Μικροπράγματα
Πρόσφατα ο Guardian παρουσίασε ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο. Πρόκειται για το Invisible Women: Exposing Data Bias in a World Designed for Men (Αόρατες γυναίκες: Αποκαλύπτοντας την προκατάληψη των δεδομένων σε έναν κόσμο σχεδιασμένο για άντρες), της Caroline Criado Perez.
Ενώ έχουμε συνηθίσει να ακούμε για το χάσμα στις αμοιβές ανδρών και γυναικών, η Perez ξεδιπλώνει το χάσμα στα δεδομένα που σχετίζονται με το φύλο (Gender Data Gap). Στην ιστορία του ανθρώπινου είδους, σε μεγάλο βαθμό η γυναικεία πτυχή δεν έχει καταγραφεί, ενώ ακόμη και σήμερα οι μονομερώς αντρικές προδιαγραφές αυτού του κόσμου μπορούν να αποβούν από κουραστικές έως μοιραίες για τις γυναίκες.
Strong We Can Do It GIF by buzzfeedladylike – Find & Share on GIPHY
Discover & share this GIF with everyone you know. GIPHY is how you search, share, discover, and create GIFs.
Επικίνδυνο εργασιακό περιβάλλον
Τα τελευταία 100 χρόνια οι εργασιακοί χώροι έχουν σε γενικές γραμμές γίνει ασφαλέστεροι. Ωστόσο, παρότι οι σοβαροί τραυματισμοί σε χώρους δουλειάς έχουν μειωθεί για τους άντρες, για τις γυναίκες αυξάνονται, αφού τα διάφορα τεστ ασφαλείας είναι επικεντρωμένα στα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες αντρών.
Τα τελευταία 50 χρόνια τα ποσοστά καρκίνου του μαστού στον εκβιομηχανισμένο κόσμο έχουν αυξηθεί σημαντικά – όμως, το έλλειμμα έρευνας σε γυναικεία σώματα και περιβάλλοντα σημαίνει ότι και τα δεδομένα για την αύξηση αυτή είναι ανεπαρκή. «Ξέρουμε τα πάντα για την ασθένεια της σκόνης [πνευμονοκονίαση] στους ανθρακωρύχους», λέει ο καθηγητής Rory O’Neill του Πανεπιστημίου του Stirling. Όμως, «δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο και για την έκθεση, φυσική ή χημική, που λαμβάνει χώρα στα ‘γυναικεία’ επαγγέλματα».
Οι διαφορές στο ανοσοποιητικό σύστημα και στις ορμόνες αντρών και γυναικών μπορούν να επηρεάσουν την απορρόφηση κάποιων χημικών ουσιών. Επίσης, οι γυναίκες είναι συνήθως πιο μικρόσωμες και έχουν λεπτότερο δέρμα από τους άντρες, γεγονός που μπορεί να χαμηλώσει το όριο τοξινών στο οποίο μπορούν να εκτεθούν με ασφάλεια. Επίσης, τα χημικά κατά κανόνα εξετάζονται μεμονωμένα και με βάση μία μόνο έκθεση στο καθένα τους. Αυτός, όμως, δεν είναι ο τρόπος με τον οποίο οι γυναίκες συνηθίζουν να τα συναντούν στην πραγματική ζωή.
Σε χώρους παροχής υπηρεσιών αισθητικής, όπου εργάζονται σχεδόν αποκλειστικά γυναίκες, οι εργαζόμενοι εκτίθενται καθημερινά σε μια μεγάλη γκάμα χημικών, που βρίσκονται π.χ. σε βερνίκια και ξεβαφτικά νυχιών, απολυμαντικά και κόλλες, εξηγεί η Καναδή ερευνήτρια Anne Rochon Ford. Πολλά από αυτά τα χημικά έχουν συσχετιστεί με καρκίνους, αποβολές και ασθένειες των πνευμόνων, ενώ κάποια μπορούν να επηρεάσουν τις ορμονικές λειτουργίες. Αν, μάλιστα, οι εργαζόμενες σχολώντας επιδοθούν σε μια δεύτερη (και απλήρωτη) βάρδια καθαρίζοντας τα σπίτια τους, θα εκτεθούν σε ακόμη περισσότερα χημικά. Οι επιπτώσεις της ανάμιξης όλων αυτών των ουσιών είναι στο μεγαλύτερο μέρος τους άγνωστες.
