Μικροπράγματα
- Ο Γιάννης Σαμαράς είναι σεναριογράφος, παραγωγός και brand consultant, και ζει στο Los Angeles.
- Ο Φώτης Δούσος είναι συγγραφέας, θεατρολόγος και σκηνοθέτης και μοιράζει τον χρόνο του ανάμεσα στην Αθήνα και την Κρήτη.
Το Τρέιλερ:
Barry Official Season 1 Trailer [HBO NOW]
Barry is a dark comedy starring Bill Hader as a depressed, low-rent hitman from the Midwest. Lonely and dissatisfied in his life, he reluctantly travels to L…
Φ.Δ: Είναι εντυπωσιακό στον πιλότο του Barry, στο πρώτο μόλις επεισόδιο δηλαδή, το πώς εγκαθιδρύονται και πως λειτουργούν αφηγηματικά τα στοιχεία της δομής. Και γίνεται βεβαίως με αόρατο και χειρουργικό τρόπο.
Γ.Σ.: Ναι, το Barry έχει 0% λιπαρά. Είναι σαν γιαουρτάκι της ΦΑΓΕ. Δεν έχει τίποτα δραματουργικά περιττό. Έχει άριστη μηχανική. Συνήθως όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο σαν κοινό αισθάνεσαι πως όλα είναι αναπόφευκτα και τίποτα δεν θα μπορούσε στην αφήγηση να συμβεί αλλιώς. Πολύ απλά γιατί όλα ξεκινούν από το βάθυ υπαρξιακό δίλημμα που διχοτομεί τον βασικό ήρωα που τον παίζει ο Bill Hader, ο οποίος ομολογουμένως κινείται στα όρια της κωμικοτραγικής διάνοιας. Η δομή ενός έργου πολλές φορές δεν χρειάζεται να είναι σύνθετη. Οι ιστορίες που μας αγγίζουν οφείλουν να έχουν απλή, γνώριμη και οικουμενική δομή, αλλά αντιθέτως χαρακτήρες με σύνθετη ψυχολογία. Από εκεί πρέπει να έρχεται η συνθετότητα, όχι από την πλοκή. Όσο λιγότερο γίνεται αισθητή η δομή, τόσο καλύτερης ποιότητας είναι. Πρέπει να χάνεται μέσα στην ιστορία. Σπάνια αναρωτιέσαι πως φτιάχτηκε ένα όμορφο έπιπλο, τις περισσότερες φορές χαίρεσαι που περιβάλλεσαι από αυτό.
Bill Hader Hitman GIF by Barry – Find & Share on GIPHY
Discover & share this Barry GIF with everyone you know. GIPHY is how you search, share, discover, and create GIFs.
Φ.Δ.: Στο Barry όλα φαίνονται να είναι από την αρχή στη θέση τους. Το σημείο από όπου ξεκινούν τα πάντα, στην προκειμένη περίπτωση η αποστολή που ανατίθεται στον ήρωα μέσω τηλεφώνου, το πέρασμα από την πρώτη στη δεύτερη πράξη, το midpoint, η κλιμάκωση, όλα. Κυρίως όμως διαφαίνεται το τραύμα του ήρωα. Η εσωτερική ανάγκη του. Που έρχεται όμως σε άμεση σύγκρουση με το επιφανειακό θέλω του.
Γ.Σ.: Εκεί βρίσκεται η καλή TV. Στην αμεσότητα και στο γεγονός ότι μόνιμα writers και κοινό κινούνται στην περιοχή του τραύματος του ήρωα. Το «θέλω» του ενάντια της πραγματικής «ανάγκης» του είναι σε μόνιμη έκθεση στην τηλεόραση. Stories have to work first, πριν από οτιδήποτε άλλο.
Πάντα η τηλεόραση χρειάζεται ένα δίπολο. Συνήθως δύο κόσμους θεματικούς. Στο Barry είναι ο κόσμος των πληρωμένων δολοφόνων και της σκηνής του θεάτρου στο LA. Εδώ βλέπουμε πόσο αριστοτεχνικά δημιουργείται και χώρος για κωμωδία μέσα στο δράμα. Καθώς η σκηνή του θεάτρου στο LA είναι αρκετά υποανάπτυκτη, υπερφίαλη και κατοικείται συχνά από τυχάρπαστους δασκάλους/μέντορες. Είναι όμως δραματουργικά πολύ χρήσιμη για το τραύμα του ήρωά μας, του Barry. Γιατί το αφήνει να βγει σχεδόν αμέσως στην επιφάνεια.
