Τα fake news που διαβάζουμε για τα εμβόλια είναι συχνά τόσο εξωφρενικά που θεωρούμε πως κανείς δεν πρόκειται να τα πιστέψει. Κι όμως. Μια βόλτα στα σχόλια του Facebook θα μας πείσει για το αντίθετο.
Τώρα ο Μητροπολίτης Κυθήρων είπε αυτήν την απίθανότητα: «Τα εμβόλια γίνονται με το προϊόν των εκτρώσεων»
Εισαγγελική παρέμβαση για τον Μητροπολίτη Κυθήρων και τις δηλώσεις περί εμβολίου
Επείγουσα προκαταρκτική εξέταση διέταξε η Εισαγγελία Πρωτοδικών Πειραιά για τις δηλώσεις του Μητροπολίτη Κυθήρων Σεραφείμ πως “τα εμβόλια γίνονται με το προϊόν των εκτρώσεων”, οι οποίες έχουν προκαλέσει σάλο.
Η πρώτη μου αντίδραση ήταν, «ωραία, θα τον μαζέψει τώρα ο εισαγγελέας για διάδοση fake news επικίνδυνων για τη δημόσια υγεία». Έλα όμως που δε γίνεται. Πέρα από ωραία συμβολική κίνηση, σύμφωνα με το νόμο δεν υπάρχει αδίκημα σ’ αυτά που είπε ο Μητροπολίτης. Ακόμα κι αν παραπεμπφθεί σε δίκη, λογικά θα αθωθεί.
Γιατί; Γιατί από πέρσι, με τον νέο Ποινικό Κώδικα αυτό έχει γίνει από πανδύσκολο έως ακατόρθωτο.
Στην ουσία αποποινικοποιησαν τα fake news.
Άγνωστος ο λόγος, και δεν θα ήθελα να κάνω δημοσίως εικασίες.
Καταρχάς στο νέο Ποινικό Κώδικα δεν υπάρχει πουθενά πρόβλημα με τα fake news που σχετίζονται με τη δημόσια υγεία. Στον προηγούμενο υπήρχε η φράση «δημόσια πίστη» που περιλάμβανε και τη δημόσια υγεία, σ’ αυτόν έχει αφαιρεθεί. Έπειτα ο νέος είναι τόσο ασαφής που δεν υπάρχει περίπτωση να καταδικαστεί κανείς – ο εισαγγελέας θα βάλει στο αρχείο κατευθείαν οποιαδήποτε υπόθεση, ακόμα όμως κι αν γίνει ποτέ δίκη, η αθώωση του κατηγορουμένου θα τον ηρωοποιήσει ακόμα περισσότερο στα μάτια των οπαδών του.
Είναι τρελό το ότι κακίζουμε πχ. το Facebook αν δεν αφαιρέσει κάποια φορά κατευθείαν τα επικίνδυνα fake news, ενώ την ίδια στιγμή, ο ελληνικός νόμος δεν τα απαγορεύει ρητά.
Δεν ξέρω αν μπορεί να αλλάξει κάτι, αν όμως η κυβέρνηση μπορεί να κάνει κάποια οποιαδήποτε αλλαγή, πρέπει να την κάνει άμεσα.
Περισσότερα για το τι ίσχυε και το τι ισχύει τώρα.
Λίγους μήνες πριν τις εκλογές του 2019, δόθηκε προς δημόσια διαβούλευση, μέσω του Υπουργείου Δικαιοσύνης, το σχέδιο για το νέο Ποινικό Κώδικα. Μεταξύ άλλων διατάξεων που προτείνονταν προς τροποποίηση, τα Ελληνικά Hoaxes πρόσεξαν πως επέρχονταν σημαντικές αλλαγές προς το χειρότερο στο άρθρο 191 Π.Κ., το οποίο αφορά τη διασπορά ή διάδοση ψευδών ειδήσεων ή φημών. (Δυστυχώς οι φόβοι τους επιβεβαιώθηκαν, λίγο πριν τις εκλογές όταν η τότε κυβέρνηση τα υπερψήφισε στη Βουλή.)
Τι ίσχυε ως τότε:
Άρθρο 191 Π.Κ.