Επίσης, ο κύριος όγκος της έρευνας περί χημικών έχει επικεντρωθεί στην απορρόφησή τους μέσω του δέρματος. Όμως πολλά από τα χημικά που χρησιμοποιούνται σε χώρους αισθητικής είναι άκρως πτητικά, και οι εργαζόμενες τα εισπνέουν συστηματικά – μαζί με τις σημαντικές ποσότητες σκόνης που παράγονται όταν λιμάρονται τα ακρυλικά νύχια. Και εδώ η έρευνα για τις επιπτώσεις είναι σχεδόν ανύπαρκτη.
Βεβαίως, χάσματα δεδομένων εις βάρος των γυναικών εντοπίζονται και σε μη-γυναικοκρατούμενους εργασιακούς χώρους. Μια έκθεση του TUC (Trades Union Congress) του Ηνωμένου Βασιλείου από το 2017 κατέδειξε ότι το πρόβλημα της κακής εφαρμογής του ατομικού εξοπλισμού ασφαλείας – ο οποίος σχεδιάζεται με αντρικές προδιαγραφές – ήταν μεγαλύτερο στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, όπου μόνο 5% (!) των γυναικών είπαν ότι ο εξοπλισμός τους ποτέ δεν εμπόδισε τη δουλειά τους. Το 1997 μια Βρετανή αστυνομικός έχασε τη ζωή της από μαχαιριά, ενώ χρησιμοποιούσε έναν υδραυλικό πολιορκητικό κριό – είχε βγάλει το body armour της γιατί τη δυσκόλευε υπερβολικά στη χρήση του κριού. Δυο χρόνια αργότερα, μια άλλη αστυνομικός αποκάλυψε ότι χρειάστηκε να υποβληθεί σε χειρουργείο μείωσης στήθους εξαιτίας των επιπτώσεων που είχε στην υγεία της το προστατευτικό γιλέκο.
Όμως, παρά τις τακτικές διαμαρτυρίες που σημειώθηκαν κατά την τελευταία 20ετία, φαίνεται πως έχουν γίνει ελάχιστα πράγματα. Γυναίκες αστυνομικοί στη Μεγάλη Βρετανία αναφέρουν ότι μωλωπίζονται συστηματικά από τις ζώνες εξοπλισμού τους. Κάποιες έχουν αναγκαστεί να κάνουν φυσιοθεραπεία εξαιτίας των γιλέκων ασφαλείας. Πολλές παραπονιούνται ότι στα γιλέκα δεν υπάρχει καν χώρος για το στήθος τους – πράγμα όχι μόνο άβολο, αλλά και επικίνδυνο, αφού έχει συχνά ως αποτέλεσμα τα γιλέκα να «ανεβαίνουν», αφήνοντας τις αστυνομικούς πιο εκτεθειμένες.
Women Feminist GIF by Libby VanderPloeg – Find & Share on GIPHY
Discover & share this Libby VanderPloeg GIF with everyone you know. GIPHY is how you search, share, discover, and create GIFs.
Gadget φτιαγμένα για one-size αντρικά χέρια
Παρότι οι γυναίκες έχουν κατά μέσο όρο μικρότερα χέρια από τους άντρες, ο σχεδιασμός ευρέως διαδεδομένων αντικειμένων εξακολουθεί να γίνεται με βάση το μέσο αντρικό χέρι, λες και αυτό ταιριάζει αυτομάτως σε όλες και όλους.
Το μέγεθος του μέσου smartphone είναι 5.5 ίντσες. Ενώ ο μέσος άντρας μπορεί να το χρησιμοποιήσει με το ένα χέρι με αρκετή άνεση, δεν ισχύει το ίδιο για τις γυναίκες. Εκτός από άβολο, αυτό είναι και ανόητο από μια εταιρεία όπως η Apple, αφού οι αριθμοί δείχνουν ότι είναι πιθανότερο να έχει iPhone μια γυναίκα, παρά ένας άντρας.