Το ερώτημα που γεννιέται μέσα του και είναι βέβαια απολύτως ορατό στο κοινό είναι: Είμαι ένας δολοφόνος ή είμαι ικανός να είμαι κανονικός; Το ότι είμαι δολοφόνος με κάνει μη ικανό να αγαπήσω τον εαυτό μου και να αγαπηθώ από τους άλλους. Στην καλή τηλεόραση το τραύμα είναι αυτό που δημιουργεί το κεντρικό θέμα του έργου, το πιέζει να υπάρξει. Πάνω σε αυτή την διχοτόμηση της ανθρώπινης ψυχής, παίζεται και η επιτυχία ή όχι μιας σειράς. Πάνω σε αυτή την συναισθηματική διελκυστίνδα του εσωτερικού κόσμου του ήρωα. Και είναι η απαρχή του character-driven δράματος. Οι Αμερικάνοι το έχουν τελειοποιήσει αυτό. Στην Ελλάδα ασχολούμαστε πολύ έως και αποκλειστικά με την φόρμα του λόγου και λίγο με την μηχανική ενός έργου. Δεν είναι η φόρμα του λόγου που επιδρά στο κοινό αλλά η αρχιτεκτονική του σαν σύνολο. Πρέπει να το αντιληφθούμε αυτό αν θέλουμε να παράξουμε σύγχρονη μυθοπλασία σαν χώρα στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση και σε οποιοδήποτε άλλο μέσο. Και αυτό καλώς ή κακώς ξεκινάει από το γράψιμο.
Bill Hader Hitman GIF by Barry – Find & Share on GIPHY
Discover & share this Barry GIF with everyone you know. GIPHY is how you search, share, discover, and create GIFs.
Φ.Δ.: Το τραύμα ως πυρήνας της δραματικής οικονομίας δεν είναι σημαντικό μόνο στην τηλεόραση. Η ίδια μηχανική μπορεί να έχει πολύ καλή εφαρμογή και στη λογοτεχνία γενικότερα. Είναι πολύ μεγάλο θέμα κατά πόσο η σύγχρονη λογοτεχνία έχει επηρεαστεί από τον τρόπο που προσλαμβάνουμε τις ιστορίες, την αφήγηση γενικότερα, μέσα από την τηλεόραση. Προσωπικά πιστεύω ότι η επίδραση είναι τεράστια. Και καθώς οι αφηγηματικές τέχνες είναι συγκοινωνούντα δοχεία, οι συγγραφείς έχουν πολλά να μάθουν από τη σύγχρονη τηλεόραση. Όσον αφορά το δίπολο που αναφέρεις, υπάρχει και στο Mindhunter, για το οποίο μιλήσαμε τις προάλλες, αλλά εκεί δεν μπαίνει με οργανικό τρόπο μάλλον…
Γ.Σ.: Στο Mindhunter αυτό το δίπολο θα μπορούσε να είναι μεταφορικά η λογική και η τρέλα. Ή οι αντίστροφοι ρόλοι του κυνηγού και του κυνηγημένου, η κανονικότητα από την μία και η τρέλα του δολοφόνου από την άλλη. Και αυτό το δίπολο εκπροσωπείται από τους αστυνομικούς και τους σίριαλ κίλερς. Μια πάλη που δε θα επιλυθεί ποτέ. Αυτήν την μη-λύση ζητάμε στο καλό TV. Ένα παιχνίδι μεταξύ των δύο. Η πλάκα είναι ότι όσο πιο πολύ το κοινό αντιλαμβάνεται αυτό το παιχνίδι, αυτή την μη-λύση, τόσο πιο πολύ “κολλάει” με τη σειρά. Όταν όμως αυτό το δίπολο δεν εκφράζεται μέσα από τη ψυχολογία των ηρώων, αλλά μένει σε μια μονοεπίπεδη εκπροσώπηση απλά των δύο “κόσμων”, το τελικό αποτέλεσμα είναι μια σειρά που θα κυλάει αλλά δε θα μιλάει. Δες με πόσο ωραίο τρόπο συμβαίνει αυτό στο Barry και πόσα αντικρουόμενα επίπεδα ενσωματώνει στην ψυχολογία των χαρακτήρων και στον κόσμο που οικοδομεί. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι το Mindhunter είναι ίσως η πρώτη σειρά που η αστυνομία προσεγγίζει το “άλλο”, το “κακό” με όρους ανακωχής και μάλιστα το συμβουλεύεται για να επιλύσει φόνους. Ίσως όμως είναι αυτή η σύζευξη των δύο κόσμων είναι και ο λόγος που η σειρά δεν εκτοξεύεται γιατί δεν υπάρχει αρκετή σύγκρουση/τριβή ανάμεσα στα βασικά της μέρη.
Over It I Give Up GIF by Barry – Find & Share on GIPHY
Discover & share this Barry GIF with everyone you know. GIPHY is how you search, share, discover, and create GIFs.