1. Σε φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών και σε χρηματική ποινή καταδικάζεται όποιος διασπείρει με οποιονδήποτε τρόπο ψευδείς ειδήσεις ή φήμες ικανές να επιφέρουν ανησυχίες ή φόβο στους πολίτες ή να ταράξουν τη δημόσια πίστη ή να κλονίσουν την εμπιστοσύνη στο εθνικό νόμισμα ή στις ένοπλες δυνάμεις της χώρας ή να επιφέρουν διαταραχή στις διεθνείς σχέσεις της χώρας. Αν η πράξη τελέστηκε επανειλημμένα μέσω του τύπου, ο υπαίτιος καταδικάζεται τουλάχιστον σε φυλάκιση έξι μηνών και σε χρηματική ποινή τουλάχιστον πεντακοσίων ενενήντα (590) ευρώ.
2. Όποιος από αμέλεια γίνεται υπαίτιος κάποιος από τις πράξεις της προηγούμενης παραγράφου τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή με χρηματική ποινή.
Με τις παραπάνω διατάξεις, μέχρι το 2019 τιμωρούνταν η με οποιονδήποτε τρόπο (δημόσια, μέσω του διαδικτύου, με αποστολή προσωπικών μηνυμάτων, με ψιθύρους κλπ), διασπορά ή διάδοση ψευδών ειδήσεων ή φημών που ήταν ικανές να επιφέρουν ανησυχίες ή φόβο στους πολίτες να ταράξουν τη δημόσια πίστη ή να κλονίσουν την εμπιστοσύνη στο εθνικό νόμισμα ή στις ένοπλες δυνάμεις της χώρας ή να επιφέρουν διαταραχή στις διεθνείς σχέσεις της χώρας.
Όπως καθιστούσε σαφές το άρθρο, ο νόμος δεν απαιτούσε να έχει επέλθει το αποτέλεσμα της πρόκλησης ανησυχίας ή φόβου. Η αντικειμενική υπόσταση του αδικήματος υφίσταται αρκεί να είναι ικανή από το περιεχόμενό της η ψευδής είδηση να επιφέρει φόβο ή ανησυχία, ακόμη και αν τελικώς δεν εξέφρασε κανένας πολίτης τον φόβο του ή την ανησυχία του λόγω της ψευδούς είδησης.
Επίσης, προστατευόμενο έννομο αγαθό από τη διάταξη του τότε άρθρου 191 ήταν και η δημόσια πίστη. Δημόσια πίστη είναι κατά το Νόμο η πίστη των πολιτών στις ενέργειες του Κράτους, η εμπιστοσύνη των πολιτών στη δημόσια εξουσία και στα πολιτειακά όργανα. Τέτοια, για παράδειγμα, είναι η εμπιστοσύνη των πολιτών στα Εθνικά Προγράμματα Εμβολιασμών που καταρτίζονται από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών του Υπουργείου Υγείας, τα οποία έχουν ως σκοπό να παράσχουν σωστές κατευθυντήριες γραμμές για την εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού της χώρας ώστε να προστατευτεί η δημόσια υγεία από λοιμώδεις ασθένειες. Αξίζει να σημειωθεί πως η δημόσια πίστη προστατεύεται νομικά αποκλειστικά και μόνο από την παραπάνω παρούσα διατύπωση του συγκεκριμένου άρθρου του Ποινικού Κώδικα.
Έτσι, με βάση το τότε άρθρο 191 ΠΚ επήλθε και η πρώτη καταδίκη στην Ελλάδα για τη διασπορά του διαβόητου hoax με την «μικρή Μαιρούλα που έπαθε καρκίνο από εμβόλιο και πέθανε». Επρόκειτο για ένα επαίσχυντο άρθρο αντιεμβολιαστικής αχαλίνωτης φαντασίας, με το οποίο ένα φρικτό αλλά ολότελα ψευδές γεγονός, ο δήθεν θάνατος ενός παιδιού από εμβόλιο, παρουσιαζόταν ως αληθινό γεγονός. Ενώ έως τότε η διάδοση αυτού του άρθρου γνώριζε έξαρση, αμέσως μετά την καταδίκη η διάδοσή του περιορίστηκε κατά πολύ και μόνο σποραδικά επανεμφανίζεται χωρίς όμως ιδιαίτερη αναπαραγωγή πλέον. Χαρακτηριστικό είναι μάλιστα πως ο δημοσιογράφος, ο οποίος καταδικάστηκε για τη διάδοση αυτού του hoax, το κατέβασε από την ιστοσελίδα του.