Ο James Ball, δημοσιογράφος και συγγραφέας για θέματα τεχνολογίας, θεωρεί ότι η εμμονή με τις μεγάλες οθόνες καλά κρατεί λόγω της παραδοσιακής άποψης ότι τα πολυτελή smartphones αγοράζονται από άντρες. Αν, όμως, αυτό ισχύει (τουλάχιστον για προϊόντα που δεν είναι της Apple), μήπως οφείλεται στο ότι ο σχεδιασμός των smartphones δεν λαμβάνει υπόψη τις γυναίκες;
Όταν η Zeynep Tufekci, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της North Carolina, προσπάθησε να καταγράψει τη χρήση χημικών στις διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί (στην πλατεία Ταξίμ) στην Τουρκία το 2013, το μέγεθος του Google Nexus της στάθηκε εμπόδιο. Μέσα στην κόλαση των χημικών, η Tufekci δεν μπορούσε να βγάλει αξιοποιήσιμες φωτογραφίες χρησιμοποιώντας μόνο το ένα της χέρι – κάτι που για τους περισσότερους άντρες θα ήταν πολύ εύκολο, γιατί «τα καλά smartphones είναι σχεδιασμένα για χέρια αντρών».
Οι φωνητικές εντολές θα μπορούσαν ίσως να βοηθήσουν όταν ένα smartphone δεν χωράει στα γυναικεία χέρια. Όμως, ακόμη και το λογισμικό της φωνητικής αναγνώρισης είναι συχνά προκατειλημμένο υπέρ των αντρών. Το 2016 η Rachael Tatman, ερευνήτρια γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Washington, ανακάλυψε ότι το software φωνητικής αναγνώρισης της Google είχε 70% περισσότερες πιθανότητες να αναγνωρίσει σωστά αντρική ομιλία.
Ένα άρθρο στην ιστοσελίδα Autoblog έδωσε τη μαρτυρία μιας γυναίκας που αγόρασε ένα Ford Focus του 2012 και ανακάλυψε ότι το σύστημα φωνητικών εντολών «άκουγε» μόνο τον σύζυγό της, παρότι εκείνος δεν βρισκόταν στη θέση του οδηγού. Μια άλλη γυναίκα ζήτησε βοήθεια από τον κατασκευαστή όταν διαπίστωσε πως το φωνητικά ενεργοποιούμενο τηλεφωνικό σύστημα της Buick της δεν ήθελε με τίποτα να την ακούσει: «Ο τύπος μού είπε χωρίς περιστροφές ότι [το σύστημα] δεν θα λειτουργούσε ποτέ για μένα. Μου είπαν να βάλω έναν άντρα να το ξεκινήσει».
Στον κόσμο της τεχνολογίας, η σιωπηρή υπόθεση ότι ο χρήστης είναι by-default άντρας παραμένει κυρίαρχη. Όταν το 2014 η Apple παρουσίασε με μπόλικα ταρατατζούμ το σύστημά της για την παρακολούθηση υγείας (health-monitoring system), καυχιόταν ότι διέθετε έναν ολοκληρωμένο, πολυσυλλεκτικό ανιχνευτή-καταγραφέα δεικτών υγείας και φυσικής κατάστασης: Μπορούσε να καταγράψει την αρτηριακή πίεση, τα βήματα, τα επίπεδα αλκοόλ στο αίμα, ακόμη και την πρόσληψη μολυβδαινίου και χαλκού. Όμως, όπως πολλές γυναίκες υπέδειξαν τότε, οι σχεδιαστές είχαν ξεχάσει μια βασική «λεπτομέρεια»: έναν καταγραφέα για την έμμηνο ρύση.
Όταν, πάλι, η Apple κυκλοφόρησε την τεχνητή νοημοσύνη της, χρήστες στις ΗΠΑ ανακάλυψαν ότι η Siri μπορούσε να τους βρει πόρνες και πωλητές Viagra, και να βοηθήσει αν της έλεγες ότι παθαίνεις καρδιακή προσβολή, αλλά, αν της έλεγες ότι έπεσες θύμα βιασμού, απαντούσε πως δεν καταλαβαίνει τι εννοείς.