Φ.Δ.: Έχει μεγάλο ενδιαφέρον το πώς λειτουργεί ο μηχανισμός του τραύματος και σε σειρές που βασίζονται ή που αποπειρώνται να απεικονίσουν αληθινά γεγονότα, όπως το Τσέρνομπιλ ας πούμε. Εδώ έχουμε να κάνουμε με αληθινό ιστορικό – συλλογικό τραύμα.
Γ.Σ.: Αυτά είναι event shows όπως είπαμε και έχουν λίγο διαφορετική δομή και ίσως πιο ελεύθερη. Η δομή μοιάζει να χωρίζεται στο πριν και το μετά του event, το event είναι το τραύμα. Ή πυροδοτεί το τραύμα του ήρωα/ηρώων απλά. Συνήθως αυτό σε μια μη event σειρά γίνεται στο τέλος του teaser. Αν παρατηρήσουμε την δομή ενός πιλότου ή επεισοδίου για τηλεόραση θα δούμε ότι η δομή του είναι περίπου η ίδια με αυτή των ταινιών. 4 ή 5 πράξεις αντί για 3 πράξεις στις ταινίες, που θα μπορούσαμε όμως να τα αναγάγουμε πάλι στο αρχαίο και Αριστοτελικό: αρχή-μέση-τέλος.
Ή διαφορά είναι ότι στην τηλεόραση όλα είναι πιο συμπιεσμένα χρονικά. Μέχρι το τέλος της πρώτης πράξης (περίπου 10-12 λεπτό), πρέπει να έχεις οικοδομήσει το τραύμα, τον κόσμο, το δίλημμα της σειράς, που όπως είπαμε πρέπει πάντα να συνδέεται με τον τραύμα και με το δίλημμα του πιλότου. Οι βασικοί λόγοι δηλαδή που το κοινό θα συνεχίσει να βλέπει την σειρά. Ό,τι μια ταινία κάνει στο ένα τρίτο της, ένα επεισόδιο στην τηλεόραση το κάνει στο 1/5 του χρόνου που έχει. Η τηλεόραση είναι από την φύση της ένα ταχύτατο μέσο γιατί απλά το κοινό είναι πιο αδηφάγο όταν βρίσκεται στην θαλπωρή του σπιτιού του και έχει άμεση πρόσβαση και σε άλλες επιλογές.
Bill Hader Advice GIF by Barry – Find & Share on GIPHY
Discover & share this Barry GIF with everyone you know. GIPHY is how you search, share, discover, and create GIFs.
Φ.Δ.: Ας ξαναγυρίσουμε στο τραύμα για το οποίο συζητάμε. Καμιά φορά ο writer μοιάζει με τον ψυχαναλυτή. Υπάρχει τόση μέριμνα για το τραύμα του ήρωα, για μια αθέατη πλευρά της ζωής του δηλαδή που ανήκει στο παρελθόν αλλά οι επιπτώσεις της φτάνουν μέχρι το δραματικό τώρα. Σχεδόν κάθε ιστορία άλλωστε δεν έχει να κάνει με μια ασυνείδητη προσπάθεια του ήρωα να γιατρέψει το τραύμα του.
Γ.Σ.: Πολύ σωστά. Θα έλεγα επίσης πως το τραύμα ρίχνει πάντα την σκιά του σε ό,τι και να κάνει ο ήρωας, μέχρι αυτός να καταλάβει ότι πιστεύει σε ένα ψέμα. Το μόνο πράγμα που κάνουμε σαν δραματουργοί και writers είναι μέσω της σύγκρουσης να δείξουμε στον ήρωα αυτό το “ψέμα” και να τον βοηθήσουμε να δει την αλήθεια και να την αγκαλιάσει έμπρακτα. Οτι o Barry, ας πούμε, είναι ικανός να αγαπηθεί, ότι είναι ικανός να γίνεται καλύτερος σαν ηθοποιός και σαν άνθρωπος και NAI μπορεί να έχει μία κανονική ζωή. Στη τηλεόραση ειδικά που δεν έχουμε ‘λύση’ μέχρι το τελευταίο επεισόδιο αυτό που κάνουμε είναι να απογυμνώνουμε σταδιακά τον ήρωα από τα στρώματα του χαρακτήρα που έχει δομήσει πάνω στο ψέμα που πιστεύει, ή την περσόνα που έχει δημιουργήσει για την κοινωνία (το Υπερεγώ θα έλεγαν οι φίλοι μας ψυχολόγοι), και κατά συνέπεια δεν είναι ο πραγματικός του εαυτός. Αυτός είναι και λόγος που το γράψιμο για τηλεόραση είναι αρκετά πιο τεχνικό και απαιτητικό. Οπότε θα έλεγα ότι βεβαίως και οι writers είναι και ψυχαναλυτές.
*ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Writer’s Talk: Η περίπτωση της σειράς του Netflix “Mindhunter”
