Ευθύμης Κάλφας
Με την ένταση να κορυφώνεται στη Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ από το πρωί και με τον Ρουβίκωνα να καταλαμβάνει ξανά το γραφείο 516 (από το οποίο είχε απομακρυνθεί νωρίτερα με τη συνδρομή Πανπιστημιακών) έρχεται ξανά στο προσκήνιο το μεγάλο ζήτημα με πανεπιστημιακό άσυλο.
Τι ισχύει τελικά με το άσυλο στα πανεπιστήμια της Ελλάδας; Πότε ξεκίνησε, πώς διαμορφώθηκε και τι ορίζει σήμερα ο νόμος; Παρακάτω εξηγούμε με απλά λόγια.
Πώς ορίζεται το πανεπιστημιακό άσυλο;
Το πανεπιστημιακό ή ακαδημαϊκό άσυλο χαρακτηρίζει την ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα και διδασκαλία, την ελεύθερη έκφραση και διακίνηση των ιδεών μέσα σε πανεπιστημιακούς χώρους καθώς και την προστασία του δικαιώματος στη γνώση, τη μάθηση και την εργασία. Το άσυλο καλύπτει όλους τους χώρους του ιδρύματος στους οποίους γίνεται εκπαίδευση και έρευνα. Οι χώροι αυτοί καθορίζονται με απόφαση και ευθύνη της Συγκλήτου για τα Πανεπιστήμια και της Συνέλευσης για τα ΤΕΙ.
Για να καταλάβουμε τι έχει συμβεί με το πανεπιστημιακό άσυλο στην Ελλάδα, θα ήταν καλό να κάνουμε μια ιστορική αναδρομή. Όλα ξεκινούν από το Σύνταγμα της Ελλάδας του το 1975.
Εκεί και συγκεκριμένα στο άρθρο 16 του Συντάγματος κατοχυρώνεται η ακαδημαϊκή ελευθερία.
Η τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες. Η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους. Η ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθερία της διδασκαλίας δεν απαλλάσσουν από το καθήκον της υπακοής στο Σύνταγμα.
Μια ελευθερία που διασφαλίστηκε μερικά χρόνια αργότερα με το νόμο 1268/82, ο οποίος προέβλεπε ότι, για να εισέλθει η αστυνομία στο πανεπιστήμιο, πρέπει να συνεδριάσει μία τριμερής επιτροπή (πρύτανης, φοιτητής, διοικητικός) και ομόφωνα να αποφασίσει αν θα επιτρέψει την είσοδο της ή όχι. Η διάταξη αυτή, ουσιαστικά, δεν μπορούμε να πούμε ότι εφηύρε το άσυλο ή την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, αλλά όριζε πότε και πώς καλείται η αστυνομία να αντιμετωπίσει παράνομες πράξεις. Χρόνια μετά, ο περίφημος νόμος Διαμαντοπούλου (νόμος 4009/2011) κατήργησε το άρθρο 1268/82, που ρύθμιζε το πώς και πότε καλείται η αστυνομία και επανέφερε την κατάσταση που ίσχυε στην Ελλάδα από το 1836 έως το 1982. Δηλαδή δινόταν στον εισαγγελέα η δικαιοδοσία να παραγγέλνει επέμβαση της αστυνομίας, όταν διαπιστώνει ότι τελούνται παράνομες πράξεις, που δεν έχουν καμία σχέση με την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών.
Τι ορίζει ο νέος νόμος;
Ο νόμος 4485/2017 στο άρθρο 3 § 2 ορίζει ότι:
Επέμβαση δημόσιας δύναμης σε χώρους των ΑΕΙ επιτρέπεται αυτεπαγγέλτως σε περιπτώσεις κακουργημάτων, καθώς και εγκλημάτων κατά της ζωής και ύστερα από απόφαση του Πρυτανικού Συμβουλίου σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση.
Τι σημαίνει αυτό; Ότι αστυνομία μπορεί να επεμβαίνει στον πανεπιστημιακό χώρο χωρίς προειδοποίηση σε περίπτωση τέλεσης εγκλήματος κατά της ζωής ή κακουργήματος. Αυτό όμως δεν ισχύει για ένα πλημμέλημα, δηλαδή ενός ελαφρότερου εγκλήματος και αυτό συμβαίνει διότι τότε η αστυνομία θα μπορούσε πάντοτε να επεμβαίνει αυτεπάγγελτα (χωρίς άδεια δηλαδή των πρυτανικών αρχών), οπότε ο θεσμός του ασύλου δεν θα υπήρχε.
Πόσες φορές έχει αρθεί το πανεπιστημιακό άσυλο;
Από το 1982 (με το νόμο 1268) το άσυλο είχε αρθεί στις τέσσερις παρακάτω περιπτώσεις:
- Νοέμβρης του 1985. Χημείο Αθηνών. Τότε που καταλήφθηκε μετά τη δολοφονία του Μιχάλη Καλτεζά από τον αστυνομικό Μελίστα. Η Επιτροπή Ασύλου, επί πρυτανείας του Μιχάλη Σταθόπουλου, είχε αποφασίσει την άρση του και την εκκένωση του κτιρίου.
- Το 1991 επί πρυτανείας του Νίκου Μαρκάτου, μετά το κάψιμο του κτιρίου της πρυτανείας του ΕΜΠ (από δακρυγόνο βλήμα των ΜΑΤ κατά πάσα πιθανότητα), οπότε και γίνανε δεκάδες συλλήψεις.
- Το 1995, πάλι επί πρυτανείας του Νίκου Μαρκάτου, όταν ήρθη το άσυλο στο χώρο εντός του ΕΜΠ και στους γύρω δρόμους. Ακολούθησαν μαζικές συλλήψεις.
- Το 2002 στο Πανεπιστήμιο Κρήτης στο Ρέθυμνο. Κατά τη διάρκεια Άτυπης Συνόδου των Υπουργών Εθνικής Άμυνας της ΕΕ, που λάμβανε χώρα εκεί, και στο πλαίσιο των μέτρων ασφαλείας που είχαν επιβληθεί λόγω αυτής, εντοπίστηκε από ελικόπτερο, που διενεργούσε περιπολία, χασισοφυτεία μέσα σε δασώδη έκταση που ανήκε στο Πανεπιστήμιο. Δόθηκε άδεια στους άνδρες της Ασφάλειας να μπουν και να ξεριζώσουν τα δενδρύλλια.