Αφενός είναι άδικο οι γυναίκες να πληρώνουν ίδιες τιμές με τους άντρες για προϊόντα που τους παρέχουν χαμηλότερες υπηρεσίες από ό,τι σε εκείνους. Αφετέρου, μπορεί να παρουσιαστούν σοβαρές επιπλοκές σε θέματα ασφάλειας. Πάντως, μολονότι ο αριθμός των εταιρειών που αποσκοπούν σε φιλικές προς τη γυναίκα τεχνολογίες αυξάνεται, τέτοιου είδους εταιρείες αντιμετωπίζονται ως «στοχευμένου» (και άρα μειοψηφικού) ενδιαφέροντος και συχνά πασχίζουν για να βρουν χρηματοδότηση.
Women International Day Of The Girl GIF by Libby VanderPloeg – Find & Share on GIPHY
Discover & share this Libby VanderPloeg GIF with everyone you know. GIPHY is how you search, share, discover, and create GIFs.
Γυναίκες και επικίνδυνοι τροχοί
Σε σχέση με έναν άντρα, μια γυναίκα έχει 47% μεγαλύτερη πιθανότητα να τραυματιστεί σοβαρά και 71% να υποστεί μέτριο τραυματισμό σε περίπτωση τρακαρίσματος. Επίσης, είναι κατά 17% πιθανότερο να πεθάνει. Και όλα αυτά έχουν σχέση με το πώς – και για ποιον – έχουν σχεδιαστεί τα αυτοκίνητα.
Όντας κατά μέσο όρο πιο κοντές από τους άντρες, οι γυναίκες συνήθως κάθονται πιο κοντά στο τιμόνι. Φέρνουν τα πόδια πιο μπροστά για να φτάνουν τα πεντάλ και κάθονται αναγκαστικά σε πιο «όρθια» στάση για να μπορούν να βλέπουν καλά πάνω από το ταμπλό. Αυτή, όμως, δεν είναι η «στάνταρ» στάση για τον οδηγό, όπως σημειώνουν οι ερευνητές, με αποτέλεσμα οι γυναίκες οδηγοί να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εσωτερικών τραυματισμών σε περίπτωση μετωπικής σύγκρουσης. Αλλά ακόμη και σε συγκρούσεις με την όπισθεν κινδυνεύουν περισσότερο από τους άντρες, αφού έχουν μικρότερη μυική μάζα στον λαιμό και στον άνω θώρακα. Αυτό τις καθιστά έως και 3 φορές πιο ευάλωτες σε τραυματισμούς της άνω σπονδυλικής στήλης – μάλιστα, ο σχεδιασμός των αυτοκινήτων έχει αυξήσει την εν λόγω ευπάθεια. Όπως έδειξε σουηδική μελέτη, έτσι όπως είναι σχεδιασμένα τα σύγχρονα καθίσματα, ρίχνουν τις γυναίκες προς τα εμπρός γρηγορότερα από ό,τι τους άντρες.
Πώς γίνεται να συμβαίνουν όλα αυτά; Είναι απλό: Οι κούκλες που χρησιμοποιούνται στα crash-test είναι κατεξοχήν βασισμένες στο «μέσο αρσενικό». Μόλις το 2011 (!) άρχισαν οι ΗΠΑ να χρησιμοποιούν γυναικεία κούκλα στα crash-test – αν και είναι αμφιλεγόμενο το κατά πόσον είναι όντως «γυναικείες» αυτές οι κούκλες.
