Μικροπράγματα
Παρότι δεν γίνεται πολύς λόγος για αυτό, το συγκεκριμένο φαινόμενο όχι μόνο δεν πρέπει να παραβλέπεται, αλλά μπορεί και να επηρεάσει τη ζωή των παιδιών που γεννιούνται.
Η επιλόχεια κατάθλιψη αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας που δεν αφορά μόνο τις νέες μαμάδες, αλλά και τους καινούργιους μπαμπάδες. Οι μελέτες δείχνουν πως, αμέσως μετά τον ερχομό του παιδιού τους, οι άντρες (όπως και οι γυναίκες) μπορεί να νιώσουν έντονο άγχος, να αναπτύξουν εξάρτηση από το αλκοόλ και τον τζόγο, να αποφεύγουν την επαφή με το μωρό τους, να περνούν υπερβολικά πολλές ώρες στη δουλειά ή να απιστήσουν. Υπάρχει, δηλαδή, το ενδεχόμενο να βιώσουν ένα έντονο αίσθημα ανεπάρκειας, που τους απομακρύνει από την οικογενειακή εστία.
«Οι άντρες μπορούν ακόμη και να αναβάλουν τη διαδικασία της προσαρμογής στην πατρότητα μέχρι και μετά τη γέννηση του μωρού. Αυτή η εμπειρία χαρακτηρίζεται αρχικά από ένα αίσθημα αποξένωσης, καθώς ο πατέρας δεν βιώνει σε πρώτο πρόσωπο την εμπειρία της κυοφορίας ενός νέου ανθρώπου. Η σύνδεσή του με το μωρό γίνεται με μεσολάβηση, μέσα από την αφήγηση της συντρόφου ή/και τις εκτυπώσεις των υπερήχων που απεικονίζουν το παιδί που σιγά-σιγά σχηματίζεται. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν δημιουργεί και ο ίδιος μια εικόνα τού μελλοντικού παιδιού του, όπου προβάλλονται πράγματα που φαντάζεται, επιθυμίες, φόβοι και προβληματισμοί σύμφυτοι με την προσωπική του ιστορία», εξηγεί στη La Stampa η ψυχίατρος-ψυχοθεραπεύτρια Rossana Riolo, Υπεύθυνη του Κέντρου Ψυχικής Υγείας (Κλινική για Μητέρες χωρίς Κατάθλιψη) του Camposampiero.
Εδώ και 10 χρόνια, στα νοσοκομεία του Camposampiero και της Cittadella (Πάδοβα) λειτουργεί μια υπηρεσία που ειδικεύεται στη συμβουλευτική και τη φροντίδα γυναικών σε εγκυμοσύνη, καθώς και μετά τον τοκετό. Μετά τη θερμή ανταπόκριση που έλαβε άμεσα από τις μητέρες και έμμεσα από τους πατέρες που αυθόρμητα απευθύνθηκαν στην Κλινική για Μητέρες χωρίς Κατάθλιψη εδώ και περίπου δύο χρόνια, η Υπηρεσία, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Bologna και τον καθηγητή Baldoni (επικεφαλής ενός πρότζεκτ για την επικύρωση ενός ερωτηματολογίου που απευθύνεται στους πατέρες), αποφάσισε να επιμείνει στη συλλογή δεδομένων σε συνεργασία με το κέντρο οικογενειακής συμβουλευτικής τού Camposampiero. Το ερωτηματολόγιο που δίνεται στους μπαμπάδες έχει ως στόχο να ταυτοποιηθούν και να προσδιοριστούν καταστάσεις δυσφορίας ή και κατάθλιψης που αφορούν στον πατρικό ρόλο.