Ωστόσο, λίγο πριν τις εκλογές του 2019, το άρθρο 191 ΠΚ τροποποιήθηκε προς το χειρότερο, με πολύ πιο περιοριστικές διατάξεις για την αντικειμενική υπόσταση του αδικήματος.
Συγκεκριμένα έγινε:
Άρθρο 191
Διασπορά ψευδών ειδήσεων
1. Όποιος δημόσια ή μέσω του διαδικτύου διαδίδει ή διασπείρει με οποιονδήποτε τρόπο ψευδείς ειδήσεις με αποτέλεσμα να προκαλέσει φόβο σε αόριστο αριθμό ανθρώπων ή σε ορισμένο κύκλο ή κατηγορία προσώπων, που αναγκάζονται έτσι να προβούν σε μη προγραμματισμένες πράξεις ή σε ματαίωσή τους, με κίνδυνο να προκληθεί ζημία στην οικονομία, στον τουρισμό ή στην αμυντική ικανότητα της χώρας ή να διαταραχθούν οι διεθνείς της σχέσεις, τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή.
2. Όποιος από αμέλεια γίνεται υπαίτιος της πράξης της προηγούμενης παραγράφου τιμωρείται με χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας.
Αμέσως από την παραπάνω διατύπωση γίνεται σαφές πως η διασπορά ψευδών ειδήσεων ή φημών τιμωρείται εφεξής αποκλειστικά και μόνο εάν οι ψευδείς ειδήσεις επιφέρουν κίνδυνο πρόκλησης ζημίας στον τουρισμό, στην οικονομία ή στην αμυντική ικανότητα της χώρας ή κίνδυνο διατάραξης των διεθνών της σχέσεων. Τίθεται, δηλαδή, σαφής περιορισμός στους τομείς που προστατεύονται από το Νόμο απέναντι στο φαινόμενο των fake news. Απαλείφεται η έννομη προστασία της δημόσιας πίστης (δημόσια υγεία, εμβόλια κλπ).
Επιπλέον, άλλαξε και ο δυνητικός χαρακτήρας πρόκλησης ανησυχίας που προέβλεπε έως τότε το άρθρο 191 ΠΚ. Εφεξής, δεν θα αρκεί απλώς από το περιεχόμενό τους οι ψευδείς ειδήσεις να είναι προφανές ή εύλογο πως μπορούν να προκαλέσουν ανησυχία ή φόβο στο κοινό, ώστε η διάδοσή τους να διώκεται ποινικά, αλλά απαιτείται να έχει επέλθει το αποτέλεσμα της πρόκλησης του φόβου, ώστε το αδίκημα να υφίσταται.
Αφενός αυτό σημαίνει πως παύει η εκ των προτέρων έννομη προστασία απέναντι στα fake news – οι δικαστικές και διωκτικές Αρχές θα μπορούν να επεμβαίνουν μόνον αφού έχει γίνει η (ανεπανόρθωτη) ζημιά καθώς πιο πριν δεν θα υφίσταται αδίκημα – αφετέρου αυτό πιθανότατα σημαίνει πως στην πράξη εφεξής οι διωκτικές Αρχές λαμβάνουν ένορκες καταθέσεις πολιτών, οι οποίοι ασφαλώς θα πρέπει στη συνέχεια να παρουσιαστούν και στις αντίστοιχες δίκες, που να βεβαιώνουν πως όσα διάβασαν τους προκάλεσαν ανησυχία.
Με βάση τα παραπάνω, γίνεται σαφές πως η κατάργηση της έννομης προστασίας της δημόσιας πίστης άνοιξε την κερκόπορτα των fake news στην αντιεμβολιαστική προπαγάνδα και σε τσαρλατάνους που θα διαδίδουν αντιεπιστημονική προπαγάνδα σε θέματα ιατρικής αντιμετώπισης σοβαρών παθήσεων («οι χημειοθεραπείες και οι ακτινοθεραπείες δεν έχουν αποτέλεσμα, σκοτώνουν», κλπ.). Δεν υπάρχει πια τρόπος έννομης προστασίας της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους δημόσιους φορείς σε θέματα προστασίας της δημόσιας υγείας, των εμβολιασμών, ή ακόμη και σε οδηγίες αντιμετώπισης καταστροφών.
