Άρης Δημοκίδης
Η μαρτυρία του Χ. που θα διαβάσετε παρακάτω, μου θυμίζει πολύ τις μαρτυρίες καναδυό άλλων γνωστών μου, που, όπως και αυτός, ισχυρίζονταν ότι οι επόπτες της διπλωματικής τους είχαν ψυχικές διαταραχές και τους έβγαλαν το λάδι.
Γνωρίζω πολλούς καθηγητές ελληνικών Πανεπιστημίων και είναι σπουδαίοι στη δουλειά τους. Κάποιοι απ’ αυτούς έχουν (όπως πολλοί από εμάς τους ανθρώπους) ψυχικές διαταραχές. Αυτό δεν είναι κακό ούτε ντροπή, και έχοντας φροντίσει να τις λύσουν ή μετριάσουν, αυτοί οι εξαίρετοι καθηγητές βοηθούν πραγματικά τους φοιτητές τους. Το τονίζω γιατί το να έχεις κάποια ψυχικά θέματα δεν σε κάνει κακό καθηγητή, εκτός αν τα αγνοείς φυσικά.
Ακολουθεί η αφήγηση του Χ. όπως μου την έστειλε, χωρίς να αναφέρονται τα ονόματα των εμπλεκομένων:
Η εργασιακή κακοποίηση είναι ένα συχνό φαινόμενο σε εργασιακά περιβάλλοντα με σαφή ιεραρχική δομή, και ανταγωνιστικό κλίμα, στα οποία ο εργασιακός θύτης χρησιμοποιεί την εξουσία του, ασκώντας ψυχολογική βία με σκοπό να πετύχει την υποταγή του εργαζόμενου στόχου – θύματος. Απειλές, προσταγές, αλαζονικές συμπεριφορές («εγώ είμαι πάντα σωστός εσύ λάθος»), συκοφαντίες, φωνές και βρισιές, μη παροχή κατάλληλων πηγών για την διεκπεραίωση μιας εργασίας και επικριτισμός είναι μερικές από τις «δεξιότητες» του θύτη.
Ωστόσο το φαινόμενο αυτό δεν περιορίζεται μόνο σε καθαρά εργασιακούς χώρους αλλά και σε οποιοδήποτε πλαίσιο υπάρχει σαφής διάκριση ιεραρχίας και ως εκ τούτου κατάχρηση εξουσίας. Τέτοια πλαίσια είναι και τα πανεπιστήμια, στα οποία αναξιόλογοι καθηγητές ασκούν καθαρή κακοποίηση σε φοιτητές, για τους δικούς τους λόγους ο καθένας, είτε απειλώντας ότι δεν θα δώσουν το πολυπόθητο πτυχίο, είτε δίνοντας ελλιπείς πληροφορίες για μια εργασία, είτε μιλώντας επιθετικά, αλαζονικά και υποτιμητικά στο φοιτητή. Η εμπειρία μου ως φοιτητής μου έχει δείξει ότι οι παραπάνω καθηγητές είναι συνήθως ανεπαρκείς ενώ πολλοί από αυτούς φαίνεται να πάσχουν από ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας (τα ξέρουν όλα, μόνο η σκέψη τους είναι σωστή και άλλα τέτοια ωραία).
Μετά από την παραπάνω μικρή εισαγωγή για την εργασιακή κακοποίηση θα αναφερθώ στη δική μου κακοποιητική εμπειρία στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα που παρακολούθησα και συγκεκριμένα με την επόπτρια της διπλωματικής μου εργασίας.
Την εν λόγω κυρία την επέλεξα λόγω της ειδικότητας της, η οποία ήταν κοντά στα ερευνητικά μου ενδιαφέροντα. Η επιλογή αυτή όμως ήταν και ο δικός μου Γολγοθάς, καθώς ό,τι έκανα για εκείνη ήταν ανεπαρκές και λάθος. Πήγαινα ωστόσο με νερά της και διόρθωνα αυτά που μου έλεγε να διορθώσω, ό,τι μπορούσα βέβαια διαισθητικά να καταλάβω διότι οι εξηγήσεις της ήταν επιμελώς ακατανόητες ώστε να μην έχει την ευθύνη των λεγόμενων της. Ωστόσο παράβλεπα όλα αυτά τα ωραία, καθώς πολλοί καθηγητές μπορεί να ενεργούν έτσι και υπάρχει η κουλτούρα στα ελληνικά πανεπιστήμια μιας γενικότερης ασάφειας.
