Δημήτρης Καβατζικλής
Ο Σαλβαδόρ Νταλί υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Ισπανούς ζωγράφους. Συνδέθηκε με το κίνημα του σουρεαλισμού, στο οποίο ανήκε για ένα διάστημα. Υπονοούσε συχνά πως ήταν γεννημένος για να γίνει σουρεαλιστής κι έλεγε πως η μόνη διαφορά με τους άλλους σουρεαλιστές ήταν πως αυτός είναι σουρεαλιστής.
Αποτελεί έναν από τους πιο γνωστούς ζωγράφους του 20ού αιώνα και μια πολύ εκκεντρική φυσιογνωμία της σύγχρονης τέχνης τόσο στις εμφανίσεις του όσο και στις δηλώσεις του.
Να 20 από τα δημοφιλέστερα έργα του
1. Η Εμμονή της Μνήμης
Η εμμονή της μνήμης είναι ελαιογραφία σε καμβά του 1931. Η σκηνή που απεικονίζεται είναι η πραγματική έρημος κοντά στην Καταλονία της Ισπανίας, όπου έμενε ο Νταλί. Τα ρολόγια που λιώνουν αντιπροσωπεύουν το χάσιμο της σημασίας του χρόνου. Τα μυρμήγκια που περπατούν πάνω στο ρολόι αντιπροσωπεύουν τη φθορά του χρόνου. Ο τίτλος του έργου αφορά την ικανότητα της μνήμης να συγκρατείται στον χρόνο, καθώς αυτός φθείρεται γύρω της.
2. Γαλάτεια των Σφαιρών
Ο πίνακας «Η Γαλάτεια των Σφαιρών», που δημιουργήθηκε το 1952, είναι μια από τις πολλές προσωπογραφίες της Γκαλά. Ωστόσο, το έναυσμα για τη δημιουργία του έδωσε η έκρηξη της ατομικής βόμβας στην Χιροσίμα το 1945. Η νέα επιστημονική ανακάλυψη του ατόμου ενθουσιάζει τον Νταλί. Αμέσως, άρχισε να τη μελετά με μανία και έτσι, εισήλθε στη δημιουργική περίοδο του «Πυρηνικού Μυστικισμού». Αναγνωρίζοντας ότι η ύλη αποτελείται από άτομα που δεν έρχονται σε επαφή μεταξύ τους και δεν μπορούν να διαιρεθούν, προσπάθησε να αναπαράγει κάτι παρόμοιο στην τέχνη του.
3. Η Μαντόνα του Πορτ Λιγκάτ
Φτιάχτηκε το 1949 και στεγάζεται στο Μουσείο Τέχνης Haggerty στο Πανεπιστήμιο Marquette στο Milwaukee των ΗΠΑ. Ο Νταλί το υπέβαλε για έγκριση στον Πάπα Πίο ΙΒ΄ και έγινε δεκτό.Το 1950 έφτιαξε μια δεύτερη ζωγραφική με τον ίδιο τίτλο και τα ίδια θέματα, αλλάζοντας διάφορες στάσεις και λεπτομέρειες. Η Μαντόνα του 1950 εκτίθεται στο Μουσείο Τέχνης του Ναγκασάκι στην Ιαπωνία.
4. Όνειρο που προκλήθηκε από το πέταγμα μιας μέλισσας γύρω από ένα ρόδι
Είναι το όνειρο ενός κοριτσιού που κοιμάται ολόγυμνο πάνω από τη γη και τη θάλασσα, κάτω από το γαλάζιο του ουρανού, προκαλώντας έντονο ερωτισμό. Ο πίνακας δείχνει το ερωτικό πάθος σε όλο του το μεγαλείο ένα δευτερόλεπτο πριν από το ξύπνημα. Οι όμορφες στιγμές, το ερωτικό ξάφνιασμα, η πιο όμορφη στιγμή της ερωτικής πράξης, η κορύφωση, είναι «στιγμές» στη γεμάτη προβλήματα ζωή μας. Το όνειρο στον ύπνο μας κρατά μόνο κάποιες στιγμές και μετά έρχεται το ξύπνημα. Η επάνοδος στην εγρήγορση μπορεί πολλές φορές να μας απογοητεύει, να μας ενοχλεί, όμως, ακόμα κι έτσι, αξίζει να βιώσουμε την εμπειρία του ονείρου.
