Άρης Δημοκίδης
Είτε το έχουμε παρατηρήσει είτε όχι, ο καθένας μας έχει το δικό του μικρό τελετουργικό για το πέρασμα από τον ξύπνιο στον ύπνο. Μερικοί τραβούν το σκέπασμα μέχρι τη μύτη, τρίβουν τα πόδια μεταξύ τους, αγκαλιάζουν το μαξιλάρι, και πάει λέγοντας. Κάποιοι από εμάς, όμως, μπορεί ενίοτε να έχουμε τη δυσάρεστη αίσθηση ότι πέφτουμε στο κενό, με αποτέλεσμα να πεταγόμαστε ξαφνιασμένοι, ή και αγχωμένοι.
Τρεις ειδικοί εξήγησαν στη Le Figaro τα πιθανά αίτια αυτού του φαινομένου, που όλοι (ή σχεδόν όλοι) βιώνουν τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους.
Sleepy Good Night GIF – Find & Share on GIPHY
Discover & share this Sleep Well GIF with everyone you know. GIPHY is how you search, share, discover, and create GIFs.
Χάσμα μεταξύ μυών και εγκεφάλου
Παρότι οι σχετικές μελέτες είναι λιγοστές, όπως επισημαίνει η νευροεπιστήμων ερευνήτρια Christelle Peyron, η πλέον επιβεβαιωμένη μέχρι στιγμής υπόθεση δείχνει πως, όταν κάποιος περνάει από τον ελαφρύ προς τον βαθύ ύπνο, υπάρχει μια χρονοκαθυστέρηση ανάμεσα στον ύπνο του εγκεφάλου και τον ύπνο των μυών.
«Όταν μας παίρνει ο ύπνος, σημειώνεται μια σταδιακά αυξανόμενη απώλεια μυϊκού τόνου. Αν, όμως, αυτή η χαλάρωση είναι πολύ γρήγορη για τον εγκέφαλό μας, τότε αυτός την εκλαμβάνει ως πτώση και προσπαθεί να ανακτήσει τον έλεγχο συστέλλοντας τους μύες», εξηγεί η ειδικός.
Στην πράξη, το «άλμα» βύθισης στον ύπνο αρχικά επιδιώκει να καταλάβει το κάτω μέρος του σώματος, και έπειτα το υπόλοιπο, πριν από την επιστροφή στην κανονικότητα. Κατά μέσον όρο, αυτό διαρκεί ένα με δύο δευτερόλεπτα.
Σπανιότερα, αυτή η σύντομη συστολή των μυών συνοδεύεται από οπτικές ή ακουστικές εκδηλώσεις. «Μπορεί πραγματικά να δεις τον εαυτό σου να πέφτει σε μια τρύπα ή ακόμη και να ακούσεις θορύβους που δεν βγάζουν κανένα νόημα σε σχέση με την πτώση», λέει η χρονοβιολόγος Claire Leconte.
Tired Duck GIF – Find & Share on GIPHY
Discover & share this Tired GIF with everyone you know. GIPHY is how you search, share, discover, and create GIFs.
Αντανακλαστικό επιβίωσης;
Περί το 70% του πληθυσμού θα έχει «αναπηδήσει» από την αίσθηση της πτώσης τουλάχιστον μία ημέρα/βραδιά στον ύπνο του, κατά το πέρασμα από τον ελαφρύ στον βαθύ ύπνο, αναφέρει η Leconte. Είναι, άραγε, δυνατόν αυτή η αίσθηση να μεταδίδεται από γενιά σε γενιά; Και όμως, αυτό αποτελεί πεποίθηση αρκετών επιστημόνων, οι οποίοι θεωρούν πως αυτή η μηχανική κίνηση ανάγεται στο μακρινό παρελθόν του είδους μας, όταν ο άνθρωπος ζούσε στα δέντρα. Για να επιβιώσουν στο άγριο περιβάλλον, οι μακρινοί πρόγονοί μας πρέπει να είχαν αναπτύξει αυτή την αντίδραση ως ένα αντανακλαστικό επιβίωσης, προκειμένου να μην πέφτουν κατά τη διάρκεια του ύπνου. Μια λογική εξήγηση, σύμφωνα με τη χρονοβιολόγο, η οποία σμειώνει: «Εν τη γενέσει τους, οι βιολογικοί μας ρυθμοί είναι το αποτέλεσμα μιας προσαρμογής των πρώτων όντων ως προς το περιβάλλον, και την περιστροφή της Γης γύρω από τον Ήλιο».