Ήρθα αντιμέτωπος με τον εαυτό μου για το πόσο αξίζω για το πόσο ικανός είμαι, ήρθα αντιμέτωπος με την αυταξία μου. Έχασα κάθε πίστη σε μένα. Ένιωθα ένα τίποτα.
Το κυριότερο πρόβλημα ήταν ότι πίσω από τα λεγόμενα της υπήρχε μια απειλή για μένα, αν δεν έκανα επακριβώς τις προτροπές της τότε δεν θα μου έδινε πτυχίο. «Κύριε το μεταπτυχιακό σας κόστισε ακριβά και εγώ δεν θα σας το δώσω αν δεν κάνετε τα πράγματα που σας λέω» (Μακάρι να είχα κατανοήσει τι ήθελε). «Κύριε, η εργασία σας έχει συντακτικά λάθη να πάρετε φιλόλογο να σας τα διορθώσει…» (Μέχρι στιγμής δεν έχω ακούσει από κάποιον άλλο στην ακαδημαϊκή μου πορεία ότι έχω τέτοιες αδυναμίες)… « Κύριε, δεν ξέρω τι θέλετε από μένα αλλά αυτό που ζητάτε εγώ δεν μπορώ να σας το δώσω» (εννοούσε ότι έχω ψυχολογικά)… « Κύριε, μπορείτε να εκδώσετε σε βιβλίο την εργασία σας και να κάνετε ό,τι θέλετε σε αυτό, αλλά στην διπλωματική θα ακούτε εμένα»…
(Και τρεις μέρες πριν την παραδώσω…) «Κύριε, θα πρέπει να βγάλετε αυτό το κομμάτι από την εργασία σας, τι το θέλετε;» (Στο οποίο θεωρητικό κομμάτι στηριζόταν όλη μου εργασία στην ουσία, αν το έβγαζα αυτό θα έπρεπε να την άλλαζα ολόκληρη)… « Κύριε, αυτό το πράγμα εγώ δεν το περνάω από επιτροπή…» (Κατά καιρούς βέβαια μου έλεγε ότι η εργασία μου έχει διαμαντάκια, ποτέ όμως δεν μου είπε ποια είναι αυτά τα διαμαντάκια για να ενισχυθώ από αυτά και να ενισχύσω με περισσότερα από αυτά την εργασία).
Με τα πολλά είχα φτάσει σε σημείο να μην ξέρω πιο είναι το σωστό και πιο είναι το λάθος. Ένοιωθα ακινητοποιημένος και μπλοκαρισμένος. Η σκέψη μου είχε αρχίσει να γίνεται εμμονική και κάθε πρόταση που έγραφα την διάβαζα πολλές φορές χωρίς να μπορώ να είμαι σίγουρος αν είναι σωστή είτε γραμματικά είτε νοηματικά. Φοβόμουν μην πάει στράφι όλη η μεταπτυχιακή μου πορεία και χάσω χρήματα αλλά κυρίως κόπο. Χωρίς την διπλωματική δεν υπάρχει δεύτερη ευκαιρία και αποβάλλεσαι από το πρόγραμμα.
«Κυρία Κ θα ήθελα να παραδώσω την διπλωματική… μπορείτε να μου δώσετε μια ημερομηνία;». Μου έδωσε ημερομηνία και μέχρι τελευταία στιγμή προσπαθούσα να καταλάβω τι εννοούσε με τις αλλαγές που μου πρότεινε. Μία μέρα πριν, ήθελε να αλλάξω όλο το μεθοδολογικό κομμάτι, χωρίς όμως να μου δίνει σαφείς οδηγίες. «Τι θέλει ακριβώς να αλλάξω αναρωτιόμουν;». Της ζήτησα ένα υπόδειγμα μεθοδολογικής προσέγγισης που να στηρίζει τις ασαφείς αλλαγές που ζητούσε. Δεν πήρα ποτέ κάτι τέτοιο. Αυτό που ακολούθησα για την ερευνά μου ήταν οδηγίες από επιστημονικά συγγράμματα μεθοδολογίας. Μίλησα με άλλους καθηγητές οι οποίοι δεν έβρισκαν μεθοδολογικά σφάλματα. Επίσης διάβασα πολλές μεταπτυχιακές εργασίες ωστόσο όλοι ακολουθούσαν λίγο έως πολύ τη μεθοδολογική πρόταση που είχα ακολουθήσει και εγώ.