5. Αυτοπορτρέτο με Ψημένο Μπέικον
Είναι ειρωνική αυτοπροσωπογραφία στην οποία εμφανίζεται ένα άμορφο, μαλακό πρόσωπο, υποστηριζόμενο από δεκανίκια με ένα βάθρο που φέρει την επιγραφή του τίτλου του έργου πάνω από ένα κομμάτι μπέικον, σύμβολο της οργανικής ύλης και της καθημερινότητας. Ο Νταλί μιμήθηκε το κομμάτι του πλαστικού δέρματος με το οποίο ο Μιχαήλ Άγγελος αναπαράστησε τον εαυτό του στο παρεκκλήσι της Καπέλα Σιστίνα στο Βατικανό και υποστήριξε ότι το πιο συνεπές πράγμα σε μια αναπαράσταση δεν είναι το πνεύμα ούτε η ζωτικότητα αλλά το δέρμα.
6. Κεφάλι που Εκρήγνυται
Μετά την ατομική έκρηξη στην Χιροσίμα το 1945, o Νταλί άρχισε να ζωγραφίζει διάφορα θρυμματισμένα σχήματα και κεφάλια. Κάποια από τα σχήματα που μορφοποιούν το κεφάλι σε αυτόν τον πίνακα είναι στερεά σώματα με φαλλικό σχήμα και έμπνευση τους αποτελούν τα κέρατα του ρινόκερου. Το πάνω μέρος του πίνακα με το φωτοστέφανο και το καφέ σύννεφο είναι αναπαράσταση φωτογραφίας από ατομική έκρηξη. Το γυναικείο πρόσωπο με την τρυφερή έκφραση και το λεπτό φωτοστέφανο είναι αναγνωρίσιμο ως το πρόσωπο της Παναγίας από τον Ραφαήλ. Ο Νταλί ήταν μεγάλος θαυμαστής των έργων των παλιών μεγάλων δασκάλων. Η ιδέα του κρανίου σε αυτό το έργο έχει βασιστεί στο εσωτερικό του θόλου στο Πάνθεον της Ρώμης.
7. Ατομική Λήδα
Ο πίνακας φτιάχτηκε το 1949. Απεικονίζει τη Λήδα, τη μυθολογική βασίλισσα της Σπάρτης με τον κύκνο. Είναι ένα μετωπικό πορτραίτο της συζύγου του Ντάλι, Γκάλα, που κάθεται πάνω σε ένα βάθρο με ένα κύκνο που ανοίγει τα φτερά του πίσω και αριστερά. Διάφορα αντικείμενα, όπως ένα βιβλίο, δύο σκαμνιά, σκαλοπάτια και ένα αυγό πλέουν γύρω από την κύρια εικόνα. Στο βάθος, τα βράχια του Cap Norfeu καθορίζουν τη τοποθεσία. Ο πίνακας εκτίθεται στο Μουσείο Ντάλι στην Φιγέρας της Ισπανίας.
8. Τοπίο με πεταλούδες
Επειδή ο Ντάλι συνέδεε το DNA με τον Θεό, ο θεατής μπορεί να υποθέσει ότι η προσθήκη της έλικας στο κατά τ’ άλλα ήρεμο τοπίο υποδηλώνει την παρουσία του Θεού και της δημιουργίας στον καθημερινό κόσμο.
