Μικροπράγματα
Από τον Χρήστο Ερμή Λαζάρου
Εδώ και μερικές μέρες βρίσκομαι στη Λισαβόνα όπου έχω μετακομίσει για ένα χρόνο. Μια μέρα είχα κενό πρόγραμμα και μπορούσα να κάνω ότι ήθελα. Έτσι αποφάσισα να περπατήσω στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Στο δρόμο βρήκα ένα πάρκο το οποίο από έξω μου φάνηκε τρομερά όμορφο. Είχε πολύ πυκνή βλάστηση, πλήθος φυτών και δένδρων που ορθώνονταν σαν τείχος γύρω από το οικόπεδο του πάρκου και δε σε άφηναν να δεις τι υπάρχει στο εσωτερικό.
Μπαίνοντας μέσα συνειδητοποίησα ότι δεν πρόκειται για ένα κοινό πάρκο αλλά για ένα από τα δημοφιλέστερα σημεία της Λισαβόνας. Βρισκόμουν στο πάρκο-μουσείο του επιχειρηματία-συλλέκτη Calouste Gulbekian. Ο χώρος ήταν διαμορφωμένος με φυσικά ρυάκια και λίμνες, άπλετο γρασίδι και ατελείωτα τροπικά φυτά, εξωτικά δέντρα και μπαμπού. Η χλωρίδα ήταν τόσο πυκνή και ζωηρή ενώ παράλληλα υπήρχαν σημεία με γκαζόν όπου οι επισκέπτες ξάπλωναν κοιτώντας το καθρεφτισμό του νερού της λίμνης.
Κάτι άλλο που με εντυπωσίασε είναι ότι υπήρχαν πολλά ελεύθερα ζώα. Οι λίμνες και τα ρυάκια ήταν γεμάτα από μεγάλα ψάρια ενώ ορδές από πάπιες περιφέρονταν μέσα στο πάρκο ανάμεσα στους ανθρώπους σαν να ένιωθαν ίσες ή και ανώτερες από αυτούς.
Τέλος, το μουσείο του πάρκου και όλες οι αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες όπως πεζόδρομοι, φανοί και παγκάκια ανήκαν στο ρεύμα του Μπρουταλισμού. Ένα αρχιτεκτονικό κίνημα που άκμασε στα μέσα του 20ου αιώνα και έδινε έμφαση στη χρήση του οπλισμένου σκυροδέματος, στην βίαιη υφή και την απλότητα του υλικού αυτού, στις απλές γεωμετρικές γραμμές, στην έννοια της επανάληψης, της υποβολής και στη μεγάλη κλίμακα.
Αυτός ο συνδυασμός φυσικού και τεχνητού χώρου εξέπεμπε ένα συναίσθημα που νιώθω όταν παρακολουθώ ταινίες του Hayao Miyazaki ή όταν διαβάζω Haiku(μικρά Ιαπωνικά ποιήματα)- χωρίς να θέλω να υπονοήσω ότι υπάρχουν Ιαπωνικές επιρροές.
Αφού ξάπλωσα κάμποση ώρα στο γρασίδι διαβάζοντας το βιβλίο μου ανάμεσα σε πάπιες και άλλους επισκέπτες, μου ήρθαν στο μυαλό εικόνες από τα πάρκα στην Ελλάδα. Η αλήθεια είναι ότι πλέον υπάρχουν κάποιες φωτεινές εξαιρέσεις πράσινων χώρων, όπως το πάρκο στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Ωστόσο τα περισσότερα πάρκα μας είναι το λιγότερο απογοητευτικά σε σχέση με αυτό που είδα στη Πορτογαλία.
Υπάρχουν πάρα πολλοί λόγοι για αυτό το φαινόμενο
Η βασική αιτία όμως είναι πως καθώς φαίνεται οι Έλληνες landscape designers μέχρι και σήμερα είχαν ασπασθεί μια εκμοντερνισμένη και απλοποιημένη version της γαλλικής σχολής κήπων. Η φιλοσοφία πίσω από αυτό το κίνημα είναι ότι ο άνθρωπος είναι κυρίαρχος του κόσμου, δαμάζει τη φύση και της δίνει μια νέα διαφορετική εικόνα βασισμένη σε γεωμετρικά μοτίβα. Το λαμπρότερο παράδειγμα αυτής της θεωρίας είναι οι κήποι των Βερσαλλιών στη Γαλλία, οι οποίοι σχεδιάστηκαν για να τους βλέπουν από ψηλά.
Με αφετηρία λοιπόν τη μεγαλοπρέπεια της Μαρίας Αντουανέτας οι τότε landscape designers δημιούργησαν μικρά και μεγάλα πάρκα όπου το γρασίδι και τα δέντρα ήταν περιφραγμένα από κιγλιδώματα και πεζούλια ενώ οι επισκέπτες περιορίζονταν σε τσιμεντένια δρομάκια χωρίς να έρχονται ποτέ σε επαφή με τη φύση.
Αντίθετα το πάρκο που επισκέφτηκα στη Λισαβόνα διαπνεόταν ξεκάθαρα από το πνεύμα της σχολής του Ρομαντισμού-Νατουραλισμού.
Σε αυτή την περίπτωση διατυπώνεται η άποψη ότι τα αστικά πάρκα αποτελούν οάσεις μέσα στις πόλεις και για αυτό το λόγο πρέπει τα φυτά και τα δέντρα ενός πάρκου να αναπτύσσονται ελεύθερα και φυσικά, χωρίς ανθρώπινους-τετράγωνους περιορισμούς. Με λίγα λόγια τα πάρκα πρέπει να μας μεταφέρουν το συναίσθημα που έχουμε όταν βρισκόμαστε στη φύση.
Τα πάρκα είναι δυστυχώς μόνο ένα μικρό κομμάτι από τα λάθη που έκανε το Ελληνικό Status Quo όσον αφορά την αστική αρχιτεκτονική και την αισθητική. Εδώ να σημειωθεί ότι το πάρκο στη Πορτογαλία σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε το 1969 μ.Χ. Για να μη λένε μερικοί ότι ήταν στη μόδα τότε να χτίζουμε άσχημα πάρκα…
