Μικροπράγματα
Αν ζητήσεις από έναν περαστικό να πει τον πρώτο πίνακα του Vincent van Gogh που του έρχεται στο μυαλό, κατά πάσα πιθανότητα θα σκεφτεί την «Έναστρη νύχτα», τους «Πατατοφάγους», τα «Ηλιοτρόπια», ή κάποια από τις αυτοπροσωπογραφίες τού καλλιτέχνη (μπορεί εκείνη με το μπανταρισμένο αυτί). Πόσοι, όμως, θα αναφέρουν το «Νυχτερινό Καφέ» (Le Café de nuit, 1888), για το οποίο ο Vincent έγραψε στον αδελφό του Theo ενόσω ήταν στην Arles, την πόλη της νότιας Γαλλίας όπου είχε πάει σε αναζήτηση τοπίων που θύμιζαν Ιαπωνία; Το καφέ αυτό ήταν από εκείνα τα μέρη που δεν κλείνουν ποτέ, και όπου έβρισκαν καταφύγιο οι νυχτόβιοι που «δεν έχουν χρήματα για να πληρώσουν για κάποιο κατάλυμα, ή είναι υπερβολικά πιωμένοι για να τους δεχτούν».
Πρόσφορο θέμα για έναν ζωγράφο, μπορεί να σκεφτεί κανείς. Όταν ο ζωγράφος ξαναέγραψε στον αδελφό του μετά την ολοκλήρωση του «Νυχτερινού Καφέ», περιέγραψε τον πίνακα ως «έναν από τους ασχημότερους που έχω φτιάξει». Όμως αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι τον έβλεπε ως αποτυχία, ή ότι εμείς δεν θα έπρεπε να τον θεωρούμε αριστούργημα.
Van Gogh’s Ugliest Masterpiece
How can an “ugly” painting be a masterpiece? Go to Squarespace.com and use the offer code “nerdwriter” to get 10% off your first purchase! Support Nerdwriter videos: https://patreon.com/nerdwriter Subscribe: http://bit.ly/SubNerdwriter Watch the most popular Nerdwriter episodes: https://youtube.com/watch?v=_aFo_BV-UzI&list=PLwg4AG1KkgLx18HrK7lCOjRXZFpmrdkvV&index=1 Facebook: https://facebook.com/The-Nerdwriter-314141501931192/ Twitter: https://twitter.com/TheeNerdwriter Patreon: https://patreon.com/nerdwriter SOURCES Van Gogh’s Letters — READ THEM ALL!!!!
«Με την πρώτη ματιά, μπορείς να καταλάβεις τι εννοούσε», λέει ο Evan Puschak (γνωστότερος ως Nerdwriter). «Είναι μια συνταραχτική εικόνα, ακόμη και για τα δεδομένα τού van Gogh, ειδικά όταν τη συγκρίνεις με την άλλη διάσημη σκηνή του από καφέ στην Arles, τον ‘Εξώστη καφενείου τη νύχτα’», που «συλλαμβάνει εκείνη τη ρομαντική αίσθηση των ευρωπαϊκών καφέ τις καλοκαιρινές βραδιές, όπου φίλοι μαζεύονται για να μιλήσουν και να γελάσουν». Το «Νυχτερινό Καφέ» είναι «ένας πίνακας ανησυχίας», που δίνει έναν εφιαλτικό αντίποδα στο «όνειρο της γαλλικής νυχτερινής ζωής» τού «Εξώστη καφενείου τη νύχτα» (Terrasse du café le soir, επίσης 1888).
Ακριβώς όπως χρησιμοποιούσε το χρώμα «για να αιχμαλωτίσει την αισθηματική του ανταπόκριση στη φυσική ομορφιά» σε άλλους πίνακες, εδώ ο ζωγράφος χρησιμοποίησε τα χρώματα «για να επικοινωνήσει την ανησυχία μιας αίθουσας μπαρ χαμηλής κοινωνικής τάξης μετά τα μεσάνυχτα». Ο Puschak ερευνά στις επιστολές του καλλιτέχνη και βρίσκει ξεκάθαρα δηλωμένη την πρόθεσή του: «Προσπάθησα να εκφράσω τα τρομερά ανθρώπινα πάθη με το κόκκινο και το πράσινο», έγραψε ο van Gogh. «Παντού είναι μια μάχη και μια αντίθεση των πιο διαφορετικών πράσινων και κόκκινων». Ο Puschak προχωρεί σε μια ανάλυση όλων των επιμέρους στοιχείων που χρησιμοποίησε ο van Gogh προκειμένου να κάνει το «Νυχτερινό Καφέ» να προκαλεί ανησυχία: αποδίδοντας τον τοίχο της αίθουσας ως «μια παχιά, καταπιεστική κορδέλα αίματος», σε ένα χρώμα που συγκρούεται με το πράσινο του ταβανιού και δημιουργεί «μια ένταση που τρεμοπαίζει στο μάτι», και χρησιμοποιώντας για το υπόλοιπο εσωτερικό του χώρου «ένα κίτρινο του θειαφιού που εισχωρεί στα πάντα».
Η διάθεση που προκαλεί ο πίνακας δεν δημιουργείται μόνο από το χρώμα, αλλά και από άλλους παράγοντες: την έλλειψη σκιών πέρα από αυτήν που ρίχνει το τραπέζι του μπιλιάρδου, την καμπουριαστή στάση των θαμώνων, τις σκόρπιες θέσεις των καθισμάτων και των ποτηριών, την ίδια την «κυρτωμένη» προοπτική του έργου. «Δεν υπάρχει δυνατότητα απόδρασης», λέει ο Puschak, «ούτε για τα άτομα μέσα στον πίνακα, ούτε για τα άτομα έξω από αυτόν» – και μάλλον ούτε και για τον ίδιο τον van Gogh, ο οποίος προχώρησε στην περιβόητη κοπή του αυτιού του μόλις λίγους μήνες μετά την ολοκλήρωση του «Νυχτερινού Καφέ». Μέσα, όμως, από αυτόν τον «αναπόδραστο» πίνακα μπορούμε να δούμε εξίσου καλά με οποιοδήποτε άλλο έργο, αν όχι ακόμη καλύτερα, πώς πραγματικά λειτουργούσε η καλλιτεχνική ιδιοφυΐα τού van Gogh, και πώς η αριστοτεχνία παραμένει αριστοτεχνία ακόμη και όταν δεν υπηρετεί την ομορφιά.
Με πληροφορίες από το Openculture
*ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
ΚΟΥΙΖ: Σου δείχνουμε άλλα 20 σπουδαία έργα τέχνης. Μπορείς να βρεις το δημιουργό;