9. Γκαλαρίνα
Ο Σαλβαδόρ Ντάλι είπε για τη Γκαλαρίνα: «Ονόμασα αυτόν τον πίνακα Γκαλαρίνα επειδή η Γκαλά είναι για μένα ότι ήταν η Φορναρίνα για τον Ραφαήλ. Και χωρίς δεύτερη σκέψη να πάλι το ψωμί… Μια αυστηρή και εμπεριστατωμένη ανάλυση θα φέρει στο φως τα διασταυρωμένα χέρια της Γκαλά, που μοιάζουν με το πλέγμα του καλαθιού, τα στήθη της σαν την γωνία του ψωμιού. Έχω ήδη ζωγραφίσει την Γκαλά με δύο κομμάτια αρνιού ισορροπημένα στον ώμο ως έκφραση της υποσυνείδητης επιθυμίας μου να την καταβροχθήσω. Τώρα που η Γκαλά έχει ανέβει στην ιεραρχία της αριστοκρατίας μου, έχει γίνει το καλάθι με το ψωμί.»
10. Αρχαιολογικά Υπολείμματα από τον Angelus του Μιγέ
Στην ανάλυση του για τo Angelus του Μιγέ το 1935, μετασχηματίζει τις φιγούρες σε μνημεία που αντιπροσωπεύουν τις πανάρχαιες αρχές της ανθρώπινης σεξουαλικότητας. Αναφέρεται επίσης στις φιγούρες που μοιάζουν με προσευχή, η οποία ήταν ένα κυρίαρχο θέμα κατά την εποχή του σουρεαλισμού. Στην περίπτωση αυτή, εκφράζει αντιφατικά συναισθήματα απελπισίας και έλξης στο χώρο της επιθυμίας. Ο Ντάλι θεώρησε ότι η γυναικεία φιγούρα ήταν ο κυρίαρχος εταίρος και αποτελούσε σεξουαλική απειλή για τον άντρα. Ο αρσενικός χαρακτήρας, από την άλλη πλευρά, αντιπροσωπεύει τη σεξουαλική καταστολή, την ανικανότητα και τον φόβο. Ο Νταλί πίστευε επίσης ότι οι δύο φιγούρες πενθούσαν ένα θαμμένο παιδί.
11. Πρόσωπο της Μέι Γουέστ που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως διαμέρισμα
Σίγουρα κάποιοι, έχουν δει αυτήν την εικόνα κάπου. Τι βλέπουμε όμως; Το πρόσωπο μιας γυναίκας, ή αν κοιτάξουμε καλύτερα βλέπουμε τον χώρο ενός διαμερίσματος. Αν εστιάσουμε το βλέμμα μας στο κόκκινο χρώμα πίσω από τα μάτια τότε βλέπουμε έναν τοίχο κόκκινο με δυο πίνακες στους οποίους απεικονίζονται μάτια. Ανάμεσα στους δύο πίνακες πιο κάτω, υπάρχει ένα τζάκι σε σχήμα μύτης και πάνω σε αυτό ένα ρολόι. Τα χείλη είναι ένας μικρός καναπές.
12. Η Αποσύνθεση της Εμμονής της Μνήμης
Είναι πίνακας του 1931. Ήταν αρχικά γνωστός ως «Το χρωμόσωμα ενός πολύχρωμου ματιού ψαριού που ξεκινάει την αρμονική διάσπαση της εμμονής της μνήμης» και εκτέθηκε για πρώτη φορά στη γκαλερί Carstairs της Νέα Υόρκης το 1954.