«Ο πατέρας έχει καθοριστικό ρόλο τόσο κατά την εγκυμοσύνη όσο και μετά τον τοκετό, στην ‘περιφρούρηση’, την προστασία και τη στήριξη της δυάδας μητέρας-παιδιού. Η πατρότητα είναι μια συναρπαστική εμπειρία, αλλά και κουραστική όπως και η μητρότητα, και κατά συνέπεια εκτεθειμένη στους ίδιους κινδύνους, δυσκολίες, ακόμη και διαταραχές, συμπεριλαμβανομένης της επιλόχειας κατάθλιψης, η οποία λαμβάνει χώρα σε ένα ποσοστό 10%, όπως μαρτυρούν κάποιες επιστημονικές μελέτες», σχολιάζουν η Δρ Ciulli και η Δρ Donolato, ψυχολόγοι και μέλη τής εν λόγω εξειδικευμένης ομάδας.
Τι δείχνει η καθημερινή κλινική εμπειρία
Πώς, λοιπόν, εκδηλώνουν τη δυσφορία τους οι ‘φρέσκοι’ μπαμπάδες; Είναι σε θέση να ζητήσουν βοήθεια; Αν ναι, πώς το κάνουν; Η ψυχολόγος Δρ Riolo και ο ψυχίατρος Δρ Mesiano δίνουν την απάντηση που απορρέει από την πείρα τους: «Είναι λιγότεροι οι πατεράδες που έρχονται απευθείας στην υπηρεσία μας για προσωπικές δυσκολίες ψυγχολογικής υφής, παρόλο που διενεργείται ένα πρότζεκτ ειδικά αφιερωμένο σε εκείνους. Αυτό που συμβαίνει συχνότερα είναι μια έμμεση ερώτηση, που ‘χτίζεται’ με την πάροδο του χρόνου. Συχνά μέσω της επισήμανσης των δυσκολιών των μητέρων οι μπαμπάδες αναρωτιούνται για τον δικό τους ρόλο κι έτσι συνδέονται με τις δυναμικές της νέας δομής του ζευγαριού που πλέον έγινε οικογένεια. Οι πατέρες έχουν την τάση να βρίσκουν την ταυτότητά τους στο πλαίσιο στερεοτύπων που δικαιολογούν την αίσθησή τους πως έχουν μπει λίγο στην άκρη ή πως είναι ελάχιστα χρήσιμοι και πράγματι απομακρύνονται από τη σύντροφό τους ολοένα και περισσότερο, είτε σωματικά είτε, πάνω απ’ όλα, συναισθηματικά».
Πώς εκδηλώνονται τα δυσάρεστα συναισθήματα των νέων μπαμπάδων
Υπάρχουν σημάδια που οι νέες μαμάδες θα έπρεπε να εντοπίζουν ως «καμπανάκια» συναγερμού για την ανάπτυξη κατάθλιψης στον σύντροφό τους μετά τη γέννηση του μωρού τους;
«Στους νέους μπαμπάδες μπορεί να εμφανιστούν διαταραχές άγχους, όπως κρίσεις πανικού και φοβίες. Διαμαρτυρίες του οργανισμού μπορούν να εξελιχθούν σε πραγματικές ενοχλήσεις σωματοποιημένου άγχους ή σε υποχονδριακές ανησυχίες. Μπορεί να εκδηλωθούν προβληματικές συμπεριφορές, όπως κρίσεις θυμού, βίαιες συμπεριφορές, ψυχαναγκαστική φυσική ή σεξουαλική δραστηριότητα, ‘απόδραση’ στη δουλειά ή με φίλους, κατάχρηση ουσιών ή εξάρτηση από τυχερά παιχνίδια ή από το διαδίκτυο. Αυτές οι προβληματικές συμπεριφορές συνοδεύονται από διαταραχές και στη σχέση του ζευγαριού, όπως ασυνεννοησίες, καυγάδες, συγκρούσεις, που μπορούν κάποιες φορές να οδηγήσουν και σε εξωσυζυγικές/εξωσυντροφικές σχέσεις», λέει η Δρ Riolo, καταλήγοντας: «Συχνά οι γυναίκες είναι εκείνες που απευθύνονται στην υπηρεσία μας, αναφέροντας τέτοιες δυσκολίες ως απειλητικές/επικίνδυνες για την ηρεμία που απαιτείται για να μπορέσουν να φροντίσουν το παιδί (ή τα παιδιά) όσο γίνεται καλύτερα.
