Γιάννης Δημητρέλλος
H Ευρώπη και η Τουρκία πνίγονται από ένα κύμα πυρκαγιών, που η γενιά μας δεν έχει αντικρύσει ποτέ ξανά. Στην Ελλάδα οι φωτιές έχουν αγγίξει το αστικό ιστό της Αττικής, ενώ και η Εύβοια, η Μεσσηνία, η Μάνη και πολλές ακόμα περιοχές αντιμετώπιζουν σοβαρότατα προβλήματα. Στα social media παίζεται εδώ και μέρες το παιχνίδι των ευθυνών:
«Με δύο μποφόρ αέρα και δεν μπορούν να σβήσουν μια φωτιά;»
«Με αστυνομικούς θα σβήσουμε τις φωτιές;»
«Με ποιό δικαίωμα μιλάει ο Μητσοτάκης/Τσίπρας/κλπ;»
Φταίνε τα μποφόρ; Φταίνει οι πολιτικοί αρχηγοί; Θα επιχειρήσω να δώσω μια απάντηση με όσα διαθέσιμα δεδομένα υπάρχουν.
Η Ευρώπη φλέγεται
Οι πυρκαγιές έχουν εισβάλλει στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στην Τουρκία, ενώ και χώρες όπως η Γαλλία και η Ισπανία αντιμετωπιζόυν σοβαρά προβλήματα. Πέρυσι, κάηκαν συνολικά 1.300 στρέμματα δασικής έκτασης σε ολη την Ευρώπη, μια επίδοση που ξεπέρασε αρκετά τον ετήσιο μέσο όρο.Στην Αγγλία οι πυρκαγιές της περασμένης χρονιάς ξεπέρασαν κάθε ρεκόρ στη σύγχρονη ιστορία της χώρας.
Στην γειτονική χώρα, περισσότερα από 150.000 εκτάρια δασικής έκτασης έχουν ήδη καταστραφεί ολοσχερώς, κάτι που αντιστοιχεί στο εννιαπλάσιο του μέσου όρου των απωλείων από πυρκαγιές τα τελευταία 12 χρόνια. Ανεπίσημες πληροφορίες για τις πυρκαγιές που βρίσκονται σε εξέλιξη στη χώρα μας, αναφέρουν πως οι απώλειες ξεπερνούν τις 200.000 στρέμματα καμμένης έκτασης. Το παραπάνω διάγραμμα από το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για τις Πυρκαγίες, επιβεβαιώνει την αύξηση σε πυρκαγιές στη Νότια Ευρώπη μέσα στο 2021, σε σύγκριση με τον μέσο όρο των περασμένων 13 ετών, με δεδομένα ως και τις 4 Αυγούστου. H υπηρεσία meteo του Αστεροσκοπείου έχει δώσει επίσης ορισμένα στατιστικά στοιχεία για τις φετινές πυρκαγιές που προκαλούν τρόμο.
Γιατί έχουμε περισσότερες φωτιές
Η Ευρώπη βιώνει το χειρότερο καύσωνα της δεκαετίας, εξαιτίας της εμφάνισης θερμικών θόλων (θερμικοί θόλοι: «φούσκες» υψηλής ατμοσφαιρικής πίεσης – σαν καπάκι σε κατσαρόλα- που παγιδεύουν ζεστό αέρα και τον ωθούν προς τα κάτω). Αυτό γίνεται το ιδανικό μικροκλίμα για την εκδήλωση πυρκαγιών σε τεράστια έκταση
Ο καθηγητής κλιματολογίας Dan Mitchell δήλωσε για το φαινόμενο: «Στην Ελλάδα και την Τουρκία, οι ακραίοι καύσωνες, σε συνδυασμό με το ξηρό κλίμα, έχουν δημιουργήσει ιδανικές συνθήκες για την εκδήλωση εκτεταμένων πυρκαγιών. Φέτος επίσης, έχει σημειωθεί ιστορικα χαμηλό επίπεδο βροχοπτώσεων στο μεγαλύτερο μέρος της Νότιας Ευρώπης. Στην Ελλάδα για παράδειγμα, οι βροχές του 2021 είναι αρκετά πιο κάτω από το συνολικό μέσο όρο βροχοπτώσεων της τελευταίας πενταετίας».