13. Η Γκαλά Ατενίζει τη Μεσόγειο Θάλασσα
Δείχνει την εμμονή με την αντίληψη και το μυστήριο της ταυτότητας. Ο Νταλί χρησιμοποίησε πολλαπλά στρώματα για να δημιουργήσει δύο πίνακες σε ένα. Σε κοντινή απόσταση φαίνεται πίνακας της Γκαλά, αλλά σε απόσταση είκοσι μέτρων, ο πίνακας μεταλλάσσεται και γίνεται το πορτραίτο του Αβραάμ Λίνκολν. Ο Ντάλι πέρασε πολλά χρόνια μεταξύ Ισπανίας και ΗΠΑ και θεωρούσε την Αμερική ως το δεύτερο σπίτι του. Ζωγράφισε αυτό το έργο στο δωμάτιό του στο ξενοδοχείο St. Régis στη Νέα Υόρκη. Εκτός από το φόρο τιμής σε έναν Αμερικανό ζωγράφο, ο πίνακας είναι φόρος τιμής στην Αμερική, που του έδωσε καταφύγιο κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη.
14. Ο Πειρασμός του Αγίου Αντωνίου
Στον συγκεκριμένο πίνακα, ο πειρασμός εμφανίζεται στον Άγιο Αντώνιο διαδοχικά με τη μορφή ενός αλόγου που συμβολίζει τη δύναμη, σε πρώτο πλάνο και με τη μορφή του ελέφαντα που το ακολουθεί, μεταφέροντας στην πλάτη του το χρυσό κύπελλο του πόθου, στο οποίο γυμνή γυναίκα στέκεται, ισορροπώντας στο εύθραυστο βάθρο, μια εικόνα η οποία τονίζει τον ερωτικό χαρακτήρα της σύνθεσης. Οι άλλοι ελέφαντες μεταφέρουν κτίρια στις πλάτες τους. Ο πίνακας ζωγραφίστηκε στο στούντιο που ο καλλιτέχνης κατέλαβε για λίγες μέρες δίπλα στο εστιατόριο Colony στη Νέα Υόρκη. Ήταν η πρώτη και μοναδική φορά που πήρε μέρος σε ένα διαγωνισμό.
15. Μπακανάλε
Είναι το πρώτο από τα εννέα μπαλέτα που σχεδίασε ο Ντάλι για παραγωγή στην Νέα Υόρκη από το 1939 έως το 1949. Ήταν επίσης το πρώτο σχέδιο του για το Les Ballets Russes de Monte Carlo.
16. Φλεγόμενη Καμηλοπάρδαλη
Σε αυτόν τον πίνακα επανεμφανίζεται η γυναικεία μορφή με τα αδύνατα τεντωμένα μπράτσα, ενώ συναντάμε κι ένα ακόμη μοτίβο που χρησιμοποιεί κατά κόρον ο Νταλί εκείνη την εποχή: τα συρτάρια, συνήθως μισάνοιχτα στο ανθρώπινο σώμα. Επαναλαμβάνεται επίσης το μοτίβο με τα ψηλά δεκανίκια που στηρίζουν τις παράξενες προεκτάσεις από το κορμί της γυναίκας, μοτίβο που είχε ήδη χρησιμοποιηθεί τη δεκαετία του 1930 και εν συνεχεία είχε ξεχαστεί. Η καμηλοπάρδαλη μπορεί να σχετίζεται με τον τίτλο μιας ταινίας, η οποία δεν γυρίστηκε ποτέ, το σενάριο της οποίας είχε γράψει ο Νταλί.
17. Ο Μεγάλος Αυνανιστής
Είναι αυτοπορτρέτο του ίδιου του καλλιτέχνη. Το κεφάλι του Νταλί έχει το σχήμα ενός μεγάλου βράχου, οποίος βρίσκεται κοντά στο σπίτι του. Το ίδιο σχήμα(κεφάλι σε σχημα βράχου) βλέπουμε σε αρκετά έργα του χρονολογίας από το 1929 και μετά. Το έργο έχει σχέση με τον φόβο και την σιχαμάρα που είχε ο Νταλί για το σεξ. Τα αρνητικά αισθήματα του απέναντι στο σεξ οφείλονται εν μέρει σε ένα εξαιρετικά περιγραφικό βιβλίο του πατέρα του με θέμα τα αφροδίσια νοσήματα. Το κεφάλι έχει ζωγραφιστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να φαίνεται εύπλαστο και μαλακό στο άγγιγμα. Φαίνεται κουρασμένο και σεξουαλικά εξαντλημένο, τα μάτια είναι κλειστά και τα μάγουλα κοκκινισμένα. Από την παιδική του ηλικία ο Νταλί είχε φόβο για τις ακρίδες και η εμφάνιση μιας εδώ, φανερώνει τα αισθήματα ενός υστερικού φόβου και απώλεια φωνής η ελέγχου.
