ιδρύματα), ώστε να αξιοποιούνται οι λίστες των εγκεκριμένων ζευγαριών και να προχωρούν άμεσα οι υιοθεσίες σε κατάλληλους γονείς, που έχουν περάσει τη διαδικασία επιλογής και προετοιμασίας,

3. Το πρόβλημα που προκύπτει

Οι περισσότεροι υποψήφιοι γονείς θέλουν συνήθως να υιοθετήσουν νεογέννητο μωρό. κάτι που πρακτικά δεν μπορεί να συμβεί μέσω τουλάχιστον της κρατικής υιοθεσίας. Υπάρχει σχετικός νόμος ο οποίος ορίζει ότι το παιδί πρέπει να φτάσει τουλάχιστον 3 μηνών, ώστε οι φυσικοί του γονείς να μπορούν (να έχουν δηλαδή το δικαίωμα) να δώσουν τη συναίνεσή τους για την υιοθεσία του στο Δικαστήριο. Κάτι τέτοιο επίσης είναι και ηθικά απαραίτητο αφού έτσι δίνεται ένα περιθώριο στους φυσικούς γονείς σε περίπτωση που αλλάξουν γνώμη.

4. Ηλικιακά κριτήρια

Οι ενδιαφερόμενοι είναι καλό να γνωρίζουν ότι υπάρχουν ηλικιακά κριτήρια:

• Ο υποψήφιος γονέας δεν πρέπει να είναι πάνω από 60 ετών
• Ο υποψήφιος γονέας δε θα πρέπει να έχει διαφορά από τον υιοθετούμενο λιγότερα από 18 χρόνια και περισσότερα από 50.
• Ο περιορισμός δεν ισχύει για εκείνον από τους συζύγους που θέλει να υιοθετήσει τέκνο που υιοθετείται ή που έχει ήδη υιοθετηθεί από τον σύζυγό του.

5. Χρήματα

Στις υιοθεσίες μέσω κρατικού φορέα, οι υποψήφιοι γονείς θα πρέπει να πληρώσουν το παράβολο του φορέα και τον δικηγόρο. Το παράβολο είναι 450 ευρώ και καλύπτει τις διαδικασίες κατά το ήμισυ. Ουσιαστικά η διαδικασία της υιοθεσίας έχει δύο μέρη: τη συναίνεση των φυσικών γονέων και την υιοθεσία. Αυτή η διαδικασία σπάει για λόγους απορρήτου, τα μισά τα καλύπτει το ίδρυμα και οι υποψήφιοι γονείς καλύπτουν τα υπόλοιπα. Τον δικηγόρο πάντως τον βρίσκουν οι υποψήφιοι γονείς ενώ η αμοιβή του ποικίλει ανάλογα με τον δικηγόρο. Η διαδικασία ενώπιον του δικαστηρίου είναι απλή.

6. Λίστες αναμονής

Όλοι όσοι υποβάλλουν αίτηση υιοθεσίας συνεργάζονται τουλάχιστον με δύο κοινωνικούς λειτουργούς, με ψυχολόγο και αν χρειαστεί και με άλλους ειδικούς. Η περίπτωση τους, πριν καταλήξει στο Διοικητικό Συμβούλιο του Φορέα, συζητιέται σε διεπιστημονική επιτροπή. Πάντως για όλη τη διαδικασία καθοριστική είναι η ημερομηνία, κατά την οποία κατατέθηκε η πλήρης αίτηση.

Φάση 1

Πρακτικά μόλις γίνει η αίτηση, οι ενδιαφερόμενοι μπαίνουν στη λίστα συνεργασίας. Στο πρώτο στάδιο της αξιολόγησης εξετάζεται αν τηρούνται τα «τυπικά κριτήρια», όπως για παράδειγμα η ηλικία, τα ποινικά μητρώα κτλ. Η οικονομική κατάσταση εκτιμάται ως ικανοποιητική αν μπορεί στο δικαστήριο να αποδειχθεί ότι θα εξασφαλίζει στο παιδί τα βασικά αγαθά, μέσα στα οποία εννοείται το ατομικό του δωμάτιο.

Φάση 2

Στη συνέχεια ακολουθεί το στάδιο της οικογενειακής μελέτης, που περιλαμβάνει συνεντεύξεις με κοινωνικό λειτουργό στο γραφείο και στο σπίτι, συνεργασία με το συγγενικό περιβάλλον, συνεργασία με ψυχολόγο, με άλλο κοινωνικό λειτουργό ή άλλο ειδικό (γιατρό, ψυχολόγο ή νομικό) και διαρκεί περίπου 7 με 8 μήνες.

Φάση 3

Στην τελευταία φάση προβλέπεται στάδιο προετοιμασίας ή ενίοτε συστηματικής εκπαίδευσης.

Το δεύτερο στάδιο ολοκληρώνεται χρονικά περίπου στα 2 με 3 χρόνια από τη στιγμή της αίτησης. Μετά έρχεται το στάδιο της αναμονής, πότε δηλαδή θα ελευθερωθεί νομικά ένα παιδί για υιοθεσία και πότε θα έρθει η σειρά του ζευγαριού. Αυτή η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει και πάνω από 4 χρόνια.