«Καθώς αυξάνονται οι θερμοκρασίες παγκοσμίως, είναι αρκετά πιθανό να δούμε αυτά τα φαινόμενα στην ίδια έκταση και σε χώρες της Κεντρικής και της Βόρειας Ευρώπης».
Τι μπορούμε να κάνουμε στο άμεσο μέλλον;
Σύμφωνα με τους New York Times, η Ευρώπη καλύπτεται στο 40% των εκτάσεων της από δάση. Η ήπειρος μας είναι μια από τις πιο πλούσιες σε δασικές εκτάσεις παγκοσμίως. Ταυτόχρονα όμως, η ξηρασία και οι ακραίες καιρικές συνθήκες κάνουν αυτούς τους πνεύμονες πρασίνου να μοιάζουν με «προσάναμμα» για εκτεταμένες πυρκαγιές.
Η Kirsten Thonicke, ερευνήτρια για την κλιματική αλλαγή στο Πανεπιστήμιο του Potsdam, αναφέρει πως «πρέπει να αποφασίσουμε ποια θα είναι η μορφή των δασών στην εποχή της κλιματικής αλλαγής», δηλαδή να αναρωτηθούμε ποια δάση μπορούν να «αντέξουν» το κλίμα του πλανήτη σήμερα και στο μέλλον.
Ο Sassan Saatchi, ερευνητής στο εργαστήριο αεριώθησης της NASA, εξηγεί πως μια συντονισμένη, παγκόσμια προσπάθεια αναπλήρωσης των δασικών εκτάσεων που έχουν κατεστραφεί από πυρκαγιές, μπορεί μεν σε κάποιο βαθμό να συμβάλλει στην καταπολέμηση του φαινομένου του θερμοκηπίου και να φέρει μια «ανάσα» στον πλανήτη, αλλά χωρίς την ουσιαστική μείωση των εκπομπών καυαερίων από κάθε χώρα, είναι πιθανό να μην υπάρξει καμία ουσιαστική αλλαγή στο κλίμα.
Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ, μπροστά μας. Η στιγμή για να δράσουμε άμεσα, ώστε να υπερασπιστούμε το μέλλον του πλανήτη (και τις ζωές μας) είναί επίσης εδώ, στο χέρι μας. Αρκεί να υπάρξει ξεκάθαρη πρόθεση για δράση και όχι για εργαλειοποίηση του φαινομένου για πολιτικές σκοπιμότητες.
Με πληροφορίες από Sky News
Κάποιες πιό άμεσες απαντήσεις σε ερωτήματα για τις πυρκαγιές, από τον καθηγητή Δασοπροστασίας Παλαιολόγο Παλαιολόγου
«Ποιος βάζει τις πυρκαγιές?»
Δεν έχει σημασία, μια γιαγιά που μαγειρεύει, ένας που κόβει με τροχό, ένας στύλος της ΔΕΗ, ένας εμπρηστής με ψυχολογικά προβλήματα, μια πεταμένη γόπα, ένας βλάκας στην Πεντέλη που θα κάψει ξερόκλαδα (και το Μάτι με 100 ανθρώπους), ένας κτηνοτρόφος κτλ., πάμε παρακάτω. Κάθε μέρα μπαίνουν χιλιάδες πυρκαγιές που δεν τις μαθαίνετε ποτέ, γιατί απλά σβήνονται γρήγορα. Το 1-2% που ξεφεύγουν δημιουργούν το πρόβλημα. Είναι σαν να πετάνε 10 άτομα αναμμένα σπίρτα σε ένα βαρέλι με βενζίνη, κάποιο θα πέσει μέσα και θα προκαλέσει ανάφλεξη. Τι σημασία έχει ποιο από αυτά θα πέσει μέσα, το πρόβλημα είναι ότι υπάρχει το βαρέλι με την βενζίνη…
«Τα μεγάλα (ή μικρά) συμφέροντα βάζουν τις φωτιές!»