18. Ο Παραισθησιογόνος Ταυρομάχος
Αυτό τον τεράστιο πίνακα που εμπνεύστηκε από ένα κουτί σπίρτα «Αφροδίτη», ο ίδιος ο Νταλί τον ονόμαζε «Όλος ο Νταλί σ’ έναν πίνακα», διότι περιέχει μια ανθολογία των εικόνων του. Στην κορυφή, ένα εξαϋλωμένο κεφάλι της Γκαλά προϊσταται της σκηνής. Στη δεξιά κάτω γωνία, στέκεται ένας εξάχρονος Νταλί. Υπάρχει μια σειρά από Αφροδίτες της Μήλου, που το σώμα τους στρίβει, αλλάζοντας φύλο. Τον Ταυρομάχο είναι δύσκολο να τον διακρίνουμε στην αρχή, μέχρι που συνειδητοποιούμε ότι το μπούστο της δεύτερης Αφροδίτης από τα δεξιά, μπορεί να ερμηνευτεί σαν το πρόσωπο και η πράσινη σκιά πάνω στην εσθήτα της σαν γραβάτα. Αριστερά, είναι το αστραφτερό «κοστούμι από φώτα» του ταυρομάχου, το οποίο γίνεται ένα με τους βράχους, που επίσης μπορεί να δει κανείς σαν το κεφάλι του ταύρου που πεθαίνει. Ένα επίτευγμα της μεταμόρφωσης.
19. Το Φάσμα του Σεξαπίλ
Ο Ντάλι εξέθεσε αυτή την ελαιογραφία το 1934. Στη δεξιά πλευρά, βλέπουμε τον Ντάλι ως παιδί, ντυμένο ως ναυτικό να κοιτάει ένα τεράστιο τέρας, μαλακό και σκληρό ταυτόχρονα, το οποίο για τον καλλιτέχνη συμβόλιζε τη σεξουαλικότητα. Ο πίνακας πλαισιώνεται από ένα υπερ-ρεαλιστικό Cap de Creus και αποτελεί τον ορισμό ενός δυσνόητου συναισθήματος, του τέρατος της σεξουαλικότητας με τόση ακρίβεια όση είχε το τοπίο της παιδικής του ηλικίας. Επιβλητική κάνουν την παρουσία τους τα δεκανίκια, σύμβολο του θανάτου και της ανάστασης.
20. Η Ανακάλυψη της Αμερικής από τον Χριστόφορο Κολόμβο
Στον πίνακα, που είναι το μεγαλύτερο σε διαστάσεις έργο του καλλιτέχνη και σήμερα βρίσκεται στο μουσείο Σαλβαδόρ Νταλί στη Φλόριντα των ΗΠΑ, ο Χριστόφορος Κολόμβος αναπαρίσταται στην αριστερή πλευρά ως έφηβος αρχαιοελληνικής ομορφιάς, που έρχεται από τη θάλασσα και σηκώνει το δεξί πόδι έτοιμος να κάνει το πρώτο του βήμα πάνω στη γη της Νέας Ηπείρου. Στο δεξί του χέρι κρατά λάβαρο με τη μορφή της συζύγου του Νταλί, Γκαλά, είτε ως Παρθένου Μαρίας, είτε ως Αγία Ελένη. Ο νέος που επέλεξε για να ποζάρει ως Χριστόφορος Κολόμβος ήταν Έλληνας από την Χίο.
*ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
