Βήμα – Βήμα: Πώς φτιάχνεται η Μαστίχα Χίου;

Η Μαστίχα είναι ένα μοναδικό προϊό, το οποίο παράγεται αποκλειστικά στις νότιες περιοχές της Χίου, γνωστές και ως «Μαστιχοχώρια». Σε εκείνα τα χωριά ευδοκιμεί και καλλιεργείται μία ιδιαίτερη ποικιλία σχίνου, ο μαστιχοφόρος σχίνος που παράγει την πιο γνωστή, εκλεκτή και ξεχωριστή για τις θεραπευτικές της δράσεις φυσική Μαστίχα. Τη Μαστίχα Χίου.

Ποια όμως είναι η διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί ώστε το προϊόν να μπορεί να διατεθεί στο εμπόριο; Εξηγούμε βήμα – βήμα:

1. Το μαστιχόδεντρο

Ευδοκιμεί αποκλειστικά και μόνο στην Νότια Χίο κι’ αυτό οφείλεται τόσο στο εύκρατο κλίμα της περιοχής όσο και στα υποθαλάσσια ηφαίστεια και στο ασβεστολιθικό έδαφος. Δεν είναι λίγες οι προσπάθειες που έχουν γίνει και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας ακόμα και σε άλλα κράτη ώστε να καλλιεργηθεί ο μαστιχοφόρος σχίνος, χωρίς όμως επιτυχία. Τα 24 μαστιχοχώρια της Νότια Χίου είναι τα:

• Λιθί
• Βέσσα
• Ελάτα
• Μεστά
• Ολύμποι
• Πυργί
• Αρμόλια
• Καλαμωτή
• Πατρικά
• Φλάτσια
• Νένητα
• Βουνό
• Κοινή
• Παγίδα
• Καταρράκτης
• Έξω Διδύμα
• Μέσα Διδύμα
• Μερμήγκι
• Θολοποτάμι
• Καλλιμασιά
• Νεοχώρι
• Θυμιανά
• Βαβίλοι
• Άγιος Γεώργιος Συκούσης

Μαστιχόδενδρο της Χίου

Mastic tree of Chios – Μαστιχόδενδρο της Χίου

The unique mastic tree of Chios – Το μαστιχόδενδρο (ή σχίνος) της Χίου Aerial Video © Konstantinos Mil. Anagnostou – www.chiosphotos.gr Information Τhe mastic tree or lentisk – scientific name: Pistacia Lentiscus var.

2. Η προετοιμασία

Τόσο η προετοιμασία του σχίνου όσο και η συλλογή της μαστίχας θεωρούνται αρκετά επίπονες εργασίες που ξεκινούν το χειμώνα με το επιφανειακό όργωμα του χωραφιού και το κλάδεμα των δέντρων. Τον Ιούνιο, κάτω από τον καυτό ήλιο, ξεκινάει το καθάρισμα/ξύσιμο του εδάφους κάτω από τον σχίνο για να φύγουν τα ξερά χόρτα. Αφού καθαριστεί το έδαφος, σκουπίζεται με κοινή σκούπα και στη συνέχεια μπαίνει το ασπρόχωμα, το οποίο αφού κοσκινιστεί καλά, στρώνεται κάτω από το δέντρο και πιέζεται στο έδαφος δημιουργώντας έτσι μια καθαρή και λεία επιφάνεια. Πάνω εκεί θα πέσουν τα δάκρυα της μαστίχας για να στεγνώσουν αποκτώντας έτσι την λαμπρότητα που χρειάζονται. Το ασπρόχωμα ακόμα, λόγω του ανθρακικού ασβεστίου δεν επηρεάζει τις φυσικές και χημικές ιδιότητες της μαστίχας, ούτε και την καθαρότητα της. Αντίθετα, λόγω του μεγάλου ειδικού του βάρους βοηθάει την μαστίχα από το να μην την παίρνει ο αέρας.

Τι γίνεται όμως αν δεν στρωθεί το ασπρόχωμα κάτω από το σχίνο; Στην περίπτωση αυτή, η Μαστίχα που πέφτει κάτω σκουραίνει με αποτέλεσμα να χάσει την την εμπορική της αξία. Η σκουρόχρωμη αυτή μαστίχα αποκαλείται «μαυρομάστιχο».