Τα μεγάλα συμφέροντα αν θέλουν και όταν το θελήσουν, θα κόψουν όσα δέντρα χρειαστεί να κάνουν το δρόμο, θα απαλλοτριώσουν όσα κτήματα θέλουν, θα πάνε σε οποία κορυφή θέλουν και θα βάλουν αιολικά. Δεν χρειάζεται να βάλουν φωτιά γιατί αυτομάτως θα κηρυχθεί αναδασωτέα, άρα το έργο πιθανότατα θα εμποδιστεί αν βρίσκεται εντός δασικής έκτασης. Σε μεγάλο βαθμό οι εμπρηστές των δασών μας προέρχονται από τμήματα της Ελληνικής κοινωνίας και δεν πρέπει να αναζητούνται σε θεωρίες συνομωσίας ή εξωτερικούς εχθρούς.
«Πρόσκαιρα μετεωρολογικά φαινόμενα και η κλιματική αλλαγή προκαλούν ακραίες συνθήκες – ως αποτέλεσμα με την παραμικρή ανάφλεξη δημιουργούνται μεγάλες πυρκαγιές»
«Σωστά τα είπαν, αλλά δεν μπορείς να κάνεις τίποτα βραχυπρόθεσμα για αυτό – ίσως σε 10-20 έτη αν υπάρχει διεθνής συνεργασία, στο μεταξύ όμως θα δεις χιλιάδες πυρκαγιές σαν και αυτές που βιώνεις τώρα»
«Να πάρουμε παραπάνω αεροπλάνα, πυροσβέστες, οχήματα κτλ.»
Θα βοηθούσε αν είχες 3-4 ταυτόχρονες πυρκαγιές, όταν ξεπεράσουν έναν κρίσιμο αριθμό ΟΛΟΙ οι πυροκατασταλτικοί μηχανισμοί δυνητικά καταρρέουν – δες π.χ. τις Δυτικές ΗΠΑ.
«Γιατί όλοι αυτοί που έχουν αυτά τα ακριβά σπίτια δεν φροντίζουν να προστατεύσουν την περιουσία τους με κόψιμο κλαδιών, δέντρων, απομάκρυνση της καύσιμης ύλης κτλ.»
Δεν είναι όλοι πλούσιοι, δεν έχουν όλοι χρόνο ή χρήμα και άλλοι πόσοι δεν γνωρίζουν καν πως πρέπει να το κάνουν. Από την άλλη, και μου το έλεγε γνωστός που κάηκε το σπίτι του στην Βαρυμπόμπη, όταν πήγε να κόψει κάποια πεύκα το τοπικό δασαρχείο του ζήτησε να προβεί σε μια ατέρμονη γραφειοκρατία – αποτέλεσμα, δεν έκανε τίποτα, κάηκε η περιουσία του. Φταίει το δασαρχείο? Σαφώς όχι, η πολιτεία θέσπισε γελοίους νόμους και η κυβέρνηση έχει ευθύνη που δεν τους άλλαξε.
«Φταίνε οι πυροσβέστες που δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους?»
Μην πυροβολείτε τον πιανίστα, κάνει ότι καλύτερο μπορεί έλεγαν στα παλιά σαλούν στην άγρια Δύση. Οι πυροσβέστες μας με τα μέσα και την εκπαίδευση που διαθέτουν κάνουν υπεράνθρωπες προσπάθειες. Αλλά οι φωτιές δεν σβήνονται με νεράκι, σβήνονται με εργαλεία που θα κάνουν αντιπυρικές ζώνες, πυρσούς που θα κάψουν την καύσιμη ύλη μπροστά από το μέτωπο, και παράλληλη χρήση εναέριων και επίγειων μέσων με ρίψεις νερού. Αυτό δεν γίνεται όμως πρώτον γιατί δεν είναι εκπαιδευμένοι για τέτοιες επιχειρήσεις και δεύτερον, γιατί η κυβέρνηση δεν φρόντισε να θεσμοθετήσει και να επιτρέψει την τεχνική του αντίπυρ που π.χ. στην Κύπρο είναι νόμιμη ενώ εδώ ο πυροσβέστης θα βρεθεί φυλακή και απολυμένος.