Ημερολόγιο ύπνου
Οι πιο υποχόνδριοι από εμάς δεν χρειάζεται να ανησυχούν. Η «αναπήδηση» κατά τη βύθιση στον ύπνο είναι εντελώς καλοήθης, βεβαιώνει η Δρ Sylvie Royant-Parola, ειδική στις διαταραχές ύπνου και Πρόεδρος του Δικτύου Μορφέας. Η νευροεπιστήμων Christelle Peyron επιβεβαιώνει με τη σειρά της: «Δεν υπάρχει επίπτωση στον ύπνο μας – γενικώς, τους περισσότερους κατόπιν τούς παίρνει αυτομάτως ο ύπνος. Πολλά παιδιά δεν το παίρνουν καν είδηση».
Ωστόσο, υπάρχουν παράγοντες που μπορούν να αυξήσουν τη συχνότητα αυτών των «ξεσπασμάτων». «Όσο πιο αγχωμένο και ‘τσιτωμένο’ είναι το άτομο, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να αναβιώνει αυτή την αποσύνδεση μεταξύ κινητικού και εγκεφαλικού ελέγχου», επισημαίνει η Δρ Royant-Parola. Καφές, αλκοόλ, καπνός… Η κατανάλωση διεγερτικών ουσιών (που μπορεί να «παίζουν» με το νευρικό σύστημα) προτού πάμε για ύπνο, επίσης ενισχύει την επανάληψη του φαινομένου. Εξίσου μπορούν να επηρεάσουν και δραστηριότητες που έχουν απήχηση στον εγκέφαλο. «Βλέποντας τηλεόραση, τσεκάροντας το λάπτοπ ή διασκεδάζοντας στην κονσόλα των βιντεοπαιχνιδιών, η σύγχρονη κοινωνία μας μάς σπρώχνει να μετατοπίζουμε τις ώρες που πέφτουμε για ύπνο και που σηκωνόμαστε. Αυτό καταλήγει να αυξάνει την πίεση του ύπνου και τα ξεσπάσματα [πτώσης-αναπήδησης]», υπογραμμίζει η χρονοβιολόγος Claire Leconte.
Cat Sleeping GIF – Find & Share on GIPHY
Discover & share this Kitten GIF with everyone you know. GIPHY is how you search, share, discover, and create GIFs.
Σε περίπτωση που αυτά τα ξεσπάσματα επαναλαμβάνονται σε ενοχλητικό βαθμό και προκαλούν στρες, συστήνονται χαλαρωτικές δραστηριότητες πριν από την ώρα που θα πάμε για ύπνο, όπως η γιόγκα και ο διαλογισμός. Αντιθέτως, η γυμναστική και τα σπορ απαγορεύονται μετά το βραδινό γεύμα. «Χαλαρώνοντας, ευνοούμε τη μυϊκή χαλάρωση προτού πάμε για ύπνο και αποφεύγουμε τη δημιουργία υπερβολικά ισχυρής αντίφασης μεταξύ σώματος και εγκεφάλου», εξηγεί η Δρ Royant-Parola.
Επίσης, αν είναι εφικτό να διαθέσουμε περισσότερο χρόνο για τη διερεύνηση της κατάστασης, η τήρηση μιας «ατζέντας ύπνου» μπορεί να μας ωφελήσει σημαντικά. «Σημειώνουμε κάθε μέρα την ώρα που μας παίρνει ο ύπνος και την ώρα που ξυπνάμε, τα διαστήματα που είμαστε ξύπνιοι και το περιεχόμενο των ονείρων μας, επιχειρώντας να δούμε το πλήρες πλαίσιο της κατάστασης και να κρίνουμε τι δεν πάει καλά», προτείνει η χρονοβιολόγος. Φυσικά, αν το πρόβλημα επιμένει και μας ταλαιπωρεί, δεν πρέπει να διστάσουμε να συμβουλευτούμε κάποιον/α ειδικό ψυχικής υγείας.