Το πρόβλημα είναι ότι μέσα στο πανεπιστήμιο δεν υπάρχουν θεσμοί που να προστατεύουν τα δικαιώματα του φοιτητή. Σίγουρα θα έχουν υποστεί και άλλοι νέοι παρόμοιες εμπειρίες με κάποιον ψυχικά ανεπαρκή καθηγητή.
Η εμπειρία αυτή ήταν άκρως στρεσογόνα και τραυματική: είχα χάσει τον ύπνο μου, δεν μπορούσα να χαρώ τίποτε ενώ όλη η σκέψη μου είχε εστιαστεί στα ζητήματα της διπλωματικής. Περπατούσα και μιλούσα μόνος μου για το τι έπρεπε να της πω ώστε να υποστηρίξω τον εαυτό μου στις παράλογες ή καλύτερα πλήρως ασαφείς απαιτήσεις της και τα άκρως ταπεινωτικά ακυρωτικά της σχόλια που η δύναμή τους δε μεταφέρθηκε πλήρως σε αυτό το κείμενο. Ήθελα να τελειώνω με αυτόν τον εφιάλτη και με αυτή την τόσο κακοποιητική σχέση με την επόπτρια μου. Ήρθα αντιμέτωπος με τον εαυτό μου για το πόσο αξίζω για το πόσο ικανός είμαι, ήρθα αντιμέτωπος με την αυταξία μου. Έχασα κάθε πίστη σε μένα. Ένιωθα ένα τίποτα. Πέρασε ένας χρόνος για να ξεπεράσω την κακοποίηση που βίωσα επί ένα ολόκληρο χρόνο. (Μετατραυματικό στρες).
Το πρόβλημα είναι ότι μέσα στο πανεπιστήμιο δεν υπάρχουν θεσμοί που να προστατεύουν τα δικαιώματα του φοιτητή. Σίγουρα θα έχουν υποστεί και άλλοι νέοι παρόμοιες εμπειρίες με κάποιον ψυχικά ανεπαρκή καθηγητή. Η γνώση δεν είναι ιεραρχία είναι συνεργασία, και αυτή δεν υπάρχει στα πανεπιστήμια. Υπάρχει φόβος, ο φοιτητής δεν προτείνει, αποδέχεται και πράττει αναντίρρητα, αν δεν το κάνει θα τιμωρηθεί και πολλές φορές πολύ αυστηρά ανάλογα τη διαταραχή του εκάστοτε καθηγητή.
Αν αυτή η συμπεριφορά είχε συμβεί μόνο σε μένα θα άρχισα να αμφιβάλλω για μένα και θα προβληματιζόμουν μήπως κάτι εγώ δεν κάνω καλά. Ωστόσο πότε δεν είχα τόσο έντονο πρόβλημα με άλλες ακαδημαϊκές συνεργασίες, και γενικά πιστεύω και πιστεύουν και πολλοί άλλοι ότι είμαι αρκετά συνεργάσιμος και αποδοτικός. Πέρα από αυτό με όσους έχω μιλήσει για αυτή τη γυναίκα όλοι είχαν ακούσει για τέτοιου είδους προβλήματα με τον αυταρχισμό της και την κακοποιητική της στάση τόσο σε φοιτητές όσο και σε συναδέλφους της.
Το πανεπιστήμιο νοσεί και θεωρώ ότι μέσα σε αυτό γίνεται περισσότερο επίδειξη πυγμής και δύναμης παρά διάχυση γνώσης. Αυτό είναι θλιβερό!
*ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Ο νόμος της σιωπής, με αφορμή καθηγητή που εκβίαζε τους μαθητές του
Ο κύριος μου φαίνεται ότι δεν έχει εργαστεί ακόμα και είναι “αγνός”. Μου δίνει την εντύπωση ότι ζει στο μαλακό συνεφάκι του φοιτητή ακόμα που δεν έχει εργασιακή εμπειρία. Μπορεί να σφάλω. Δε μου φαίνεται ότι εν προκειμένω αντιμετώπισε κάποιο τόσο σημαντικό πρόβλημα. Τέτοιο ούτως ώστε τον έκανε να χάσει τον ύπνο του. Τον περιμένουν πολύ σημαντικότερα προβλήματα και αν αγχώνεται για αυτά τα μικρά τότε με προβληματίζει η μελλοντική του πορεία. Όταν θα εξαρτάται η ζωή του από τέτοιους ανθρώπους, που θα είναι αύριο οι εργοδότες του, τι θα κάνει; Θα πρέπει να μάθει είτε να τους βάζει στη… Διαβάστε περισσότερα »
Είναι πάρα πολύ εύκολο για όποιον είναι απ’έξω να έχει αυτή την αντίληψη. Δυστυχώς τόσο στο μεταπτυχιακό όσο και στο διδακτορικό το “συννεφάκι” του φοιτητή δεν υπάρχει. Από τη μία υπάρχουν όλα τα “αρνητικά” του φοιτητή πχ. είσαι μικρός ακόμα οπότε α) δε με νοιάζει που πρέπει να σε συντηρούν οι γονείς σου, β) δεν έχεις αλλη δουλεια να κάνεις από το να κάνεις αυτά που σου λέω, γ) δεν ξέρεις τίποτα οπότε θα κάνεις ότι σου πω εγώ και αν γίνει κάτι στραβά φταις και λοιπά. Και από την άλλη δεν υπάρχει σχεδόν κανένα από τα θετικά των εργαζόμενων… Διαβάστε περισσότερα »
Ο κάθε άνθρωπος αντιμετωπίζει το όποιο πρόβλημα του προκύπτει με διαφορετικό τρόπο. Νομίζω ότι είναι άδικο να κρίνουμε έναν άνθρωπο ως αδύναμο, εξαιτίας μιας πιθανής ευαισθησίας του. Πόσω μάλλον όταν αναφέρεται στον τομέα των πανεπιστημιακών, όπου συναντάμε άπειρα παραδείγματα ανθρώπων υπεροπτικών και ματαιόδοξων. Έχω υπάρξει σε παρόμοια θέση με τον κύριο..δεν έχασα τον ύπνο μου, αλλά βρέθηκα πολύ κοντά στο να παρατήσω το μεταπτυχιακό μου, ενώ είχα περάσει όλα τα μαθήματα. Ο καθηγητής μου με παρότρυνε να τα παρατήσω, καθώς “δε χρειάζεται όλοι να πάρουν μεταπτυχιακό”. Σίγουρα στο εργασιακό-οικογενειακό-ευρύτερο κοινωνικό μας περιβάλλον υπάρχουν αντίστοιχοι “καθηγητές”. Το πρόβλημα δεν είναι ότι… Διαβάστε περισσότερα »
Η κατάχρηση εξουσίας δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη σε κανένα χώρο εργασίας ή πανεπιστήμιο. Πιστεύω οτι το κείμενο θίγει ενα συμαντηκό ζήτημα για την πραγματικότητα στα ελληνικά πανεπιστήμια αλλά και χώρους εργασίας. Διδάκτορες και άτομα που κατέχουν ανώτερες θέσεις εργασίας έχουν την υποχρέωση να προσφέρουν καθοδήγηση και να φέρονται με σεβασμό και επαγγελματισμό, και να μην προβάλλουν στους άλλους δικές τους ανασφάλειες και ανικανότητες. Θεωρώ οτι πρέπει να καταργηθούν οι ιεραρχικές δομές τόσο στις σχέσεις δασκάλου μαθητή οσο και στις εργασιακές σχέσεις. Επίσης καλό θα ήταν να δοθεί η δυνατότητα στους φοιτητές να αξιολογουν τους καθηγητές τους.
Δεν μας τα λες καλά φίλε μου. Σε μια υγιή κοινωνία οι εργοδότες του είδους είναι ελάχιστοι και επ’ουδενί ο κανόνας. Αλλά εδω μιλάμε επιπλέον για ακαδημαϊκό περιβάλλον: Η ελληνικότατη πεποίθηση ότι ο καθηγητής είναι ισόβιος δικτατόρας και μπορεί να σου ορίζει το μέλλον σου ανάλογα με τα γούστα του είναι απύθμενα άρρωστη. Έχω ζήσει και εγώ παρόμοιες συμπεριφορές και καταστάσεις (ευτυχώς λίγες) και έχω γίνει μάρτυρας μεταπτυχιακών φίλων που έκαναν “χάρες” από πολύμηνη αμισθί εργασία στις εξωπανεπιστημιακές επιχειρηματικές δραστηριότητες του καθηγητή έως και μπεϊμπισίττινγκ σε εβδομαδιαία βάση. Αν για κάποιους αυτά είναι απλά η σκληρή πραγματικότητα που δεν είναι… Διαβάστε περισσότερα »