«Συχνά το ζητούμενο είναι να μπορέσει ο σύντροφος να νιώσει ως αναπόσπαστο κομμάτι της τριάδας [πατέρας-μητέρα-παιδί] και κατά συνέπεια να συμμετάσχει στην ευημερία και τη φροντίδα, τόσο στις πιο πρακτικές και απτές πτυχές όσο και στην πιο σύνθετη και εύθραυστη πλευρά, δηλαδή στη συναισθηματική-στοργική στήριξη, που περιλαμβάνει και τις ποικίλες ανησυχίες που μπορεί να γεννιούνται στη νέα μαμά. Το να μπορούν να εμπιστευτούν όλα αυτά σε ένα τρίτο πρόσωπο, που διαθέτει κατάλληλη εκπαίδευση και εγγυάται για έναν χώρο έξω από το περιβάλλον της οικογένειας και των φίλων, επιτρέπει και στους δύο γονείς να ακούσουν ο ένας τον άλλον και να έρθουν πρόσωπο με πρόσωπο με τους αμοιβαίους φόβους, τα άγχη, αλλά ακόμη και τις φαντασίες και τις ελπίδες τους, απελευθερωμένοι από αισθήματα ενοχής. Αυτό δημιουργεί τη δυνατότητα και για τον πατέρα να δηλώσει τη δική του δύσκολη κατάσταση και να δεχτεί μια βοήθεια που του επιτρέπει να ξανακερδίσει τον ρόλο του, ξεκινώντας από το υποκειμενικό του βίωμα και την προσωπική του ιστορία».
Το ταξίδι της πατρότητας δεν είναι λιγότερο σημαντικό από αυτό της μητρότητας. Πέρα από την ευχάριστη πλευρά του, είναι φυσικό να επιφυλάσσει και άγχη, αγωνίες, δυσκολίες, ή και προσωπικές απογοητεύσεις. Τη στιγμή που υπάρχουν υπηρεσίες και ειδικοί στους οποίους οι γονείς μπορούν να απευθύνονται για να βοηθηθούν οι ίδιοι και οι οικογένειές τους, είναι κρίμα που πολλοί μπαμπάδες δεν το κάνουν επειδή σε πολλές κοινωνίες κάτι τέτοιο θεωρείται ακόμη(έστω και άτυπα) ως δείγμα αδυναμίας, ως ασυμφωνία προς το εδραιωμένο πρότυπο του ‘δυνατού’ άντρα, που ‘είναι άντρας’ μόνο αν τα καταφέρνει μόνος του. Φυσικά, το ίδιο ισχύει και για τις νέες μαμάδες, που μπορεί μετά τον τοκετό να βρεθούν προ δυσάρεστων εκπλήξεων που δεν συμφωνούν με το κλισέ της ‘παντοδύναμης’ μητέρας, εκείνης που εκ φύσεως και θέσεως γνωρίζει και προφταίνει αβίαστα τα πάντα σε σχέση με την ανατροφή του παιδιού ή των παιδιών της και τη λειτουργία του σπιτικού της.
Δεν είναι ντροπή να νιώσει κανείς αδυναμία, φόβο, θλίψη ή απόγνωση σε μία φάση για την οποία το κοινωνικό πρότυπο τον/την προστάζει να λάμπει από χαρά και να καμαρώνει. Αξίζει να εγκαταλείπουμε τα άχρηστα ταμπού και να χαιρόμαστε τη ζωή – πόσο μάλλον όταν σ’ αυτήν έρχεται και μια νέα ζωή.