Οι διατάξεις με τις οποίες καταργήθηκαν α) η εκ των προτέρων πρόληψη της διασποράς ψευδών ειδήσεων και β) η προστασία της δημόσιας πίστης, είναι πραγματικά δώρο σε εκείνους που διασπείρουν fake news είτε από τυφλή πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας είτε από καθαρή κερδοσκοπία και απληστία.
Επί του θέματος είχε τοποθετηθεί το Μάρτιο του 2019 και ο κ. Σκανδάμης Μαρίνος, δικηγόρος, διδάκτωρ Νομικής, πρ. Γ.Γ. Υπ. Δικαιοσύνης, με άρθρο του στον ιστότοπο dikastiko :
«Η ενσυνείδητη παραπληροφόρηση μέσω του τύπου και κυρίως πια του διαδικτύου, έχει λάβει χαρακτηριστικά πανδημίας. Μέσα από αυτή δεν εξυπηρετείται μόνο ο ρατσιστικός ή μισαλλόδοξος λόγος και οι θεωρίες συνωμοσίας, αλλά επιπλέον, η αποσταθεροποίηση των πολιτικών αντιπάλων και η υπονόμευση των θεσμών.
Αυτό επιτυγχάνεται πρωτίστως μέσα από τη δράση των trolls και την παραγωγή και διάχυση των fake news. Το άρθρο 191 Ποινικού Κώδικα [παρείχε] τη δυνατότητα να τιμωρηθεί αυτή η διασπορά ψευδών ειδήσεων. Ιδίως μάλιστα όταν διαταράσσεται η δημόσια πίστη.
Για παράδειγμα, στο παρελθόν, με τη χρήση αυτής της διάταξης έχει καταδικαστεί βουλευτής που παραπληροφορούσε δημόσια ότι θρησκευτική μειονότητα στη χώρα μας δεν είχε δίκαιη μεταχείριση από τις ελληνικές κυβερνήσεις, δημοσιογράφος που υποστήριζε ότι μέσω του εμβολιασμού των ανηλίκων οι φαρμακευτικές εταιρίες διασπείρουν μεταδοτικές ή ανίατες ασθένειες, αλλά και εκδότης εφημερίδας που δημοσίευσε ψευδές ρεπορτάζ για αποπλάνηση ανηλίκων και αδράνεια της αστυνομίας.
Με το νέο σχέδιο Ποινικού Κώδικα το άρθρο 191 τροποποιείται. [Πλέον] όποιος διασπείρει ψευδείς ειδήσεις που μπορεί να ταράξουν τη δημόσια πίστη δεν θα τιμωρείται. Έτσι υπάρχει κίνδυνος να διασπείρονται ψευδείς ειδήσεις λ.χ. για τα πολιτειακά όργανα, τους αρχηγούς των κομμάτων, το κοινοβούλιο, τη δικαιοσύνη, την αστυνομία, το εθνικό σύστημα υγείας χωρίς να υπάρχει πρόβλεψη τιμωρίας.
Η απουσία διάταξης για την τιμωρία της ενσυνείδητης παραπληροφόρησης μπορεί να συμβάλει έτσι στην αχαλίνωτη επέλαση όσων από την Ελλάδα ή το εξωτερικό παράγουν ψευδείς ειδήσεις. Ειδικά μάλιστα εν όψει εκλογών, αυτό μπορεί να υπονομεύσει ακόμη περισσότερο τη δημοκρατική λειτουργία.
Αυτή η νομοπαρασκευαστική κακοτεχνία πρέπει άμεσα να επανεξεταστεί από το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Όταν μάλιστα η συγκροτημένη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ομάδα Ειδικών Υψηλού Επιπέδου στην από Μαρτίου 2018 αναφορά της για τη διαδικτυακή παραπληροφόρηση, δίνει έμφαση στην προστασία των δημοκρατικών θεσμών και την αποφυγή της δημόσιας βλάβης (public harm), οποιαδήποτε αντίθετη κατεύθυνση του Έλληνα νομοθέτη μπορεί να αποβεί αφενός ευρωπαϊκά ανακόλουθη, αφετέρου εθνικά υπονομευτική των δημόσιων λειτουργιών.»
Κάτι πρέπει να γίνει, έστω και τώρα.
Ή, μάλλον, κυρίως τώρα.
*ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
H αλήθεια για τον ταλαντούχο κύριο Icke και τα νεοταξίτικα ερπετά του