Η Astrid Linder, διευθύντρια του εθνικού ινστιτούτου ερευνών δρόμων και μεταφορών της Σουηδίας, διεξήλθε τις προϋποθέσεις των crash-test βάσει των οποίων η Ευρωπαϊκή Ένωση εκδίδει τους σχετικούς κανονισμούς. Σε κανένα από αυτά τα τεστ δεν απαιτείται η χρήση μιας ανθρωπομετρικά ορθής γυναικείας κούκλας. Το τεστ για τη ζώνη ασφαλείας, ένα από τα τεστ μετωπικής σύγκρουσης και τα δύο τεστ πλάγιας σύγκρουσης διευκρινίζουν πως πρέπει να χρησιμοποιηθεί μια κατά το 50% αντιπροσωπευτική αντρική κούκλα. Υπάρχει ένα κανονιστικό τεστ της ΕΕ που απαιτεί γυναικεία κούκλα «ποσοστού 5%», όπως λέγεται, η οποία υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύει τον γυναικείο πληθυσμό. Ωστόσο, η εν λόγω κούκλα τεστάρεται μόνο στη θέση του συνοδηγού, οπότε δεν έχουμε καθόλου στοιχεία για τις συνέπειες σε μια γυναίκα οδηγό – κάτι που θα έπρεπε να προβληματίσει ιδιαιτέρως, δεδομένης και της ιδιαίτερης στάσης σώματος των γυναικών όταν οδηγούν. Κατά δεύτερον, δεν πρόκειται για αληθινά γυναικεία κούκλα: είναι απλώς μια αντρική κούκλα μικρότερων διαστάσεων…
Όμως οι γυναίκες δεν είναι άντρες μικρότερων διαστάσεων. Έχουν διαφορετική κατανομή μυικής μάζας και χαμηλότερη πυκνότητα οστών. Υπάρχουν, επίσης, διαφορές στα διαστήματα μεταξύ των σπονδύλων τους, ενώ ακόμη και η ταλάντωση του σώματός τους διαφέρει από αυτή των αντρών. Και όλες αυτές οι διαφορές μπορούν να αποβούν κρίσιμες σε τραυματισμούς που προξενούνται κατά τη σύγκρουση αυτοκινήτων.
Τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα για τις εγκύους. Παρότι το 1996 δημιουργήθηκε μια έγκυος κούκλα για crash-test, ούτε στις ΗΠΑ ούτε στην Ευρωπαϊκή Ένωση θεσπίστηκε από τις κυβερνήσεις η απαίτηση για χρήση της. Μάλιστα, παρότι τα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα είναι το υπ’ αριθμόν 1 αίτιο βρεφικών θανάτων που συνδέονται με τραύμα της μητέρας, ακόμη δεν υπάρχει μια ζώνη ασφαλείας που να λειτουργεί για τις εγκύους. Έρευνα του 2004 συστήνει να χρησιμοποιούν οι έγκυες την κλασική ζώνη ασφαλείας – όμως, 62% των γυναικών που βρίσκονται στο τελευταίο 3μηνο της εγκυμοσύνης τους απλά δεν «χωρούν» σε αυτό το ντιζάιν.
Η Linder εργάζεται για τη δημιουργία της πρώτης, όπως λέει, κούκλας για crash-test που θα αντιπροσωπεύει κατάλληλα το γυναικείο σώμα. Ακόμη δεν έχει προχωρήσει σε μαζική παραγωγή, αλλά ζητάει από την Ευρωπαϊκή Ένωση να αναγάγει τη χρήση τέτοιων ομοιωμάτων σε νομικό προαπαιτούμενο. Η Linder υποστηρίζει ότι θεωρητικώς κάτι τέτοιο ήδη απαιτείται από τον νόμο, αφού το Άρθρο 8 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει ότι: «Σε όλες τις δραστηριότητές της, η Ένωση θα στοχεύει να εξαλείφει τις ανισότητες, και να προωθεί την ισότητα, μεταξύ ανδρών και γυναικών». Σαφώς, το γεγονός ότι σε περίπτωση τρακαρίσματος οι γυναίκες διατρέχουν κατά 47% μεγαλύτερο κίνδυνο να τραυματιστούν σοβαρά είναι μια ανισότητα υπερβολικά μεγάλη για να εξακολουθεί να παραβλέπεται.
Πολλοί σχεδιαστές μπορεί πράγματι να πιστεύουν ότι φτιάχνουν προϊόντα για όλους – όμως, στην πραγματικότητα τα φτιάχνουν κυρίως για άντρες. Είναι καιρός να μπουν και οι γυναίκες στο σχέδιο.