«Και τι μπορούμε να κάνουμε?»
Δυστυχώς δεν μπορούμε και πολλά, οι πυρκαγιές θα συνεχίσουν να μας απασχολούν για πολλά ακόμα έτη. Στα ελάχιστα εργαλεία που διαθέτουμε είναι η χρήση της φωτιάς κατά την κατάσβεση από εκπαιδευμένες κατασταλτικές δυνάμεις και η διαχείριση της καύσιμης ύλης σε τέτοια κλίμακα που να σταματάει ή να περιορίζει την ένταση της φωτιάς.
«Μα τα δασαρχεία και οι δήμοι κάνουν διαχείριση της καύσιμης ύλης! Έτσι είπαν πριν λίγους μήνες ο Χαρδαλιάς και οι τοπικοί δήμοι των Αθηνών (και οι περιφέρειες).»
Την κάνουν λανθασμένα (με εξαιρέσεις), σε πολύ περιορισμένη κλίμακα, δίχως μελέτη, σπαταλάνε άπειρα χρήματα, και το κυριότερο σε λάθος τόπο και χρόνο. Επιπλέον, χωρίς να κάψεις την επιφανειακή καύσιμη ύλη τον χειμώνα δεν μπορείς να πετύχεις σοβαρά αποτελέσματα. Η προδιαγεγραμμένη καύση είναι παράνομη, οι κυβερνήσεις έχουν ευθύνη που δεν την επιτρέπουν ώστε με μικρό κόστος, να θωρακίσεις μεγάλες περιοχές.
«Ναι αλλά το τάδε σύστημα που μπορεί να προβλέψει με «τρομερή» ακρίβεια την συμπεριφορά της φωτιάς δεν ενεργοποιήθηκε ώστε να ενημερώσει έγκαιρα τους πυροσβέστες.»
Αν το τάδε σύστημα ήταν τόσο τέλειο, θα το είχαν βρει πρώτοι και θα το χρησιμοποιούσαν πρώτα οι Αμερικάνοι (σημείωση: το έχουν ήδη αλλά δεν το χρησιμοποιούν γιατί δεν προσφέρει και πολλά). Ούτε τέλειο σύστημα προσομοιώσεων υπάρχει, ούτε μπορεί να δώσει σοβαρές πληροφορίες που δεν τις γνωρίζουν ΗΔΗ οι επιτελείς της πυροσβεστικής υπηρεσίας αφού πιάσει η φωτιά (η οποία έχει ενεργή διάρκεια καύσης μερικές ώρες, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ που είναι εβδομάδες). Και ακόμα και αν κάνει το τάδε σύστημα την τέλεια προσομοίωση, η πληροφορία αυτή έπρεπε να είχε δοθεί μήνες πριν στους επιτελείς και όχι κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς, που λίγο μπορεί να βοηθήσει.
Αυτά τα λίγα, έχω ακόμα περισσότερα αλλά θα τα πω εκεί που πρέπει και στον κατάλληλο χρόνο ώστε να αλλάξει κάτι…
Κάτω: πυρκαγιά που σταμάτησε αφού δόθηκε η δυνατοτήτα (δηλαδή μειώθηκε η ένταση της) στους πυροσβέστες να την σβήσουν σε περιοχή οπου υπέστη διαχείριση της καύσιμης ύλης τα περασμένα έτη
UPDATE: Για την φωτιά στην Ηλεία έχει εντοπιστεί ύποπτος για εμπρησμό. Απόπειρα εμπρησμού φαίνεται πως συνέβη και στο Ελληνικό, ενώ έχουν γινει και δύο προσαγωγές στον Άγιο Στέφανο.
*ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Πώς να βοηθήσεις άτομα και ζώα που έχουν πληγεί από τις πυρκαγιές