3. Το κέντημα

Το χάραγμα των σχίνων, γνωστό και ως κέντημα, είναι η πιο σημαντική φάση στη διαδικασία παραγωγής της μαστίχας, το οποίο ξεκινάει τον Ιούλιο και συνεχίζεται μέχρι τον Αύγουστο. Αφού ολοκληρωθούν οι προκαταρκτικές εργασίες, τομές των 10-15mm και βάθους 2-3mm γίνονται στο φλοιό του δένδρου με ειδικά εργαλεία. Το πιο γνωστό είναι το «κεντητήρι» -ένα μικρό αιχμηρό σιδερένιο εργαλείο. Ουσιαστικά η μαστίχα θα προέλθει από αυτό τον τραυματισμό του φλοιού. Η μεγαλύτερη ποσότητα από τις τομές τρέχει σαν δάκρυ και πέφτει στο ασπρόχωμα. Εκεί πρέπει να μείνει 15-30 μέρες να στερεοποιηθεί, αναλόγως των καιρικών συνθηκών. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται πάντα τις πρωινές ώρες, μία φορά την εβδομάδα για 6 έως 8 εβδομάδες. Ο αριθμός των τομών που γίνονται στο δέντρο ποικίλει από 20 έως 100 ανάλογα με την ηλικία και το μέγεθος του.

Μετά το πρώτο κέντημα ακολουθεί και δεύτερο, για ακόμα 5 με 6 εβδομάδες, όπου ακολουθούνται ακριβώς οι προηγούμενες εργασίες. Ολόκληρη η διαδικασία αυτή κρατά μέχρι την τελευταία συλλογή του φθινοπώρου. Συνολικά κάθε δέντρο θα κεντηθεί από 6 έως 10 φορές.

4. Η συλλογή

Η πρώτη συλλογή γίνεται μετά τις 15 Αυγούστου. Όταν η μαστίχα σταθεροποιηθεί αρχίζει το μάζεμα της με ένα ειδικό εργαλείο που λέγεται «τιμητήρι». Πρώτα συλλέγεται η χοντρή Μαστίχα από το έδαφος και μετά με το ίδιο εργαλείο η Μαστίχα που έχει πήξει στον κορμό του δέντρου που έχει σχηματίσει «δάκρυα». Η υπόλοιπη μαστίχα μαζεύεται με «σκούπες» ή με τα χέρια. Η Μαστίχα τοποθετείται σε ξύλινα κιβώτια και αποθηκεύεται σε δροσερούς χώρους όπου θα καθαριστεί κατά την διάρκεια του χειμώνα. Το δεύτερο μάζεμα γίνεται από τα μέσα του Σεπτεμβρίου οπότε και συλλέγεται η ψιλή μαστίχα (τα μικρά δάκρυα) από τον κορμό και το έδαφος. Λόγω μεγέθους και επειδή ο υπερβολική Αυγουστιάτικη ζέστη έχει φύγει, η ψιλή μαστίχα στεγνώνει πιο σύντομα από την χονδρή.

Διαδικασία συλλογής

Σκούπισμα μαστίχας.

Ετσι μαζεύεις την Μαστίχα οταν την ρίξεις απο το δέντρο, σκόνη μπααααααααα.

5. Το καθάρισμα

Το καθάρισμα έρχεται αμέσως μετά την τελική συλλογή της μαστίχας. Σ’ αυτό το στάδιο, ο κάθε παραγωγός συγκεντρώνει την παραγωγή του και κοσκινίζει τη μαστίχα για να την ξεχωρίσει από τα φύλλα, τα κλαδάκια και τα χώματα. Η διαδικασία αυτή είναι γνωστή και ως «ταχτάρισμα». Η μαστίχα ξεπλένεται σε κρύο νερό και σαπούνι και στην συνέχεια απλώνεται για να στεγνώσει. Αγού η μαστίχα στεγνώσει, πραγματοποιείται το καθάρισμα με μυτερά μαχαίρια. Οι γυναίκες καθαρίζουν κάθε κόκκο από τις ξένες ύλες που είναι κολλημένες επάνω, ξεκινώντας από το φθινόπωρο και τελειώνοντας την άνοιξη. Καθώς αυτή η δουλειά είναι αρκετά κουραστική, οι γυναίκες δουλεύουν ομαδικά φωνάζοντας η κάθε μια τις φίλες της για να βοηθήσουν. Αμέσως μετά όλες μαζί, πηγαίνουν στην επόμενη που χρειάζεται βοήθεια.

Το καθάρισμα από τις γυναίκες

Καθάρισμα Μαστίχας Χίου – Traditional cleaning of Chios gum mastic

© Konstantinos Mil. Anagnostou – www.chiosphotos.gr Η μαστίχα της Χίου είναι η ρητινώδης έκκριση του μαστιχόδενδρου. Πρόκειται για φυσική, αρωματική ρητίνη που εκκρίνεται από τον κορμό και τα μεγάλα κλαδιά του μαστιχόδενδρου, μέσω επιφανειακών τομών που προκαλούνται με αιχμηρά εργαλεία.

6. Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου

Αφού ολοκληρωθεί η διαδικασία του καθαρίσματος από τους παραγωγούς, το προϊόν καταλήγει στην Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου (Ε.Μ.Χ), όπου εκεί συγκεντρώνεται το σύνολο της παραγωγής του προϊόντος. Εκεί επεξεργάζεται, συσκευάζεται και στη συνέχεια το προϊόν διατίθεται στο εμπόριο.